ΑΡΘΡΟ
Του Γ.Κ. Χατζόπουλου
Τ. Λυκειάρχη
Αναδιφώντας τις πηγές για τη συγγραφή της ιστορίας της Δράμας, είχα την τύχη να περιέλθει στα χέρια μου ο κώδικας της Ελληνικής Ορθοδόξου Κοινότητος Τσιατάλτζιας (Χωριστής) (1842-1916).
Είναι πράγματι ένας ξεχωριστός θησαυρός, μια θαυμάσια κιβωτός με επίζηλο περιεχόμενο, απ’ όπου κανείς αντλεί πολυτιμότατα στοιχεία για την Εκκλησία, την Ιστορία και τη Λαογραφία της Δράμας, και ιδιαίτερα της Χωριστής. Και μάλιστα τα στοιχεία, τα οποία αντλεί ο μελετητής του κώδικα ρίχνουν άπλετο φως και από πολλές οπτικές γωνίες στη ζωή των υποδούλων Ελλήνων σε καιρούς δυσχείμερους, εποχή κατά την οποία ο υπόδουλος Ελληνισμός υπέφερε τα πάνδεινα από τον Τούρκο κατακτητή.
Είναι βέβαιο πως ο προσεκτικός μελετητής του κώδικα της Χωριστής έχει την ευκαιρία να επιδοθεί στη μελέτη και ανάδειξη πολλών θεμάτων, τα οποία σχετίζονται με την προσφορά της Εκκλησίας, τη δραστηριότητα της Εφοροδημογεροντίας, τον τιτάνιο αγώνα του υπόδουλου ελληνισμού κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, ο οποίος κυριολεκτικά συνέβαλε στην αποφυγή του αφελληνισμού της περιοχής και στην ενδυνάμωση της ορθόδοξης πίστης.
Η ιδιαίτερη ευαισθησία μας στη γόνιμη προσφορά του κλήρου στον τόπο τούτο, που πάντοτε είχε και έχει ανάγκη των θρησκευτικών ταγών του, μας οδήγησε, με φακό τον κώδικα της Χωριστής, να δούμε την παρουσία στη Δράμα, της γρανιτένιας εκείνης ψυχής, του μητροπολίτου Δράμας Χρυσοστόμου, του εθνοιερομάρτυρος Σμύρνης, που σφράγισε με τη θυσία του την ανήκουστη εκείνη γενοκτονία της ελληνικής φυλής, της τραγικότατης Μικρασιατικής καταστροφής.
Από το πρακτικό της 28ης Ιουλίου 1902, πληροφορούμεθα ότι στις 20 Ιουλίου 1902 αφικνείται στη μαρτυρική Δράμα ο νέος ποιμενάρχης της, ο τριανταπεντάχρονος Χρυσόστομος Καλαφάτης, ο «ελέω Θεού και κανονικαίς ψήφοις των ιερωτάτων μητροπολιτών και πατριαρχική επινεύσει αναδειχθείς μητροπολίτης της θεοσώστου και ευλογημένης επαρχίας Φιλίππων, Δράμας και Ζιχνών».
Μεταξύ άλλων, οι οποίοι τον επισκέπτονται είτε εθιμοτυπικά είτε για να του γνωρίσουν προβλήματα ατομικά ή αφορώντα το σύνολο των δοκιμαζομένων αγρίως κατοίκων του Νομού Δράμας είναι και μια αντιπροσωπεία των κατοίκων της Χωριστής (Τσιατάλτζια). Και οι ευλογημένοι Χριστιανοί, κατά την έκφραση του αοιδίμου Ιεράρχη, του ανακοινώνουν ότι η κοινότητά τους έχει ανάγκη από την προσωπική και ταχεία επίσκεψή του, για να τακτοποιήσει τα κακώς έχοντα, ώστε με τη βοήθεια του Θεού να κατορθωθεί η άρση της διαιρέσεως και διχοστασίας, που μαστίζει πολλά χρόνια τους κατοίκους της Τσιατάλτζιας.
Πρόθυμα δέχεται την παράκλησή τους, γιατί, όπως ο ίδιος θα τονίσει, είναι τούτο καθήκον ιερό και απαραίτητο. Οι κρισιμότατες στιγμές που διέρχεται ο καζάς της Δράμας την εποχή αυτή απαιτούν συνεχή επαγρύπνηση. Οι εχθροί της Ορθοδοξίας και του Έθνους αναζητούν κατάλληλες ευκαιρίες για να επιτελέσουν το φοβερό έργο τους. Έτσι, την 5η ακριβώς ημέρα από της αφίξεώς του στη Δράμα, δηλαδή την 25η Ιουλίου, ημέρα Πέμπτη, φθάνει στην ευλογημένη Κοινότητα.
Η υποδοχή που του κάνουν είναι εγκάρδια και τον συγκινεί ιδιαίτερα.
Καλεί αμέσως τους προκρίτους και τους προύχοντες του τόπου και, όπως ο ίδιος σημειώνει, «εν πρώτοις λαλεί αυτοίς δια μακρών τα ρήματα της αγάπης και ομονοίας και ειρήνης, είτα δε παρακινεί τα πρόσφορα τη περιστάσει και συνιστά όπως των μεν όπισθεν και παλαιών επιλάθωνται οι πάντες, τοις δε έμπροσθεν και τοις παρούσιν αφιερώσωσιν όλην αυτών την προσοχήν».
Λόγοι δε, οι οποίοι οδήγησαν στη διαίρεση και στη διχοστασία τους κατοίκους της Τσιατάλτζιας με αποτέλεσμα να μη λειτουργούν εύρυθμα τα κοινοτικά, εκκλησιαστικά και εκπαιδευτικά πράγματα, ήταν αφ’ ενός μεν η έλλειψη κανονισμού γραπτού, που να καθόριζε τον τρόπο εκλογής, τη διάρκεια και τη δικαιοδοσία των τριών σωματείων της Κοινότητος, δηλαδή της Δημογεροντίας, της Εφορείας Σχολών και της Επιτροπής της ιεράς Εκκλησίας, αφ’ ετέρου δε κάποιες οικονομικές ατασθαλίες από Μέλη των σωματείων, όπως αφήνει να υπονοηθεί κάποια αχρονολόγητη σημείωση στην 119 σελίδα του κώδικος, με αποτέλεσμα, στο εξής η σφραγίδα της Εφορείας να τηρείται σε κυτίο σφραγισμένο από όλα τα Μέλη αυτής, να αποσφραγίζεται δε τούτο παρουσία όλων και εν συνεχεία να γίνεται χρήση της σφραγίδας.
(συνεχίζεται…)
