«Η ατυχής εξέγερση της Δράμας 1941 κατά τα βουλγαρικά στρατιωτικά αρχεία»

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

• Ιερά Μητρόπολις Δράμας, Σπυρίδων Σφέτας, Εκδόσεις Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη, 2017, Α’ Έκδοση, σσ. 253

Τοῦ Δημητρίου Ἰ. Τσιανικλίδη

Δρος Θ – Νομικοῦ

Στις πολυπληθεῖς ἐκδόσεις τῆς Ἱερᾶς Μητρόπολης Δράμας προστέθηκε ἕνα νέο ἱστορικό βιβλίο ὑπό τόν τίτλο: «Η ΑΤΥΧΗΣ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΜΑΣ 1941 ΚΑΤΑ ΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ» το ὁποῖο ὑπογράφεται ἀπό τον ἀναπληρωτή καθηγητή βαλκανικῆς ἱστορίας τοῦ Α.Π.Θ. κ. Σπυρίδωνα Σφέτα. Τό παρόν βιβλίο σχεδιάστηκε καί σελιδοποιήθηκε ἀπό τόν κ. Γιώργη Χατζηβαντσίδη, ἀκολούθως βιβλιοδετήθηκε ἀπό τήν κ. Ἀννα Ἰωαννίδου καί στη συνέχεια τυπώθηκε στο λιθογραφεῖο τοῦ κ. Ἀθανασίου Τσιαρτσιάνη τό Σεπτέμβριο τοῦ 2017 ἀπό τις ἐκδόσεις Κυριακίδη για λογαρισμό τῆς Ἱερᾶς Μητρόπολης Δράμας. Το ὡς ἄνω βιβλίο πού ἀριθμεῖ 253 σελίδες καί φέρει διαστάσεις 25X17cm, στο ἐμπροσθόφυλλό του εἰκονίζεται τό κτήριο τοῦ Δήμου Δράμας ὑπό την ἐπωνυμία «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ»ἐπί τῆς ὁδοῦ Βενιζέλου κατά τήν περίοδο τῆς βουλγαρικῆς κατοχῆς, ἐνῶ στο ὀπισθόφυλλό του δημοσιεύεται λογότυπο βουλγαρικοῦ ἐγγράφου, καθώς και τό παρακάτω κείμενο, το ὁποῖο ὑπογράφεται ἀπό τόν συγγραφέα (ἐφεξῆς σ.): «Τά γεγονότα τῆς ἐξέγερσης τῆς Δράμας ἔχουν συχνά προσελκύσει τήν προσοχή Ἑλλήνων καί ξένων ἱστορικῶν. Ἄν και τά σχετικά με την ὀργανώση, ἐξέλιξη καί κατάπνιξη τῆς ἐξέγερσης ζητήματα ἔχουν ἐπαρκῶς μελετηθεῖ, δεν ἔχει ἀποσαφηνιστεῖ ὁ ρόλος τῶν βουλγαρικῶν ἀρχῶν κατοχῆς στην ὑποκίνηση τῆς ἐξέγερσης. Ἀπό τά βουλγαρικά ἔγγραφα δέν προκύπτει ὅτι ἡ ἐξέγερση ἦταν προβοκάτσια, ὑπό την ἔννοια ὅτι Βούλγαροι πράκτορες, αὐτοεμφανιζόμενοι ὡς κομμουνιστές, ἦρθαν σε ἐπαφή με Ἕλληνες κομμουνιστές, καλώντας Ἕλληνες καί Βούλγαρους σέ κοινό ἀδελφικό ἀγῶνα κατά τοῦ φασισμοῦ καί διαδίδοντας ὅτι στή Βουλγαρία ἐκδηλώθηκε ἀντιφασιστική ἐξέγερση. Ὡστόσο, οἱ βουλγαρικές ἀρχές, ἀκόμα και σέ πρωθυπουργικό ἐπίπεδο, γνώριζαν για τίς προετοιμασίες τῶν Ἑλλήνων για ἐξέγερση και τόν χρόνο τῆς ἐκδήλωσής της. Δεν ἔλαβαν τά ἀπαραίτητα προληπτικά μέτρα. Ἡ ἐξέγερση παρεῖχε τή δικαιολογία για την ἐφαρμογή μιᾶς σκληρῆς κατοχικῆς πολιτικῆς».

