Η φύση της θρησκευτικής νομής (Μέρος Β’)

ΑΡΘΡΟ

Του Βασίλειου Μελαδίνη

Αρχιτέκτονα Χωροτάκτη

(συνέχεια από το προηγούμενο)

Το πρώτο θέμα που θα εξετάσουμε είναι η άμωμος σύλληψη του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και η γέννησή Του χωρίς αίμα και πόνους. Στη θρησκειολογία συναντούμε δεκάδες περιπτώσεις άμωμου συλλήψεως. Η Λήδα έμεινε έγκυος στην ωραία Ελένη, γιατί ο Δίας έγινε κύκνος και έτσι γεννήθηκε η κόρη του και, φυσικά, του συζύγου της Λήδας Τυνδάρεω (Παναγία, Θεός, κρίνος, Ιησούς, Ιωσήφ). Η Δανάη έμεινε έγκυος, γιατί ο Δίας έγινε χρυσή βροχή και έτσι γεννήθηκε ο Περσέας. Η Μάγια έμεινε έγκυος στον Βούδα από μια αχτίδα πέντε χρωμάτων και τον γέννησε όρθια. Ο θεός των Αζτέκων Ουιτσιλοπότστλι από πούπουλα. Η Νάνα, μητέρα του Φρύγα θεού Άττι, συνέλαβε από ένα κουκούτσι που έβαλε στο στήθος της. Η Ίσις έμεινε έγκυος στον Ώρο καθώς υπερίπτατο των συναρμολογημένων κομματιών του Όσιρι και γέννησε μόνη της. Ο Διόνυσος γεννήθηκε από το μηρό του Δία καθώς τον πήρε από την κοιλιά της μητέρας του Σεμέλης κόρης του Κάδμου καθώς η πύρινη παρουσία του Δία κατά την σύλληψή του κατέκαυσε το παλάτι των Θηβών! Η Ήρα ,σύζυγος του Διός, γέννησε, σύμφωνα με μία εκδοχή, ως παρθένος τον Ήφαιστο! Ακόμη και βασιλείς γεννήθηκαν χωρίς την παρέμβαση άνδρα, όπως ο βασιλιάς Αμενχοτέπ της Αιγύπτου, 1.500 χρόνια πριν τη γέννηση του Θεανθρώπου.

Φαίνεται όμως ότι στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο δεν δόθηκε η «πρέπουσα» σημασία στα περί αμώμου συλλήψεως και έπρεπε να φθάσουμε στην Ε’ Σύνοδο του Λατερανού που μετά πέντε χρόνια συσκέψεων και στοχασμού (1512 μ.Χ. – 1517 μ.Χ.), αποφάσισαν να καθιερώσουν την «αειπαρθενία» της Μαρίας ως δόγμα.

Το δεύτερο θέμα που εξετάζουμε είναι η ημερομηνία και ο χώρος γέννησης του Θείου Βρέφους. Το πρώτο σημαντικό είναι ότι ο Χριστός δεν γεννήθηκε μήνα Δεκέμβριο, αλλά Άνοιξη ή Φθινόπωρο, κατά τις περιγραφές του Ευαγγελιστή Λουκά. Αντίθετα στις 25 Δεκεμβρίου γιορταζόταν η γέννηση προγενεστέρων θρησκευτικών προσωπικοτήτων, όπως: Ώρος (Αίγυπτος 3000 π.Χ.), Ερμής (Ελλάδα 200 π.Χ.), Ζωροάστρη (Περσία 1000 π.Χ.), Ταμμούζ (Βαβυλώνα 400 π.Χ.), Κρίσνα (Ινδία 900 π.Χ.), Διόνυσος (Ελλάδα 500 π.Χ.), Άδωνις (Φοινίκη 200 π.Χ.), Βούδας (Νεπάλ 563 π.Χ.), Ηρακλής (Ελλάδα 800 π.Χ.), Μίθρας (Περσία 600 π.Χ.). Όλοι αυτοί γεννήθηκαν την πιο σκοτεινή νύχτα του βορείου ημισφαιρίου αλλά και την πιο ελπιδοφόρα καθώς το σκοτάδι αρχίζει να χάνει και να κερδίζει το φως καθώς αρχίζει να μεγαλώνει η ημέρα. Στη Ρώμη γιόρταζαν τα Σατουρνάλια, προς τιμήν του Κρόνου, αλλά κυρίως οι γιορτές στις 25 Δεκεμβρίου είχαν ταυτισθεί με το φωτοφόρο θεό Sol Invictus. Τα Χριστούγεννα γιορτάσθηκαν για πρώτη φορά το 300 μ.X. μαζί με τα Θεοφάνια στις 6 Ιανουαρίου, γιατί παραλειπόταν από τις εκκλησιαστικές γιορτές, μέχρι τότε, καθώς η Αγία Γραφή δεν αναγνωρίζει την ημέρα γέννησης αλλά την ημέρα θανάτου και η τήρηση των γενεθλίων καταδικαζόταν σαν ειδωλολατρικό έθιμο απεχθές στους Χριστιανούς. Η μετάθεση της ημερομηνίας από 6 Ιανουαρίου, στις 25 Δεκεμβρίου, έγινε από τον Πάπα Ιούλιο τον Α’, κατά τον 4^ο μ.X. αιώνα.

