ΑΡΘΡΟ

Του Χρήστου Καραγιαννίδη

πρώην Βουλευτή Δράμας και νυν υποψήφιου του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ στη Δράμα

Του Ευκλείδη Τσακαλώτου

πρώην Υπουργού Οικονομικών και υποψήφιου ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ στον Β1 Βόρειο τομέα της Αθήνας

 

Αναπτυξιακό κράτος και περιφερειακές ανισότητες

 

Μία από τις διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά είναι ότι εμείς πιστεύουμε πως χωρίς δημόσια παρέμβαση οι ιδιωτικές επενδύσεις δεν μπορούν να εξασφαλίσουν την ποσότητα και την ποιότητα των επενδύσεων ώστε να αντιμετωπιστούν οι αρνητικές εξελίξεις.

Οι ανισότητες είναι το κυρίαρχο στοιχείο του καπιταλισμού στην εποχή του νεοφιλελευθερισμού. Μεγάλη έμφαση έχει δοθεί στις εισοδηματικές ανισότητες και στην ανισότητα πλούτου και δικαίως, γιατί οι αριθμοί είναι εξαιρετικά εντυπωσιακοί –και παγκοσμίως και στη χώρα μας.

Και δυστυχώς η τάση στον δυτικό κόσμο είναι ολοένα και μεγαλύτερη συγκέντρωση πλούτου στα τμήματα του πληθυσμού που ανήκουν στα ανώτερα εισοδηματικά κλιμάκια.

Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας προσπαθεί να μας πείσει ότι δεν είναι κοινωνικά ανάλγητη. Μόνο που τα στοιχεία λένε κάτι πολύ διαφορετικό για τη χώρα μας. Το 2021, παρά το γεγονός ότι στο σύνολο αυξήθηκε το διαθέσιμο εισόδημα, τα στοιχεία της Eurostat δείχνουν ότι αυτή την αύξηση την είδε λιγότερο από το 10% του πληθυσμού.

Το δε 2022, ο ΟΟΣΑ ανέδειξε πως οι πραγματικοί μισθοί στην Ελλάδα μειώθηκαν 7,5%. Στις επικείμενες εκλογές η κυβέρνηση μας καλεί να την ψηφίσουμε για να κάνει το αντίθετο από αυτό που έκανε τα τελευταία χρόνια. Και αυτό ισχύει και για την ανισότητα στην πρόσβαση στα κοινωνικά αγαθά της υγείας και της παιδείας, αλλά και του πολιτισμού.

Ωστόσο υπάρχει και άλλη μια ανισότητα που έχει λάβει λιγότερη προσοχή: η περιφερειακή ανισότητα. Μία από τις διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά είναι ότι εμείς πιστεύουμε πως χωρίς δημόσια παρέμβαση οι ιδιωτικές επενδύσεις δεν μπορούν να εξασφαλίσουν την ποσότητα και την ποιότητα των επενδύσεων ώστε να αντιμετωπιστούν οι παραπάνω αρνητικές εξελίξεις.

Και η ποιότητα, εκτός από το ότι προϋποθέτει αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας με καλούς μισθούς, έχει και περιφερειακή διάσταση. Αυτή η διάσταση έχει πολλές πλευρές και, στην Ελλάδα, η έλλειψή της γίνεται εμφανής από την ερήμωση των περιφερειών. Και καθώς ο μισός πληθυσμός της χώρας βρίσκεται συγκεντρωμένος στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, υπάρχει μια ιδιαίτερα άνιση κατανομή υποδομών, υπηρεσιών και ευκαιριών απασχόλησης και εξέλιξης δημιουργώντας, πρακτικά, έναν φαύλο κύκλο. Πώς αντιμετωπίζεται αυτή η κατάσταση;

Το πρώτο που πρέπει να κατανοήσει κανείς είναι ότι η γνώση δεν περιορίζεται σε ένα κεντρικό επιτελικό κράτος, αλλά είναι διάσπαρτη στην κοινωνία. Άρα, η σοφή διαχείριση της γνώσης επιτάσσει ένα κράτος που ακούει, που, για παράδειγμα, δεν περνάει «περιβαλλοντικά» νομοσχέδια ή που, στην περίπτωση της δίκαιης μετάβασης στην Κοζάνη, δεν αποκλείει από τον διάλογο τις Περιφέρειες και την τοπική αυτοδιοίκηση.

Γι’ αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ προχώρησε, όταν ήταν κυβέρνηση, σε αναπτυξιακά περιφερειακά συνέδρια. Και από αυτά μάθαμε πολλά. Για παράδειγμα, το μεταφορικό ισοδύναμο για τα νησιά βγήκε από αυτή τη διαδικασία. Άρα, το πρώτο πράγμα είναι να ακούς, κάτι εντελώς ξένο στο επιτελικό κράτος που, σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δεν έκανε καμία διαβούλευση για το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ).

