ΑΡΘΡΟ
Της Σωτηρίας Γιαννακοπούλου
Πτυχιούχου του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Α.Π.Θ.
Τεταμένες χαρακτηρίζονται οι σχέσεις Γαλλίας-Τουρκίας το τελευταίο διάστημα, με τις δύο Μεγάλες Δυνάμεις της Μεσογείου να αναλώνονται σε έναν φαύλο κύκλο επικριτικών δηλώσεων σχετικά με την υπόθεση της Λιβύης και την ανάμειξη Ερντογάν στα εσωτερικά ζητήματα της βορειοαφρικανικής χώρας, προκαλώντας πονοκέφαλο τόσο στα γειτονικά κράτη όσο και στους διεθνείς διπλωματικούς κύκλους, οι οποίοι επιλέγοντας τον «κομβικό» ρόλο του παρατηρητή, αρνούνται να αναμειχθούν στην υπόθεση, επιβεβαιώνοντας, κατά τον Γάλλο πρόεδρο, τις «Κασσάνδρες» περί αποδυνάμωσής τους.
Αφορμή για την έκρηξη δηλώσεων του Μακρόν αποτέλεσε ένα ναυτικό επεισόδιο μεταξύ γαλλικών και τουρκικών φρεγατών ανοιχτά της Λιβύης. Συγκεκριμένα, όπως κατήγγειλε το γαλλικό Υπουργείο Ενόπλων Δυνάμεων, μια γαλλική φρεγάτα στην προσπάθειά της να προσδιορίσει την ταυτότητα ενός ύποπτου φορτηγού πλοίου, το οποίο είχε κινήσει υποψίες για μεταφορά πολεμικού υλικού προς τη Λιβύη, έγινε αποδέκτης μιας «εξαιρετικά επιθετικής ενέργειας» εκ μέρους του τουρκικού στόλου, ο οποίος συνοδεύοντας το εν λόγω φορτηγό πλοίο, εμπόδισε τον γαλλικό στόλο να το πλησιάσει, φωτίζοντας τη γαλλική φρεγάτα «τρεις φορές με το ραντάρ καθοδήγησης πυρών». Η Άγκυρα από πλευράς της αρνείται οποιαδήποτε κατηγορία, μη αναγνωρίζοντας το περιστατικό. Έκτοτε έχει ξεκινήσει ένα ασταμάτητο ντόμινο εξελίξεων από τις δύο πλευρές, επιδιώκοντας την υπεράσπιση των συμμαχιών, αλλά και των ιδίων συμφερόντων τους στην ευρύτερη περιοχή.
Ο Εμανουέλ Μακρόν σε δηλώσεις του σχετικά με το εν λόγω επεισόδιο τονίζει ότι «Η Τουρκία παίζει ένα επικίνδυνο παιχνίδι στη Λιβύη και αντικρούεται με όλες τις δεσμεύσεις που είχε λάβει στη διάσκεψη του Βερολίνου». Πράγματι, η Τουρκία αποτελεί ένα από τα 16 κράτη τα οποία στις αρχές του έτους στο Βερολίνο συμφώνησαν ότι δεν θα τροφοδοτήσουν τον εμφύλιο πόλεμο στη Λιβύη, δεσμευόμενα για την τήρηση της εκεχειρίας και τη στενότερη επίβλεψη του εμπάργκο όπλων. Εντούτοις, η στάση Ερντογάν κρίνεται κάθε άλλο παρά κατευναστική, καθώς υποστηρίζει ανοιχτά την κυβέρνηση του Φαγέζ Σαράζ, χρησιμοποιώντας επίσημα αλλά και ανεπίσημα μέσα, τα οποία σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπερνούν τα όρια της συμμαχικής στήριξης, αποσκοπώντας στον άμεσο έλεγχο των εδαφών της Λιβύης, μέσω της σταδιακής μεταφοράς τουρκικού στρατού στο εσωτερικό της.