Ἡ νέα καλαίσθητη και ἐπιμελημένη ἔκδοση ἄρχεται με τά «ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ» (σ. 7). Ἀκολουθεῖ ὁ «ΠΡΟΛΟΓΟΣ» (σσ. 9-10) τοῦ Σεβ. μητροπολίτη Δράμας κ. Παύλου, στον ὁποῖο κατατοπίζει συνοπτικά τον ἀναγνώστη για τό περιεχόμενο τοῦ βιβλίου με τά κάτωθι λόγια: «Ἡ ὁμίχλη τῶν μετεμφυλιακῶν παθῶν και ἐρίδων βαρυτάτη ἐπέπεσεν ἐπί τῶν τραγικῶν γεγονότων τῆς 29ης Σεπτεμβρίου 1941 στην Ἐπαρχία τῆς Δράμας, σκιάζουσα την ἑρμηνεία τους, ὄχι ὅμως και το μεγαλεῖο τῆς θυσίας τῶν θυμάτων. Δυστυχῶς, ἐκ τῶν πρωταγωνιστῶν οὐδείς ἐπέζησε, με ἀποτέλεσμα την ἀπώλεια τῆς μαρτυρίας τους για τά συντελεσθέντα. Οἱ τυποποιημένοι ἑορτασμοί, οἱ ἰδιοτελεῖς πρακτικές, ἡ μεροληπτική ἀναφορά στά γεγονότα ἀνάλογα με την κομματική ταυτότητα τῶν ὁμιλητῶν, πού χαρακτηρίζονται ἀπό ἱστορική μυωπία και ἀδυναμία πρόσληψης τῆς ἰδιαιτερότητας τῆς θυσίας, ἔχουν ὡς ἀποτέλεσμα την ἀπαξίωση τῆς ἱερότητας πού πρέπει νά περιβάλλει τις ἐκδηλώσεις πού πραγματοποιοῦνται. Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Δράμας ἐπιθυμοῦσα νά συμβάλει στην ἀποκάθαρση τῆς ἱστορικῆς ἀλήθειας χρηματοδότησε την ἔρευνα τῶν βουλγαρικῶν στρατιωτικῶν ἀρχείων, και στην παροῦσα ἔκδοση παρουσιάζει τόν καρπό τῆς ἔρευνας πού διενήργησε ὁ ἀναπληρωτής καθηγητής Βαλκανικῆς ἱστορίας τοῦ Α.Π.Θ. κ. Σπυρίδων Σφέτας μετά τῶν συνεργατῶν του. Ὁ ἀμερόληπτος ἀναγνώστης θα πληροφορηθεῖ για το πῶς οἱ κατακτηταί καί θύται διαχειρίστηκαν τό ζήτημα αὐτό πρίν καί μετά, και θα ἐξάγει τά ἀνάλογα συμπεράσματα». Στή συνέχεια, ἕπεται ἡ μακρά και ἐνημερωτική «ΕΙΣΑΓΩΓΗ» (σσ. 11-29) τοῦ σ. ἡ ὁποία διαχωρίζεται στούς κάτωθι ὑπότιτλους: «ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ» (σσ. 11-20) καί « Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΜΑΣ». Ἀκολούθως, την ὕλη τοῦ βιβλίου ὁ σ. τήν κατανέμει στους ἑξῆς ὑπότιτλους: α) «ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΩΝ –ΚΑΤΑΣΚΟΠΩΝ ΓΙΑ ΣΧΕΔΙΑΖΟΜΕΝΗ ΕΞΕΓΕΡΣΗ» (σσ. 31-58), β) «ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΑΣ ΓΙΑ ΣΧΕΔΙΑΖΟΜΕΝΗ ΕΞΕΓΕΡΣΗ» (σσ. 59-68), γ) «ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΝΙΞΗ ΤΗΣ ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ» (σσ. 69- 90), δ) «ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ» (σσ. 91-127), ε) «ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΔΙΩΞΕΙΣ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ ΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΔΡΑΜΑΣ» (σσ. 129-165) καί στ) «ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ» (σσ. 167-253).

