ΑΡΘΡΟ

Της Δήμητρας Ευθυμιάδου

Προπτυχιακής φοιτήτριας του τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Α.Π.Θ.

 

Η 19η Μαΐου ορίστηκε ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων. Ο όρος «γενοκτονία» διαμορφώθηκε επίσημα, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη δίκη της Νυρεμβέργης το 1945, όπου δικάστηκε η ηγεσία των ναζιστών εγκληματιών. Προηγουμένως το περιεχόμενο του όρου «γενοκτονία» έπαιρνε σάρκα και οστά μέσα από τον όρο «Έγκλημα κατά της Ανθρωπότητας».

Το απάνθρωπο περιεχόμενο της λέξης «γενοκτονία» περιλαμβάνει την μεθοδική εξολόθρευση ενός έθνους, μιας θρησκευτικής ή φυλετικής ομάδας. Η εξολόθρευση αυτή μπορεί να λάβει χώρα μέσω διαφόρων πρακτικών όπως, η εκτόπιση, η εξάντληση στις κακουχίες, τα τάγματα εργασίας «Αμελέ Ταμπουρού», τα βασανιστήρια, η πείνα και η δίψα, και πορείες θανάτου στην έρημο ακόμα και οι εν ψυχρώ μαζικές σφαγές και δολοφονίες.

Οι Έλληνες του Πόντου, είναι Έλληνες, οι οποίοι βρέθηκαν στα μέρη εκείνα, κατά βάση έπειτα από την διάλυση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Υπάρχουν ωστόσο και αρχαιολογικά ευρήματα τα οποία αποδεικνύουν ότι οι Έλληνες έφτασαν στην περιοχή του Πόντου πριν από το 1.000 π.Χ.. Αποτελούσαν πάντοτε ένα ζωτικό κομμάτι της περιοχής και παρά το γεγονός ότι βρίσκονταν μακριά από τον Ελληνικό κορμό αλλά και τα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας (στα οποία κατοικούσαν χιλιάδες Έλληνες), κατάφεραν και χάραξαν την δική τους καταπονημένη αλλά και αξιοθαύμαστη ιστορία, τόσο λόγω του πολιτισμού που δημιούργησαν, όσο και της ανεπτυγμένης οικονομίας μέσω του εμπορίου τους, αφού η Τραπεζούντα μετατράπηκε στο μεγαλύτερο εμπορικό και πολιτισμικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής.

Ας κάνουμε όμως μια ανασκόπηση στην ιστορία της Ποντιακής Γενοκτονίας. Χρονολογικά αλλά και ιστορικά η μεθοδική αυτή εξολόθρευση χωρίζεται σε δύο (για άλλους σε τρείς) βασικές περιόδους.

  1. Από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, την κατάληψη της Τραπεζούντας από τον ρωσικό στρατό (1914-1916) έως την ολοκλήρωση του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1918.
  2. Η δεύτερη, σκληρότερη και τελευταία φάση, έχει ως αφετηρία την απόβαση του Κεμάλ στην Σαμψούντα και ολοκληρώνεται μετά την Μικρασιατική καταστροφή, με την εφαρμογή του Συμφώνου για την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας (1919-1923).

Η πρώτη περίοδος χαρακτηρίστηκε από μαζικές εκτοπίσεις του Ποντιακού Ελληνισμού, αλλά ταυτόχρονα αποτέλεσε και τραγική περίοδος για τους Αρμενίους, αφού τον Ιούνιο του 1915 πραγματοποιήθηκε η εξορία και στη συνέχεια η σφαγή τους, η λεγόμενη και αναγνωρισμένη γενοκτονία των Αρμενίων, με θύματα χιλιάδες αθώους ανθρώπους. Την ίδια χρονιά άρχισαν οι πρώτες βιαιοπραγίες εναντίον του ποντιακού στοιχείου, οι οποίες κορυφώθηκαν τον Δεκέμβριο του 1916, όταν εκπονήθηκε από τους Νεότουρκους, σχέδιο εξόντωσης του άμαχου ελληνικού πληθυσμού του Πόντου, το οποίο προέβλεπε «Άμεση εξόντωση μόνον των ανδρών των πόλεων από 16 έως 60 ετών και γενική εξορία όλων των ανδρών και γυναικόπαιδων των χωριών στα ενδότερα της Ανατολής με πρόγραμμα σφαγής και εξόντωσης».

