ΑΡΘΡΟ

Του Captain Νικόλαου Κ. Μεταξά

ATPL

AIRLINE PILOT

B737NG AIRBUS 320

 

 

  • Τα μαθήματα που θα πάρουν οι Έλληνες και η χώρα μετά το πέρασμα της πανδημίας του κορωνοϊού για την επόμενη ημέρα
  • Ο κόσμος δια μέσου της πανδημίας και η κατάρριψη των πολλών από τις αυταπάτες που έχει

 

Μια πανδημία δεν ανατρέπει μόνο την καθημερινότητά μας. Ταυτόχρονα γκρεμίζει και πλήθος από τις αυταπάτες μας

Οποίος έχει γνώση και αποδέχεται ότι έχει συνείδηση είναι συμβατός με το ότι εκεί που σταματά η κεκτημένη γνώση αρχίζει το απεριόριστό της. Και αυτός ο τεκμηριωμένος, χαμηλότονος επιστημονικός λόγος μας ανακουφίζει έτσι όπως είμαστε σαστισμένοι από όσα συμβαίνουν αλλά και ταλαιπωρημένοι, τα τελευταία χρόνια, από την έπαρση του συναισθήματος ότι τα ξέρουμε όλα..

Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα η πανδημία του νέου κορωνοϊού έχει καταφέρει κάτι πολύ σημαντικό, να ορίσει ένα πριν και ένα μετά. Τα πράγματα δεν θα είναι ίδια μετά από αυτήν.

Δεν είναι απλώς ότι αποδείχτηκε ότι ήταν εφικτό ένα πολύ μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού «να μείνει σπίτι του», ή να παγώσουν τόσο πολλές δραστηριότητές σε παγκόσμια κλίμακα, ή ότι για πρώτη φορά είμαστε μπροστά σε τόσο αχαρτογράφητα νερά ως προς την κλίμακα της οικονομικής ύφεσης, αλλά και ότι γκρεμίστηκαν διάφορες αυταπάτες που μέχρι τώρα είχαν κυριαρχήσει.

Ιδού μερικές αυταπάτες που γκρεμίζονται σήμερα.

 

«Οι πολιτικοί ξέρουν καλύτερα από τους επιστήμονες»

 

Παρότι οι περισσότερες σχολικές εκθέσεις ξεκινούν εδώ και δεκαετίες με αναφορές στο πώς η εποχή χαρακτηρίζεται από επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη, στην πραγματικότητα σε κρίσιμα ζητήματα οι πολιτικές ελίτ δεν άκουγαν τις προειδοποιήσεις της επιστημονικής κοινότητας.

Αυτό είχε φανεί ήδη με τον πιο έντονο τρόπο με την «κλιματική αλλαγή», όπου η αντίδραση των κυβερνήσεων σε αυτά που έλεγαν οι επιστήμονες ήρθε με πολύ μεγάλη καθυστέρηση και όπου χάθηκε και χάνεται πολύτιμος χρόνος για την αλλαγή του «μοντέλου ανάπτυξης».

Όμως και στο θέμα των κινδύνων από πανδημίες και άλλους κινδύνους για τη δημόσια υγεία, οι επιστήμονες συχνά έβρισκαν «κλειστά αυτιά». Έχει γραφτεί πολλές φορές ότι προειδοποιήσεις υπήρχαν εδώ και χρόνια, όμως δεν λαμβάνονταν υπόψη και σήμερα βλέπουμε έναν παγκόσμιο αγώνα δρόμου για την επιβολή μέτρων περιορισμού κίνησης και καραντίνας, την ώρα που τα συστήματα υγείας είχαν αφεθεί απροετοίμαστα.

 

«Υπάρχει εναλλακτική “γνώση” διαφορετική από την επιστημονική»

 

Όμως, θα ήταν λάθος να αποδώσουμε όλη την ευθύνη στους πολιτικούς. Η στροφή στον ανορθολογισμό, με διάφορες μορφές και πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα το «αντιεμβολιαστικό» κίνημα, ήταν ένα διάχυτο φαινόμενο των σύγχρονων κοινωνιών.