Ὁ σ. με τήν πολύχρονη ἐμπειρία του στο χῶρο τῶν βαλκανικῶν σπουδῶν καί μελετώντας τις ἐπίσημες ἀρχειακές πηγές (στρατιωτικά ἀρχεῖα τῆς Σόφιας, κ.ἄ.), καθώς και την ὑπάρχουσα βιβλιογραφία, συνέγραψε μέ μεθοδικότητα καί πειστικότητα μια ἐξαιρετικά ἐνδιαφέρουσα ἱστορική μελέτη για τά κρίσιμα καί ταραγμένα χρόνια τῆςμαρτυρικῆς πόλης μας. Μελέτη ἡ ὁποία ἀφορᾶ τά τραγικά γεγονότα τῆς ἐξέγερσης τῆς 29ης Σεπτεμβρίου 1941 στην ἐπαρχία Δράμας, πού στιγμάτισαν την ἐθνική ἑνότητα τοῦ λαοῦ μας με ἀποκορύφωμα τον ἐμφύλιο πόλεμο (1946-1949). Με την ἀκαδημαϊκή του γραφίδα και σε γλῶσσα την ἁπλή δημοτική φωτίζει ἄγνωστες πτυχές ἐκείνης τῆς σκοτεινῆς και αἱματοβαμένης περιόδου τῆς τοπικῆς μας ἱστορίας, ἡ ὁποία σημάδεψε τήν μετέπειτα πολιτική καί κοινωνική ζωή τοῦ τόπου μας. Στην παροῦσα μελέτη, ἀρχικά, μνημονεύεται συνοπτικά, τόσο ἡ ἱστορική πορεία τοῦ κομμουνιστικοῦ κόμματος στή Βουλγαρία, ὅσο και τῆς Ἑλλάδας (σσ. 11-20). Στη συνέχεια, γίνεται λόγος για τή δράση τῶν βουλγαρικῶν ἀρχῶν και τοῦ Κ.Κ.Ε. στήν περιοχή τῆς Δράμας (σσ. 20-29). Ἀκολούθως ὁ σ., ἀφοῦ ἐξετάζει τό πρωτότυπο ἀρχειακό ὑλικό ὅπως ἔγγραφα, ἐκθέσεις, κατηγορητήρια, μαρτυρικές καταθέσεις, κ.ἄ., τῶν βουλγάρων ἀστυνομικῶν και στρατιωτικῶν, καθώς και τῶν Ἑλλήνων αἰχμαλώτων, καταγράφει τά κίνητρα, τήν προετοιμασία, την ἐξέλιξη, τά ἀποτελέσματα, τις ἀπώλειες, καθώς και τά συμπεράσματα τῆς ὡς ἄνω ἐξέγερσης. (σσ. 33-165). Ἀκόμη, τό παραπάνω μημονευθέν ἀρχειακό ὑλικό, σκιαγραφεῖ με τά μελανώτερα χρώματα τή σφαγή τοῦ ἄμαχου δραμινοῦ πληθυσμοῦ καί μνημονεύει τά μαρτύρια και τίς δοκιμασίες (π.χ. ἔνοπλες συμπλοκές, ἐκτελέσεις, πυρπολήσεις, λεηλασίες, βιασμούς, ξυλοδαρμούς, ἐκτοπισμούς, κ.ἄ.), πού ὑπέστη ὁ ἑλληνισμός τῆς Δράμας συνθέτοντας τήν δραματική εἰκόνα τῆς βουλγαρικῆς κατοχῆς. Με το «Παράρτημα» (σσ. 167-253) το ὁποῖο περιλαμβάνει βουλγαρικά ἔγγραφα, τηλεγραφήματα, πρακτικά συνεδριάσεων, καθώς καί πλούσιο φωτογραφικό ὑλικό τῆς περιόδου ἐκείνης ὁλοκληρώνεται ἡ παροῦσα ἐργασία. Στίς σελίδες τοῦ παρόντος βιβλίου παρελαύνουν σάν κινηματογραφική ταινία ἐκκλησιαστικά, πολιτικά καί στρατιωτικά πρόσωπα, καθώς καί πολεμικά γεγονότα, ἀλλά καί πολιτικές καί κοινωνικές ἰδεολογίες, οἱ ὁποίες ἔπαιξαν καθοριστικό ρόλο στό πολιτικό καί κοινωνικό γίγνεσθαι τῆς Χώρας μας. Ἕνα ἐπίκαιρο, ἀξιόλογο βιβλίο προστέθηκε στη βιβλιογραφία τῆς τοπικῆς ἱστορίας, ἀλλά και στή νεότερη πολιτική ἱστορία τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους. Ἡ Ἱερά Μητρόπολη Δράμας, ὡς μαρτυρική μητρόπολη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, με την παροῦσα ἔκδοση, πού σχετίζεται με τή δεύτερη βουλγαρική κατοχή, παρουσιάζει στο ἀναγνωστικό κοινό ἕνα ἐνδιαφέρον ἱστορικό σύγγραμμα και ἰδιαιτέρως στούς φιλίστορες ἤ ἐνδιαφερόμενους ἐρευνητές.