Όλες οι επακόλουθες αφηγήσεις περί του τόπου γέννησης φάτνη ή σπηλιά, οι τρεις μάγοι, το καθοδηγητικό αστέρι, η σφαγή των νηπίων, η φυγή στην Αίγυπτο κτλ. συναντώνται στα παραμύθια προγενεστέρων θρησκειών. Στα κρυφά γεννήθηκε ο Μίθρας, ο Δίας καθώς και ο Περσέας. Τον Βούδα προσκύνησαν κατά την γέννησή του, τα δέντρα. Τον Χριστό τα ζώα στη φάτνη. Ο Κάνσα διέταξε τη θανάτωση όλων των βρεφών για να εξολοθρεύσει τον Κρίσνα. Η Ίσις και ο Ώρος σώθηκαν διαφεύγοντας καβάλα σε ένα γαϊδουράκι. Από κανένα Ιστορικό κείμενο δεν προκύπτει μαρτυρία ότι ο Ηρώδης διέταξε σφαγή νηπίων καθώς ο θρόνος του είχε δοθεί από τους Ρωμαίους και δεν μπορούσε να τον σφετερισθεί κανείς. Εξάλλου οι Ρωμαίοι δεν ήθελαν αναστατώσεις τέτοιου είδους (σφαγές) στην επικράτειά τους και μάλιστα από ένα «δοτό» βασιλιά!

Η χριστιανική εικονογραφία με τη βρεφοκρατούσα Παναγία, δεν είναι πρωτότυπη. Προϋπάρχει στις βρεφοκρατούσες θεά Άθωρ και Ινδές θεομήτορες. Ο Ώρος επίσης απεικονίζεται σε παραστάσεις να θηλάζει καθισμένος στα γόνατα της μητέρας του Ίσιδας. Πέραν τούτου η Παναγία ανακηρύχθηκε Θεοτόκος με μεγάλη καθυστέρηση το 431 μ.Χ., από την Γ’ Οικουμενική σύνοδο.

Στη Δ’ Σύνοδο της Χαλκηδόνας το 451 μ.Χ. των αυτοκρατόρων Μαρκιανού και Πουλχερίας έλυσαν το θέμα αν ο Θεός μπορεί να είναι δύο ή ένας, άνθρωπος και Θεός, προσθέτοντας στο δόγμα το: «…γεννημένος από την παρθένο Μαρία…». Έτσι τόνισαν την ανθρώπινη φύση του Ιησού.

Μετά τη γέννηση, η επόμενη αναφορά στο διήγημα της ζωής του Ιησού είναι βέβαια η απομόνωσή του στην έρημο στην ηλικία των 12 χρόνων. Και εδώ η παραμυθία των θρησκειών που είναι παλαιότερες αναφέρει πως και ο Βούδας, στα 12 χρόνια του, χάθηκε από τους γονείς του και τον βρήκαν να συνομιλεί με σοφούς. Οι ίδιες αναφορές υπάρχουν και για τον Αιγύπτιο θεό Ώρο που ανατράφηκε στην έρημο, 2.000 χρόνια πριν τον ερχομό του Ιησού.

Το τρίτο εξεταζόμενο θέμα είναι η βάπτιση του Ιησού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή, «κατά τας γραφάς». Κατά την Ιερά Μητρόπολη Ρόδου, ο Ιησούς ονομάσθηκε Χριστός γιατί χρίσθηκε στην βάφτισή του με το Άγιο Πνεύμα και φανερώθηκε η θεότητα και μεσσιανικότητά Του. Η πρώτη ένσταση είναι πως η βάπτιση γίνεται για την είσοδο των πιστών στους κόλπους της εκκλησίας και (ή) τη σωτηρία της ψυχής και όχι για να φανερωθεί οποιαδήποτε ιδιότητα θέλουμε να τους προσδώσουμε. Η δεύτερη ένσταση είναι πως όποιος χρειάζεται το χρίσμα προκειμένου, έστω, να φανερωθεί η θεότητά του, σημαίνει ότι πριν τη βάφτιση δεν είναι θεός. Ένας Θεός δεν έχει ανάγκη να χρισθεί Θεός γιατί απλά είναι ήδη Θεός!