Μέσα στην ιδιότυπη «εικονική» πραγματικότητα του διαδικτύου αναπτύχθηκαν πλήθος ατεκμηρίωτες «θεωρίες» για οτιδήποτε, καλλιεργήθηκε μια συνωμοσιολογική αντίληψη της ιστορίας και της πραγματικότητας και αμφισβητήθηκαν ακόμη και απλές αρχές της φυσικής και της χημείας (για παράδειγμα προφανώς και δεν «μας ψεκάζουν» αλλά απλώς βλέπουμε τους παγωμένους –λόγω της πολύ χαμηλής θερμοκρασίας σε μεγάλο ύψος – υδρατμούς από τους κινητήρες των αεροπλάνων).

Παρ’ ότι πολλές τέτοιες απόψεις προσπαθούν να υποδυθούν τον χαρακτήρα της «εναλλακτικής επιστήμης» στην πραγματικότητα απλώς προάγουν τον ανορθολογισμό. Σήμερα, αντιμέτωπες και αντιμέτωποι με μια υγειονομική κρίση κατανοούμε την αξία της επιστημονικής γνώσης. Την ανάγκη της έρευνας και της συλλογής στοιχείων. Την ανάγκη εξαντλητικών μελετών. Την ανάγκη οι αποφάσεις για τα μέτρα να στηρίζονται σε επιστημονικές συστάσεις και όχι σε υπολογισμούς πολιτικού κόστους. Την ανάγκη να αλλάζουμε συμπεριφορές στη βάση των ενδείξεων της επιστήμης.

 

«Η οικονομία είναι πάνω από όλα»

 

Η βασική απάντηση στην πανδημία είναι σε όλο τον κόσμο ένα πρωτοφανές «πάγωμα» δραστηριοτήτων. Για πρώτη φορά σε τέτοια κλίμακα αντί για το οικονομικό κόστος, φαίνεται τουλάχιστον να τίθεται το ανθρώπινο κόστος.

Αυτό είναι μια οδυνηρή υπενθύμιση ότι η λογική ότι όλα πρέπει να υποτάσσονται στις απαιτήσεις της οικονομίας είναι μια επικίνδυνη αυταπάτη. Υπάρχουν και άλλες προτεραιότητες όπως είναι η προστασία της ζωής.

Θα μπορούσε μάλιστα αυτό να αποτελέσει την αφετηρία μια ευρύτερης «αξιακής» μεταστροφής, μια συνειδητοποίηση ότι η ευημερία δεν μετριέται πάντα με τους δείκτες ανάπτυξης.

 

«Χρειαζόμαστε λιγότερο κράτος»

 

Η πανδημία αποτελεί μια εντυπωσιακή «επιστροφή του κράτους». Αποδεικνύεται ότι ορισμένα πράγματα δεν μπορούν να αφεθούν στις αυθόρμητες τάσεις της αγοράς, αλλά απαιτούν ένα είδος παρέμβασης και οργάνωσης που μόνο το κράτος μπορεί να προσφέρει.

Αυτό φαίνεται πρώτα από όλα στη σημασία του δημόσιου συστήματος υγείας ως της βασικής ασπίδας ενάντια σε υγειονομικούς κινδύνους. Χωρίς καλά εξοπλισμένο και στελεχωμένο δημόσιο σύστημα υγείας, τα κράτη είναι ανοχύρωτα. Μάλιστα, αποδεικνύεται ότι για να είναι έτοιμα χρειαζόταν προηγουμένως να ήταν και λίγο «σπάταλα», καθώς την ώρα της κρίσης η «σπατάλη» αποδεικνύεται επένδυση.

 

«Οι κοινωνίες είναι αθροίσματα ατόμων»

 

Όμως, η συγκυρία της πανδημίας ήρθε να μας υπενθυμίσει ότι κάθε άλλο παρά απομονωμένα άτομα που απλώς κοιτάζουμε το ατομικό μας όφελος είμαστε. Για την ακρίβεια, μας δείχνει ότι εάν σκεφτούμε έτσι, μάλλον τα πράγματα δεν θα είναι αισιόδοξα.