Ὁ Σεβ. μητροπολίτης μας κ. Παῦλος, ὡς ἐκπρόσωπος τῆς ἁγίας Ἐκκλησίας μας, τῆς πνευματικῆς μητέρας και τροφοῦ τοῦ Ἔθνους τῶν Ἔλλήνων, ἔχει δικαίωμα να ὁμιλεῖ και να ἐκφράζει την ἀγωνία του για την ἀναζήτηση τῆς ἱστορικῆς ἀλήθειας και τό παρόν βιβλίο διαπραγματεύεται ἕνα πρωτίστως θέμα ἱστορικῆς ἀλήθειας, ταυτότητας και ἐθνικῆς ἀξιοπρέπειας. Την ἐθνικήαὐτή ἀξιοπρέπεια ὁ Σεβ. κ. Παῦλος ἀγωνίζεται νά διαφυλάξει καλλιεργώντας τά αἰσθήματα τοῦ πατριωτισμοῦ και τῆς ἠθικῆς συνοχῆς, τά ὁποία συνδέονται ἄρρηκτα με τή σεπτή μνήμη καί τούς ἱερούς ἀγῶνες τῶν ἔνδοξων νεκρῶν μας. ὉΣεβ. κ. Παῦλος με την παροῦσα ἔκδοση τιμᾶ καί προσφέρει ἕνα πνευματικό μνημόσυνο σ’ ὅλους ἐκείνους τούς ἐπώνυμους και ἀνώνυμους ἥρωες τῆς Μητρόπολής μας, τούς σφαγιασθέντες και ἀδικοχαμένους τῆς βουλγαρικῆς κατοχῆς 1941-1944, οἱ ὁποῖοι θυσιάστηκαν για τά ἑλληνορθόδοξα πατριωτικά τους ἰδεώδη. Ἀξίζει, τέλος, να ὑπογραμμίσουμε και να συγχαροῦμε εἰλικρινά τον Σεβ. ποιμενάρχη μας κ. Παῦλο για την ἀξιέπαινη πρωτοβουλία τῆς Ἱερᾶς Μητρόπολης να ἐκδώσει ἕνα ὠφέλιμο καί χρήσιμο βιβλίο για τόν τόπο και την ἱστορία μας και να τοῦ εὐχηθοῦμε τή συνέχιση τῶν ἐκδόσεων παρόμοιων ἐποικοδομητικῶν ἔργων, τά ὁποῖα ἐνισχύουν την ἱστορική μνήμη και περιφρουροῦν τις ἐθνικές μας ἀξίες.