ΑΡΘΡΟ
Του Δημήτρη Κουκουτσολίδη
Οικονομολόγου
Μέλους Εθνικής Επιτροπής της Δημιουργίας Ξανά
Εν μέσω της εξέλιξης της πανδημίας, καλό θα είναι να προσπαθήσουμε να είμαστε αισιόδοξοι και να δούμε την επόμενη μέρα. Για να το κάνουμε όμως αυτό, θα πρέπει αφού αφουγκραστούμε την επικαιρότητα και τις τάσεις, να κάνουμε μερικές διαπιστώσεις. Ας ξεκαθαρίσουμε ότι για την υγειονομική πλευρά της κρίσης δεν έχω να πω και πολλά (πως θα μπορούσε άλλωστε) λόγω ειδικότητας. Επίσης ότι αναφέρεται παρακάτω δεν έχει να κάνει με την πολιτική, τουλάχιστον με την εγχώρια έκφανσή της. Στην πραγματικότητα όμως το σημείωμα αυτό, είναι εξόχως πολιτικό. Μέχρι εδώ λοιπόν με την αισιοδοξία και ας πάμε να δούμε πως έχουν και πως πιθανότατα θα έχουν στο εγγύς και απώτερο μέλλον, τα πράγματα.
Διαπίστωση 1
Στην οικονομία είναι βέβαιο ότι η ζημιά θα είναι τεράστια και πολλαπλή διεθνώς. Παρά τις σχετικά αισιόδοξες εκτιμήσεις του Δ.Ν.Τ. για ταχεία αποκατάσταση της οικονομίας μετά την κρίση, σύμφωνα με τις οποίες ο αντίκτυπος της παγκόσμιας πανδημίας του νέου κορωνοϊού θα είναι «αρκετά σοβαρός», αλλά μια μακρά επεκτατική περίοδος και υψηλά ποσοστά απασχόλησης σημαίνουν ότι η παγκόσμια οικονομία θα αντιμετωπίσει το τρέχον σοκ, οι περισσότεροι αναλυτές δε συμμερίζονται την αισιοδοξία αυτή, συναρτώντας ωστόσο το μέγεθος της ζημιάς με το χρόνο που θα χρειαστεί να είναι σε ισχύ η κατάσταση έκτακτης ανάγκης. H Moody’s προβλέπει στο βασικό της σενάριο, ο ρυθμός ανάπτυξης της G-20 συνολικά να περιορίζεται στο 1,4%, της Ευρωζώνης στο 0,4% και των ΗΠΑ στο 0,9%, ενώ προβλέπεται ανάκαμψή του για το 2021 – στο 2,7% για τη G-20, στο 1,4% για την Ευρωζώνη και το 1,8% για τις ΗΠΑ. Ενώ το Bloomberg σε ένα σενάριο του που φαίνεται επικρατέστερο με τη μέχρι τώρα εξέλιξη του ιού, προβλέπει η παγκόσμια ανάπτυξη για το 2020 να μειώνεται στο 1,2%. Η Ευρωζώνη και η Ιαπωνία να εισέρχονται σε ύφεση, η ανάπτυξη των ΗΠΑ να μειώνεται στο 0,5% και η πιθανή ζημιά για τη διεθνή οικονομία να ανέρχεται στα 2,7 τρις $. Τέλος σε δηλώσεις της το προηγούμενο Σάββατο, η γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου μίλησε για παγκόσμια ύφεση χειρότερη από αυτή του 2009, λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού και εξέφρασε την ανησυχία της για έναν μακροπρόθεσμο αντίκτυπο από την αιφνίδια διακοπή λειτουργίας της παγκόσμιας οικονομίας και για πιθανό κύμα χρεοκοπιών και απολύσεων που όχι μόνο μπορεί να υπονομεύσει την ανάκαμψη, αλλά μπορεί και να διαβρώσει τον ιστό των κοινωνιών μας.