Το δεύτερο είναι ο σχεδιασμός, μια επίσης ξένη έννοια για τη Ν.Δ. Ένα αναπτυξιακό κράτος πρέπει να έχει σχέδιο για τις Περιφέρειες και να ενεργοποιήσει όλα τα υπάρχοντα εργαλεία αλλά να δημιουργήσει και νέα εργαλεία. Σε μια παλιότερη συνάντηση, ένας μεγάλος οινοπαραγωγός της Δράμας μας είπε ότι η επιχείρησή του δεν επιδιώκει τον ανταγωνισμό με άλλες επιχειρήσεις της περιοχής.

Αντιθέτως, βασίζεται στη συνεργασία και την αλληλοβοήθεια γιατί ο ανταγωνισμός είναι πιο πολύ με τους παραγωγούς της Τοσκάνης ή της Βουλγαρίας. Αυτή η αντίληψη έχει μεγάλο ενδιαφέρον γιατί δείχνει έναν άλλο δρόμο, ένα διαφορετικό μείγμα ανταγωνισμού και συνεργασίας, με δίκτυα επιχειρήσεων όπου μπορούν να εμπλακούν και οι ενεργειακές κοινότητες και οι συνεταιρισμοί – τον λεγόμενο κοινωνικό τομέα. Οφείλει κανείς να ξέρει την περιφέρεια, όχι μόνο τα προβλήματα αλλά και τις πρωτοβουλίες που λαμβάνονται και θέλουν περαιτέρω στήριξη, ώστε να μπορέσουν να συνεισφέρουν αποτελεσματικά στην τοπική κοινωνία και οικονομία.

Το τρίτο είναι τα εργαλεία. Για τους αγρότες και για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις εμείς είχαμε ετοιμάσει τον νόμο για τις μικροπιστώσεις – για παράδειγμα, 8 αγρότες μπορεί να έχουν ανάγκη για ένα μηχάνημα που πετάει έξω τα ακατάλληλα φασόλια και χρειάζονται ένα μικρό πόσο για να αγοραστεί και να το μοιραστούν. Ο νόμος για τις μικροπιστώσεις, που ψήφισε η Ν.Δ., υπάρχει αλλά δεν δούλεψε.

Το αναπτυξιακό κράτος οφείλει, μεταξύ άλλων, αφού έχει δημιουργήσει το νομικό πλαίσιο, να εξετάζει αν δουλεύει σωστά και, σε περίπτωση δυσλειτουργιών, να ψάχνει πού κολλάει η χρηματοδότηση και πώς μπορούν να ξεπεραστούν τα εμπόδια. Αν οι πόροι του ΤΑΑ είχαν δρομολογηθεί μέσω της Αναπτυξιακής Τράπεζας, κι όχι των συστημικών τραπεζών, τότε η πρώτη, παίρνοντας ένα μέρος του ρίσκου, θα μπορούσε να αυξήσει την περίμετρο των επιχειρήσεων που θα είχαν πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Και βέβαια υπάρχουν και οι πιο εξειδικευμένες τράπεζες, που έχουν μεγαλύτερη δυνατότητα να προσφέρουν συμβουλές για τα επιχειρησιακά σχέδια, το μάρκετινγκ κ.λπ. Αλλά η κυβέρνηση της Ν.Δ. στο πτωχευτικό της νομοσχέδιο ενδιαφέρθηκε για τη ρευστοποίηση και όχι για την αναδιάρθρωση των χρεών για να σταθούν οι επιχειρήσεις στα πόδια τους.

Βέβαια, η εγκατάλειψη της περιφέρειας δεν είναι μόνο θέμα οικονομικών. Μια άλλη ανισότητα αφορά την πρόσβαση στον πολιτισμό και στην παιδεία και είναι πολύ καθοριστική. Γιατί, αν οι νέοι της περιφέρειας δεν έχουν ισότιμη πρόσβαση με τους νέους των αστικών κέντρων σε αυτά τα αγαθά, δεν θα επιλέξουν να ζήσουν στην περιφέρεια. Ο μεγάλος οικονομολόγος Κέινς έλεγε ότι το κράτος δεν έχει ρόλο ούτε να διδάσκει ούτε να λογοκρίνει, αλλά «παρέχει κουράγιο, αυτοπεποίθηση και ευκαιρίες». Κάτι που απέχει πολύ –περισσότερο δύσκολο να φανταστεί κανείς– από τις προτεραιότητες της κυρίας Μενδώνη. Το ίδιο θα λέγαμε βέβαια και για την κυρία Κεραμέως.

 

Το άρθρο των κ.κ. Καραγιαννίδη και Τσακαλώτου δημοσιεύτηκε στην «Εφημερίδα των Συντακτών» το Σάββατο 13 Μαΐου 2023