Όσον αφορά το κεφάλαιο των θαυμάτων του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού θα ήθελα να το παρακάμψω καθώς οι μυθολογίες όλων ανεξαιρέτως των θρησκειών βρίθουν από αφηγήματα θαυμάτων κάθε είδους και κάθε μορφής. Η αποδελτίωσή τους και η κατηγοριοποίησή τους μπορούν από μόνες τους να αποτελέσουν θέμα διδακτορικού και όχι αναφορά σε ένα, έστω και εκτενές, άρθρο. Πάντως η συνήθεια των θρησκειών να παράγουν θαύματα «επί Γης» έχει μειωθεί με το πέρασμα των αιώνων, αλλά δεν έχει εξαφανισθεί. Ας έχουμε πάντως στο νου μας ότι αν κάτι δεν μπορεί να εξηγηθεί λογικά ή επιστημονικά, δεν σημαίνει πως είναι θαύμα, απλά δεν μπορεί να εξηγηθεί ακόμη. Μπορούμε να καταλάβουμε πως υπάρχει μεταλλικό υδρογόνο στον Δία, αφού το γνωρίζουμε ως αέριο; Μπορούμε να καταλάβουμε τη θεωρία των υπερχορδών και του ενιαίου πεδίου; Τι σημαίνει αυτό, ότι είναι θαύματα;

Το τέταρτο εξεταζόμενο θέμα είναι: Ο μυστικός δείπνος, η προδοσία, η σταύρωση, το σύμβολο του σταυρού, η ταφή και η ανάσταση, η ανάληψη του Κυρίου. Θεωρώ ότι το Πάσχα αποτελεί την πεμπτουσία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και ίσως να είναι η πιο σημαντική γιορτή της Χριστιανοσύνης καθώς ο Παύλος στην Α’ προς Κορινθίους επιστολή αναφέρει (5:17) «…Αν ο Χριστός δεν αναστήθηκε, τότε η πίστη σας είναι ανώφελη».

Λόγω των εξαναγκασμών των παιδικών χρόνων και της υποχρεωτικής κατήχησης στα χριστιανικά ελληνικά σχολεία μέσης και στοιχειώδους εκπαίδευσης, όλοι γνωρίζουμε την ιστορία και το τυπικό των εορτασμών του Πάσχα. Για τον λόγο αυτό θα αναφερθώ μόνο σε μια σειρά από αντίστοιχες εορτές και δοξασίες θρησκειών που προϋπήρξαν της ίδρυσης του Χριστιανισμού και ταυτίζονται σχεδόν απόλυτα με την γιορτή του χριστιανικού Πάσχα.

Ο μυστικός δείπνος αναφέρεται και στα αφηγήματα της ζωής του Μίθρα. Η θεότητα αυτή κατέληξε να είναι η αγαπημένη των ρωμαϊκών λεγεώνων. Είναι και αυτός θεός, επικεφαλής των 12 αστερισμών. Δεν είναι τυχαίο ότι ο καθεδρικός του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό της Ρώμης κτίσθηκε πάνω στο ιερό του Μίθρα.

Το πως ο Ιούδας ο Ισκαριώτης πρόδωσε τον Ιησού στο όρος των Ελαιών και συγχρόνως πρόλαβε και έγραψε και το ευαγγέλιό του, που είναι ένα από τα απαγορευμένα, τα λεγόμενα απόκρυφα, πριν αυτοκτονήσει είναι σίγουρα κάτι που κατατάσσει το γεγονός στα θαύματα. Βέβαια το ευαγγέλιο που έχει ανακαλυφθεί, και αποδίδεται στον Ιούδα, είναι του 200 μ.Χ. περίπου. Στο Βουδισμό αντίστοιχα έχουμε το αφήγημα της προδοσίας του Βούδα από τον ακόλουθό του Ντεβαντάττα.