Διαπίστωση 2
Η κρίση του κορωνοϊού απέδειξε τη γύμνια των συστημάτων υγείας στον Δυτικό κόσμο. Σε αντίθεση με τις χώρες της Άπω Ανατολής (άσχετα με τις φημολογίες για μη πραγματικές ανακοινώσεις απωλειών στην Κίνα, στις υπόλοιπες χώρες της περιοχής η ανταπόκριση και η αποτελεσματικότητα των συστημάτων υγείας είναι παροιμιώδης) που σε επίπεδο περίθαλψης είχαν εντυπωσιακά αποτελέσματα, στις χώρες της δύσης είναι σοκαριστικό το γεγονός να αφήνονται άνθρωποι να πεθαίνουν αβοήθητοι, λόγω της αδυναμίας του συστήματος υγείας να τους περιθάλψει. Εξέλιξη η οποία δεν ήρθε βέβαια ως κεραυνός εν αιθρία, αλλά είναι αποτέλεσμα της συνεχούς και σταδιακής αποδυνάμωσης την τελευταία 30ετία των δημοσίων συστημάτων υγείας, ακόμα και σε χώρες που κάποτε φημίζονταν για το κοινωνικό τους κράτος.
Διαπίστωση 3
Η κρίση έφερε με εκρηκτικό τρόπο ξανά στο προσκήνιο, την αδυναμία της λεγόμενης Ευρωπαϊκής Ένωσης να αντιμετωπίσει οποιουδήποτε είδους προβλήματα, στην βάση κάποιας στοιχειώδους έστω αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών. Η εικόνα της Γερμανίας να κάνει πλιάτσικο σε υγειονομική βοήθεια από την Κίνα προς την Ελλάδα ή άλλες χώρες, είναι χαρακτηριστική. Και δυστυχώς το ανωτέρω παράδειγμα είναι περισσότερο κοινός τόπος κι όχι εξαίρεση. Σε οικονομικό επίπεδο η αναστολή των δημοσιονομικών κανόνων, ήρθε ως απάντηση σε μονομερείς κινήσεις αρκετών κρατών πριν ληφθεί η επίσημη απόφαση, ενώ η νομισματική χαλάρωση με τα λογιστικά τρικ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, λίγα πράγματα μπορεί να προσφέρει στην παρούσα φάση, από ότι φαίνεται. Η λύση του ευρωομόλογου αποτελεί και πάλι πεδίο σύγκρουσης, με τη Γερμανία και τους δορυφόρους της να αρνούνται πεισματικά τη διέξοδο αυτή. Η ένταση των αντιπαραθέσεων φαίνεται και στη δήλωση του Ιταλού πρωθυπουργού, μετά την τηλεδιάσκεψη των ηγετών την προηγούμενη εβδομάδα, ο οποίος δήλωσε πως «Αν σκέπτεστε να μας βοηθήσετε με καθιερωμένους μηχανισμούς προστασίας, που έχουν δημιουργηθεί στο παρελθόν, τότε αφήστε το… θα προχωρήσουμε μόνοι μας. Δεν σας χρειαζόμαστε».
Διαπίστωση 4
Οι ΗΠΑ απέδειξαν την ανικανότητα και την απροθυμία τους να παίξουν οποιοδήποτε θετικό ρόλο στη διεθνή σκηνή. Η εικόνα της υπερδύναμης να προσπαθεί να εξαγοράσει εταιρεία παραγωγής φαρμάκων για να τα χρησιμοποιήσει μόνο για εσωτερική κατανάλωση, συγκρινόμενη με την εικόνα της Κίνας να στέλνει τεράστιες ποσότητες υγειονομικού υλικού σε χώρες της δύσης ή ακόμα και αυτής της μικρής και ασήμαντης ως μέγεθος Κούβας, να στέλνει (όσα μπορεί) δωρεάν φάρμακα και έμψυχο δυναμικό στην Ιταλία, είναι χαρακτηριστική. Το Bloomberg αναφέρει πως «αν σήμερα βλέπουμε πίσω στο 2008, το τέλος της ασυναγώνιστης υπεροχής των ΗΠΑ στη μεταψυχροπολεμική εποχή, κάποια μέρα θα ίσως να κοιτάζουμε πίσω το 2020 ως τη στιγμή που η παγκόσμια εξουσία της Ουάσιγκτον άρχισε να λυγίζει».
