ΑΡΘΡΟ

Του Γ.Κ. Χατζόπουλου

Τ. Λυκειάρχη

 

(συνέχεια από το προηγούμενο)

Και δεν έμεινε μόνον εδώ ο λαός μας. Προσέδωκε σ’ αυτό και λατρευτικές χρήσεις, όπως η χρήση του μετά την έλευση νέας ιερής συνέχειας της ζωής καθαγιάζοντάς το με τις ευχές της ορθόδοξης εκκλησίας (ευχόνερον)10 ή χρησιμοποιώντας ως καθαρτήριο στοιχείο (λουτρό νεονύμφων)11 ή ως διαβατήρια ενέργεια (πλύσιμο χεριών μετά την ταφή)12, αλλά και ως στοιχείο αποτροπής της παρουσίας δαιμόνων ή άλλων βλαπτικών δυνάμεων (αγιασμός την πρώτη κάθε μήνα, αλλά και ο μικρός και ο μεγάλος αγιασμός της παραμονής και της ημέρας των Θεοφανείων) καθώς και ο αγιασμός κατά τη θεμελίωση οικίας ή άλλου κτίσματος13 ή και θυσίας ζώουl4 ή και ραντισμός με αγιασμένο ύδωρ κατά τα εγκαίνια νέου καταστήματος ή επιχείρησης ή και αγιασμός κατά την έναρξη νέας σχολικής χρονιάς ή νέων εργασιών κ.ά.

Παραθέσαμε σε αδρές γραμμές τα ισχύοντα, κατά την αντίληψη του λαού μας, σχετικά με τη σημασία της παρουσίας του νερού στη ζωή του. Ασφαλώς στόχος της παρούσης μελέτης είναι η εξέταση του νερού από μια συγκεκριμένη οπτική γωνία, όπως την επινόησε και την καθιέρωσε στο διάβα των αιώνων ως ατελές μιμόδραμα, πλάθοντας την παράδοση του «αμίλητου νερού»15 ή «το καλάντεσμαν τη τσεσμές»16 κατά τους Ποντίους ή «το κλεμμένο νερό των Χριστουγέννων17» κατά τους Τζουμερκιώτες.

Γεννάται δικαιολογημένα το ερώτημα. Γιατί η μυθοπλαστική διάθεση του λαού μας οδηγήθηκε στη διατύπωση μιας τέτοιας θέσης αντιφατικής με την πραγματικότητα; Σ’ αυτό το ερώτημα, αλλά και σ’ άλλα θα επιχειρήσουμε κάνοντας την ερευνητική και ερμηνευτική ανατομία να δώσουμε απάντηση.

 

Ειδικά

 

Βασική αρχή της ζωής αποτελεί η αντίληψη ότι κάθε τι που αυτόβουλα κινείται, έχει ανάγκη να αναπαυθεί18, και μάλιστα η ανάπαυση αυτή πρέπει να συμβαίνει, για να είναι πιο αποτελεσματική, κατά τη διάρκεια της νύχτας. Ασφαλώς η αντίληψη αυτή έχει την αρχή της στον δικό του βιολογικό κύκλο, αλλά και σε άλλων εμβίων όντων.

Συνεπώς, αφού το νερό συγκαταλέγεται, κατά την αντίληψη του λαού μας στους ζώντες οργανισμούς, και ορθά συγκαταλέγεται, έχει ανάγκη από ανάπαυση. Έχει ανάγκη από ύπνο, ο οποίος αναζωογονεί τα κύτταρα του οργανισμού.

Βέβαια, κατά την αντίληψη του ποντιακού λαού, δεν έχει ανάγκη από ύπνο μόνο το νερό. Την ίδια ανάγκη αισθάνονται και τα δέντρα19. Και αυτά χρειάζονται ύπνο για να επιβιώσουν, να ανανεωθούν και να καρποφορήσουν. Καθόλου άλογη λογική αντίληψη.

(συνεχίζεται…)

 

10. Το ευχόνερο που προσφέρεται στη λεχώνα λίγο μετά τον τοκετό.

11. Ευριπίδη, Ιφιγένεια η εν Ταύροις, στίχ. 1271-1273.

12. Γ. Κ. Χατζόπουλος, «Διαβατήριες ενέργειες στον Πόντο», Αρχείον Πόντου, τόμ. ΜΗ’, Αθήνα 1998-1999.

13. Γ. Κ. Χατζόπουλος, «Λαογραφικά χωρίου Αντρεάντων», Αρχείον Πόντου, ό.π.

14. Γ. Κ. Χατζόπουλος, Η εμβρυακή μορφή του θεάτρου…, ό.π.

15. Γεώργ. Ν. Αικατερινίδης, «Χρήσις και σημασία του “αμίλητου νερού” εις τον βίον του λαού», Επετηρίς του Λαογραφικού Αρχείου, τόμ. ΙΕ’-ΙΣΤ’, Εν Αθήναις 1964.

16. Γ. Κ. Χατζόπουλος, «Πρωτοχρονιάτικα έθιμα και η σχέση τους με τα αρχαιοελληνικά», εφ. Πρωινός Τύπος Δράμας, 30.12.1986.

17. Μήτρος Παππάς, «Το κλεμμένο νερό των Χριστουγέννων», Τζουμερκιώτικα Χρονικά, τεύχ. 40, Μάιος 2003.

18. Δες δημιουργία του κόσμου (ανάπαυση Θεού, καθιέρωση Κυριακής).

19. Γ. Κ. Χατζόπουλος, Πρωτοχρονιάτικα έθιμα…, ό.π.