Επίκεντρο του ενδιαφέροντος αλλά και των προσδοκιών της Άγκυρας αποτελεί η πόλη Σύρτη, μία πόλη εξαιρετικής στρατηγικής σημασίας, η οποία βρίσκεται υπό τον έλεγχο του επικεφαλής του Εθνικού Στρατού της Λιβύης Χαλίφα Χαφτάρ, ο οποίος απολαμβάνει την υποστήριξη της Γαλλίας, της Ρωσίας και της Αιγύπτου. Η γεωστρατηγική της θέση καθιστά σημείο κλειδί για την περιοχή, καθώς βρίσκεται ανάμεσα στα βασικά οχυρά των αντιμαχόμενων στρατοπέδων της Τρίπολης και της Βεγγάζης, ενώ απέχει ελάχιστα από τα λιμάνια Σίντρα, Ρας Λανούφ, Μπρέγκα και Ζουετίνα, στα οποία καταλήγουν 14 αγωγοί φυσικού αερίου και πετρελαίου. Συνεπώς, είναι έκδηλο ότι αυτός που έχει υπό τον έλεγχό του τα εν λόγω εδάφη, χειρίζεται και φυσικά εκμεταλλεύεται τους φυσικούς πλουτοπαραγωγικούς τους πόρους. Επιπλέον, οι ακτές της Λιβύης αποτελούν μία βασική πύλη εξόδου προσφύγων με ένα αναπτυγμένο κύκλωμα διακινητών, οι οποίοι μεταφέρουν παράνομα πρόσφυγες σε ευρωπαϊκά εδάφη, καθιστώντας αδύνατο τον έλεγχο των νέων προσφυγικών εισροών. Ασφαλώς, δεδομένων των παιγνίων, αλλά και των πολλαπλών απειλών σχετικά με τη διοχέτευση προσφύγων στην Ευρώπη από πλευράς του Ερντογάν, είναι σαφές ότι ο έλεγχος της περιοχής τόσο από την Τουρκία όσο και από συμμαχικές της δυνάμεις μπορεί να έχει απρόβλεπτες συνέπειες για το σύνολο των μεσογειακών και μη κρατών.
Στο ερώτημα, λοιπόν, της εμπλοκής Μακρόν στο ζήτημα της Λιβύης, τα κίνητρα είναι πλέον σαφή. Ο ίδιος στις δηλώσεις του κρατά μία απόλυτη στάση, ξεκαθαρίζοντας ότι το Παρίσι δεν είναι διατεθειμένο να σωπάσει έναντι των επικείμενων εξελίξεων, δεν επρόκειτο να ανεχτεί τη στρατιωτική παρέμβαση της Τουρκίας στη Λιβύη, ενώ θεωρεί την ενδεχόμενη παρέμβαση της Αιγύπτου, σε περίπτωση τουρκικής στρατιωτικής εμπλοκής, ως ένα αναφαίρετο δικαίωμα της γείτονος χώρας, κρίνοντάς την ως μία πλήρως κατανοητή αντίδραση. Παράλληλα, σχολίασε και το ζήτημα των προσφυγικών εισροών, λέγοντας ότι: «Αυτό είναι ένα μεσογειακό θέμα που μας επηρεάζει, γιατί σήμερα από τη Λιβύη κάθε μέρα άνδρες και γυναίκες τρέπονται σε φυγή από τη δυστυχία για να έρθουν στην Ευρώπη. Πιστεύετε ότι μπορούμε να αφήσουμε την Τουρκία για πολύ καιρό να εισάγει Σύρους μαχητές στη Λιβύη, με δεδομένο ότι ξέρουμε;», θέτοντας την ευρωπαϊκή και διεθνή κοινότητα προ των ευθυνών τους για την πορεία των πραγμάτων.
Με αφορμή, μάλιστα, την αδρανή στάση του ΝΑΤΟ, το οποίο έχει θέσει υπό διερεύνηση τις καταγγελίες της Γαλλίας για τα ναυτικά περιστατικά, ο Γάλλος πρόεδρος επανέφερε στο τραπέζι των διεθνών συζητήσεων το θέμα περί αδυναμίας διαχείρισης των κρίσεων από πλευράς ΝΑΤΟ, τονίζοντας ότι τα εν λόγω περιστατικά, αλλά και η στάση που διατηρεί έναντι των εξελίξεων αποτελούν «πειστικές αποδείξεις του εγκεφαλικού θανάτου» της άλλοτε παντοδύναμης βορειοατλαντικής συμμαχίας, εγείροντας εκ νέου ερωτήματα σχετικά με τη σκοπιμότητα της ύπαρξής της.