Διαπίστωση 5
Στην κοινωνία αρχίζουν να ξεχωρίζουν πλέον, πιο διακριτά διεθνώς, αλλά και στη χώρα μας, τέσσερις κατηγορίες ανθρώπων:
-Οι «μαυραγορίτες». Οι παλαιότερες γενιές τους είχαν ζήσει και στην κατοχή. Είναι οι άνθρωποι που στην κρίση διακρίνουν μία ευκαιρία για να πλουτίσουν εκμεταλλευόμενοι τον πόνο των συνανθρώπων τους. Αγοράζουν και κατακρατούν τεράστιες ποσότητες αγαθών πρώτης ανάγκης, στερώντας τα από τους υπολοίπους, με σκοπό να τα πουλήσουν λόγω έλλειψης στην μαύρη αγορά και σε υψηλές τιμές. Ευτυχώς εκτιμώ ότι στη χώρα μας δεν είναι πολλοί, αλλά υπάρχουν και φάνηκαν τώρα.
-Οι «ζαμάν φου». Θεωρούν ότι τα πάντα είναι μια θεωρία συνωμοσίας, συμπεριφέρονται κατά τρόπο ανεύθυνο, αγνοώντας τις όποιες συστάσεις της επιστημονικής κοινότητας και της πολιτείας και κυκλοφορούν σαν να μη συμβαίνει τίποτα.
-Οι «φοβικοί». Θεωρούν ότι ήρθε η συντέλεια του κόσμου και η «Θεία» τιμωρία. Λούζονται και κάνουν μπάνιο με αντισηπτικά και το μόνο που κάνουν είναι να σπέρνουν πανικό και στους συνανθρώπους τους.
-Οι «υπεύθυνοι πολίτες». Ακολουθούν τις συστάσεις των γιατρών και της πολιτείας, αλλά παράλληλα νοιάζονται και για τους συνανθρώπους τους, προσφέροντας τη βοήθειά τους όπου μπορούν και όπου χρειάζεται. Σε αυτούς περιλαμβάνονται ακόμη κι αυτοί που αυτές τις μέρες βγάζουν ως εικόνα τον χειρότερο εαυτό τους, πλην όμως είναι συνεργάσιμοι. Με χαρά διαπιστώνω ότι στη χώρα μας τουλάχιστον φαίνεται να είναι η πλειοψηφία. Παρά τα όποια κακά που μπορεί να έχουμε ως κοινωνία, αναδεικνύεται τώρα στην κρίση, ότι όχι μόνο εξακολουθεί να υπάρχει και αυτή η Ελλάδα αλλά ίσως να είναι όπως ανέφερα και πλειοψηφία.
Διαπίστωση 6
Στις περισσότερες χώρες διακρίνεται η ανεπάρκεια του πολιτικού κόσμου, να διαχειριστεί μία τέτοιου μεγέθους κρίση. Ξεκινώντας από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, μέχρι τον Πρωθυπουργό της Μεγάλης Βρετανίας και ειδικά συγκρίνοντας τους με παλαιότερους πολιτικούς ηγέτες, καταλαβαίνει κανείς εύκολα το χάσμα.
Τα σενάρια για το μέλλον
Σίγουρα μιλώντας για το μέλλον, όταν η παρούσα πανδημία θα αποτελεί παρελθόν, το πρώτο που σκεπτόμαστε είναι η οικονομία.
Όπως αναφέραμε στις διαπιστώσεις, η ζημιά θα είναι τεράστια, το ακριβές μέγεθός της θα εκτιμηθεί όταν όλα θα έχουν τελειώσει και συναρτάται από τον χρόνο που θα απαιτηθεί για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο. Ποια είναι τα βασικά σενάρια που συζητούνται αυτή τη στιγμή:
Το τέλος της παγκοσμιοποίησης
Σε μεγάλο βαθμό το τέλος της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, έχει ήδη συντελεστεί κατά τα προηγούμενα χρόνια. Η επιβολή εισαγωγικών δασμών από τις Η.Π.Α. σε πολλές κατηγορίες προϊόντων, τα αντίστοιχα αντίποινα άλλων χωρών και η επαναφορά γενικότερα πολιτικών εμπορικού προστατευτισμού, ήταν ήδη μία πραγματικότητα ακόμα και πριν την υγειονομική κρίση του κορωνοϊού. Απλώς υπό την επίδραση της κρίσης, η τάση αυτή φαντάζει ως παραπάνω από πιθανό να συνεχιστεί και να επιταχυνθεί τα επόμενα χρόνια.
(συνεχίζεται…)