Η σταύρωση του Ιησού είναι μια απολύτως βάρβαρη και τυραννική θανάτωση. Με τον ίδιο μαρτυρικό τρόπο φαίνεται να τελείωσαν τη ζωή τους δεκάδες θρησκευτικές φιγούρες πριν από τον Ιησού. Αναφέρω τις, κατά τη γνώμη μου, πιο γνωστές. Ο Ζωροάστρης δώδεκα ημέρες μετά το θάνατό του επέστρεψε στη ζωή, αναφέρει ο Πλάτωνας (Κλήμης «Στρωματείς», βιβλίο πέμπτο σελ. 711). Ο Κρίσνα, που ονομάζεται από τους πιστούς του «υιός του Θεού», όταν σταυρώθηκε οι ουρανοί σκοτείνιασαν την στιγμή του θανάτου. Ο Μίθρας, που οι πιστοί του αποκαλούσαν «ο καλός ποιμένας», σταυρώθηκε τουλάχιστον 1.000 χρόνια πριν τον Ιησού. Ο Ασσυροβαβυλώνιος Ταμμούζ, σταυρώθηκε και αναστήθηκε από την θεά Αστάρτη. Ο Σκανδιναβός Όντιν σταυρώθηκε στο δέντρο της ζωής και αναστήθηκε. Ο Αιγύπτιος Θούλις πέθανε στο σταυρό, θάφτηκε, αναστήθηκε και ανήλθε στους ουρανούς. Στον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου υπάρχουν τουλάχιστον 16 θεοί που βιώνουν το θάνατο αλλά και τη λύτρωση της αναστάσεως. Ιδιαιτέρα στις αρχαιοελληνικές παραδόσεις κυρίαρχη θέση, μεταξύ άλλων, έχουν το «Πάσχα» του Αδώνιδος και τα Διονυσιακά «πάθη». Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν ότι κάθε άνθρωπος αποτελείται από το Νοητό (θεϊκό στοιχείο) και από την ύλη. Η αφύπνιση του εσωτερικού θείου συμβολιζόταν μέσα από τα μυστήρια και τις τελετές της ανάστασης.

Το ελληνικό «Πάσχα» του Αδώνιδος, τα «Αδώνια μυστήρια» δηλαδή, γιορταζόταν την πρώτη πανσέληνο μετά την ισημερία (21 Μαρτίου) και χρησιμοποιείται σήμερα ως τρόπος καθορισμού της ημερομηνίας του Πάσχα Καθολικών και Εβραίων. Ο θάνατος και η ανάσταση του Αδώνιδος συμβόλιζε την ελπίδα ζωής των Ελλήνων και όχι το ζόφο του θανάτου και της εσχατολογίας της δευτέρας παρουσίας της Ορθοδοξίας. Οι θρήνοι που ψέλνονταν κατά τη διάρκεια των εορτών έχουν διασωθεί στον «Επιτάφιο του Αδώνιδος» του Βίωνος. Κατάλοιπο αυτών των ύμνων είναι ο «Ζαφείρης», παιχνίδι και τραγούδι στο Ζαγόρι της Ηπείρου. Οι πρώτες μέρες της γιορτής (αφανισμός) ήταν πένθιμες, έπαιρναν μέρος μόνο γυναίκες και υπήρχε περιφορά του ομοιώματος του θεού σε νεκρική κλίνη στους δρόμους (επιτάφιος) τον οποίο και στόλιζαν με λουλούδια και γλάστρες. Αμέσως μετά γιορταζόταν η ανάσταση του Αδώνιδος, η «εύρεση» με οργιαστικό τρόπο, χορούς και πλούσια γεύματα. Ο Λουκιανός διασώζει την πληροφορία ότι οι μύστες θυσίαζαν πρόβατο και έπαιρναν μετάληψη κατά την εορτή των «Αδώνιων μυστηρίων»! Ο Ωριγένης δηλώνει ότι «Εκείνον που οι Έλληνες ονομάζουν Άδωνι, ονομάζεται (Τ)Θαμμούζ στους Εβραίους και τους Σύρους, και οι λάτρεις του γιορτάζουν κάθε χρόνο το θάνατό του με θρήνους και κατόπιν την ανάστασή του με χαρούμενες τελετές». Παρόμοιες αναφορές κάνουν και οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς Ιερώνυμος, Κύριλλος και Πορφύριος. Η λατρεία του Άδωνι ταυτίζεται στη μεν Αίγυπτο με τον θεό Όσιρι και στη Χανανιτική με αυτή του Βάαλ. Οι τελετές του Αδώνιδος διαδόθηκαν σε όλους τους λαούς της Μεσογείου, μέχρι την Ιβηρική χερσόνησο, μέχρι που καταργήθηκαν από τον αυτοκράτορα «μέγα» Θεοδόσιο το 384 μ.Χ.! Ήταν τέτοια η μανία να εξαφανισθεί η «ανάμνηση των τελετών του Αδώνιδος» που δεν καταγράφεται το όνομά του στα συναξάρια και τα αγιολόγια της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Εορτάζεται μέσα στους Άγιους Πάντες. Αντίθετα η Καθολική Εκκλησία, που ίσως τον φοβάται λιγότερο, τιμά τη μνήμη του Αγίου Άδωνι της Βιέννης (800-875) στις 16 Δεκεμβρίου.

(συνεχίζεται…)