Ασφαλώς, η τουρκική πλευρά δε θα άφηνε ασχολίαστο το γεγονός, βρίσκοντας αφορμή για εξαπόλυση νέων πυρών κατά του προέδρου Μακρόν, με τον οποίον έχουν πολλάκις ανταλλάξει επικριτικά σχόλια. Ο Πρόεδρος της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης της Τουρκίας Μουσταφά Σέντοπ σε δηλώσεις του ανέφερε ότι η Γαλλία πρέπει να κατανοήσει τη θέση της Τουρκίας και να συμπεριφερθεί αναλόγως, ερμηνεύοντας τη συνεχή επικριτική στάση της Γαλλίας έναντι της χώρας του, ως απόρροια της μη κατανόησης των νέων ισορροπιών των παγκόσμιων δυνάμεων και της «νοσταλγίας της αποικιοκρατίας», επισημαίνοντας ότι η στάση της Γαλλίας αμαυρώνει την παραδοσιακή γαλλο-τουρκική σχέση. Το Υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας, σε σχετική ανακοίνωσή του, αρνήθηκε τις κατηγορίες περί παράνομων δράσεων, υπογραμμίζοντας ότι υποστηρίζει τη νόμιμη κυβέρνηση της Λιβύης κατά τα διεθνή πρότυπα: «Η χώρα μας υποστηρίζει τη νόμιμη κυβέρνηση της Λιβύης σύμφωνα με τα ψηφίσματα και κατόπιν σχετικού αιτήματος των Ηνωμένων Εθνών. Ο Γάλλος Πρόεδρος Μακρόν αποκαλεί την υποστήριξη της χώρας μας στη νόμιμη κυβέρνηση της Λιβύης “επικίνδυνο παιχνίδι”. Μόνο ένα παράλογο μυαλό μπορεί να το εξηγήσει έτσι».
Η Τουρκία αντιστρέφοντας τις κατηγορίες προσάπτει στη Γαλλία την ευθύνη για την έκρυθμη κατάσταση στη Λιβύη, εξαιτίας της σιωπηρής υποστήριξής της στο πρόσωπο του πραξικοπηματία Χαφτάρ. Ο εκπρόσωπος του Τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών σε δηλώσεις του υπενθύμισε στη Γαλλία ότι δεν αποτελεί παράκτια χώρα ώστε να εμπλέκεται στα ζητήματα της περιοχής, αγνοώντας τα «νόμιμα δικαιώματα» της Τουρκίας και εντείνοντας τις «μαξιμαλιστικές της φιλοδοξίες», τονίζοντας παράλληλα την αδιαφορία της για την επίτευξη της σταθερότητας και της ειρήνης, οι οποίες θα έπρεπε να αποτελούν κοινό στόχο για κάθε εμπλεκόμενο κράτος. Και οι κατηγορίες δεν σταματούν εκεί. Η τουρκική πλευρά αποδίδει το «ξέσπασμα» Μακρόν στην αποτυχία διαχείρισης της εσωτερικής υγειονομικής κρίσης που προκάλεσε η πανδημία, επιδιώκοντας μέσω των εν λόγω κατηγοριών την άνοδο της δημοτικότητάς του τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Το βεβαρημένο κλίμα μεταξύ των δύο κρατών εντείνεται ακόμη περισσότερο, καθώς η Τουρκία, ως φαίνεται, δεν αρκέστηκε μόνο στα λόγια. Η φιλοκυβερνητική τουρκική εφημερίδα Sabah δημοσιοποίησε τη σύλληψη 4 Τούρκων υπηκόων με κατηγορίες για πολιτική και στρατιωτική κατασκοπεία προς όφελος της Γαλλίας. Σύμφωνα με την εφημερίδα, οι κατηγορούμενοι κατασκόπευαν συντηρητικές και θρησκευτικές ενώσεις, προσπαθώντας να αποσπάσουν πληροφορίες, αλλά και τον σύνδεσμο Γυναικών της Δημοκρατίας, στον οποίο προεδρεύει η μικρότερη κόρη του Προέδρου Ερντογάν.
Οι αλλεπάλληλες κατηγορίες της Τουρκίας φαίνεται να έχουν φέρει τον Γάλλο πρόεδρο στα όριά του, με την κατάσταση να εκτραχύνεται όλο και περισσότερο. Μάλιστα, την Τετάρτη η Γαλλία απευθύνθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τη διευθέτηση της προκλητικότητας της Τουρκίας, ζητώντας να επαναπροσδιοριστεί «χωρίς ταμπού» η σχέση της με την Ένωση. Όπως αναφέρει η ανακοίνωση του Υπουργού Εξωτερικών της Γαλλίας: «Η Γαλλία εκτιμά πως είναι απολύτως απαραίτητο να ανοίξει το ταχύτερο μια συζήτηση σε βάθος, δίχως ταμπού, χωρίς αφέλεια όσον αφορά τις προοπτικές των μελλοντικών σχέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Άγκυρα και πως θα πρέπει η Ευρωπαϊκή Ένωση να προασπιστεί σθεναρά τα δικά της συμφέροντα, διότι η ίδια έχει τα μέσα». Θα καταφέρει η Γαλλία να ανατρέψει τις ισορροπίες δυνάμεων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επηρεάζοντας τις σχέσεις του συνόλου των ευρωπαϊκών κρατών με την Τουρκία; Η συνέχεια επί της οθόνης…
*Το άρθρο της κ. Γιαννακοπούλου δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα www.offlinepost.gr