Είναι ένα από τα παράδοξα της πανδημίας ότι την ώρα που απαιτεί ως μέσο περιορισμού της διασποράς τη φυσική απόσταση, μας θυμίζει ότι δεν είμαστε αποκομμένα άτομα. Εξαρτιόμαστε από άλλους και άλλες, την εργασία αλλά και τη συμπεριφορά τους και ταυτόχρονα η ζωή άλλων εξαρτιέται από την εργασία και τη συμπεριφορά μας. Αυτό φαίνεται όχι μόνο στο πώς προσπαθούν οι πολίτες να συμμορφωθούν, αλλά και στον τρόπο που αναπτύσσονται και μορφές αλληλεγγύης σε όσους το έχουν ανάγκη. Φαίνεται ακόμη στην υποστήριξη και την αλληλεγγύη που έχουν οι γιατροί και οι υγειονομικοί, αλλά και όσοι σήμερα πρέπει να συνεχίσουν να εργάζονται, συχνά σε δύσκολες συνθήκες. Φαίνεται στην στον τρόπο που το «κανένας μόνος του» αποκτά μια απήχηση.

 

Το τέλος των αυταπατών και τα μαθήματα που πρέπει να κρατήσουμε

 

Οι μεγάλες κρίσεις είναι συνήθως και μεγάλοι δάσκαλοι. Με βίαιο σχεδόν τρόπο γκρεμίζουν βεβαιότητες και επιβεβαιώνουν ταυτόχρονα αλήθειες που για χρόνια τις προσπερνούσαμε. Γι’ αυτό και δίνουν μαθήματα ακόμη και στο βραχύ χρόνο. Αυτό συμβαίνει και με την πανδημία και γι’ αυτό το λόγο έχει σημασία τα μαθήματα που τώρα παίρνουμε, να τα κρατήσουμε και μετά.

Είναι αλήθεια ότι όλα δείχνουν ότι είμαστε ακόμη στην αρχή της μάχης. Οι μεγάλες ανατροπές στη ζωή μας τις τελευταίες μέρες θα μείνουν μαζί μας για αρκετό καιρό. Η πανδημία αναμένεται να κρατήσει αρκετό καιρό σε αυτό το «πρώτο κύμα» και υπάρχει ανοιχτό το ενδεχόμενο εάν μετά την όποια ύφεση υπάρξει και «δεύτερο κύμα», μέχρις ότου υπάρξει ένα εμβόλιο που να μπορεί να καλύψει μεγάλο μέρος του πληθυσμού.

Αυτό σημαίνει και συνολικά μεγάλη διάρκεια των έκτακτων μέτρων και συνέχιση της σημαντικής και πρωτοφανούς επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας.

Ταυτόχρονα, είναι σαφές πια σε όλες και όλους ότι είναι μια μεγάλη μάχη. Ένας πραγματικός πόλεμος που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στηρίζεται στη συμμετοχή ολόκληρης της κοινωνίας, με όποιον τρόπο μπορεί αυτό να γίνει.

Κάποιες και κάποιοι είναι στην πρώτη γραμμή, στα νοσηλευτικά ιδρύματα, άλλοι με την εργασία τους στηρίζουν το να μην καταρρεύσει η κοινωνική συνοχή, η τροφοδοσία, η ενημέρωση, άλλοι συμβάλλουν με την κοινωνική (και όχι απλώς ατομική) ευθύνη να τηρούν ευλαβικά τις συστάσεις των ειδικών για τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, απομόνωσης ή ακόμη και καραντίνας.

Είναι σαφές ότι όταν όλα αυτά τελειώσουν δεν θα είμαστε ίδιες και ίδιοι. Αυτό αφορά τους ανθρώπους, αφορά και τις κοινωνίες, τις ατομικές και συλλογικές πρακτικές.

Μέσα από τη μάχη αλλάζουμε και παίρνουμε μαθήματα. Μαθήματα για τα λάθη που μπορεί να διευκόλυναν το να φτάσουμε σε μια τέτοια κατάσταση, αλλά και μαθήματα για αυτά που μας έδωσαν δύναμη και μας επέτρεψαν να μπορέσουμε να σταθούμε όρθιες και όρθιοι. Και όσο και εάν είναι νωρίς για να δούμε το τέλος της μάχης, δεν είναι νωρίς για να σκεφτόμαστε την επόμενη μέρα. Σε τελική ανάλυση, δίνει δύναμη το να σκεφτόμαστε ότι ταυτόχρονα παλεύουμε για μια καλύτερη επόμενη μέρα.

(συνεχίζεται…)