Κατά την διάρκεια της 1ης φάσης εξόντωσης, στην επαρχία Αμάσειας 72.375 Έλληνες, από τους συνολικά 136.768, εκτοπίστηκαν, από τους οποίους το 70% πέθανε από τις κακουχίες. Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου εξορίστηκαν συνολικά 235.000 Πόντιοι, ενώ 80.000 μετανάστευσαν στη Ρωσία. Μέχρι το τέλος της 2ης φάσης, δηλαδή το 1918, σημειώθηκαν επίσης και εξαναγκαστικοί εξισλαμισμοί κυρίως γυναικείων πληθυσμών.

Στην 2η περίοδο, η οποία ακολούθησε, το 1919 οι Έλληνες μαζί με τους Αρμένιους και την πρόσκαιρη υποστήριξη της κυβέρνησης Βενιζέλου προσπάθησαν να δημιουργήσουν ένα αυτόνομο Ελληνοαρμενικό κράτος. Το σχέδιο αυτό ματαιώθηκε από τους Τούρκους, οι οποίοι εκμεταλλεύθηκαν το γεγονός, ως αφορμή για να προχωρήσουν στην δική τους «τελική λύση».

Στις 19 Μαΐου 1919 ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάζεται στη Σαμψούντα για να ξεκινήσει την πιο άγρια και αιματηρή φάση της Ποντιακής Γενοκτονίας, υπό την καθοδήγηση των Γερμανών και Σοβιετικών συμβούλων του. Μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 οι Ελληνοπόντιοι που έχασαν τη ζωή τους ξεπέρασαν τους 200.000, ενώ κάποιοι ιστορικοί ανεβάζουν τον αριθμό τους στις 350.000. Σε ένα σύνολο 750.000 Ελλήνων του Πόντου οι 353.000 χιλιάδες πεθαίνουν από φρικτό θάνατο στα χέρια των Τούρκων εθνικιστών (Νεότουρκων) κατά την περίοδο 1916-1923. Αποκορύφωμα όλων αυτών των βιαιοτήτων αποτέλεσε η Μικρασιατική καταστροφή με τις σφαγές, τις δολοφονίες και τον μαζικό διωγμό των τελευταίων Ελλήνων των Μικρασιατικών παραλίων.

Γέροι, νέοι, παιδιά, ασθενείς, ανήμποροι και άμαχες γυναίκες, εγκαταλείποντας τα πάντα, οδηγούνται βίαια και υποχρεωτικά σε ατέλειωτες πορείες στην ενδοχώρα, κάτω από τον καυτό ήλιο αλλά και την παγωνιά, σε όρη και δύσβατα βουνά, πεινασμένοι, χωρίς καμία φροντίδα, σε μια ατέλειωτη πορεία θανάτου. Πεθαίνουν ύστερα από φρικτά μαρτύρια, πρωτοφανή στην ανθρώπινη ιστορία. Και όχι μόνο άνδρες αλλά γυναικόπαιδα, χωρίς διάκριση ηλικίας.

Όσοι κατάφεραν να επιβιώσουν κατέφυγαν στην Νότια Ρωσία, ενώ άλλοι ήρθαν στην Ελλάδα (περίπου 400.000). Η ενσωμάτωση τους στην «μητέρα πατρίδα» ήταν δύσκολη αλλά με τις γνώσεις, τον πολιτισμό και την παιδεία τους κατάφεραν να συνεισφέρουν τα μέγιστα στο τότε Ελληνικό κράτος.

Πάραυτα, η σφαγή των Ελλήνων Χριστιανών του Πόντου άργησε να ανακηρυχθεί ως μια Ημέρα Μνήμης για την Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού. Η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα στις 24 Φεβρουαρίου 1994 την ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας!

Στις 3 Μαρτίου 2015 το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα εξέδωσε ψήφισμα στο οποίο αναφέρει: «[…] αναγνωρίζουμε ότι η Γενοκτονία είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο και την εξολόθρευση όχι μόνο των Αρμενίων, αλλά επεκτάθηκε στους Έλληνες Ποντίους και τους Ασσύριους τους οποίους επίσης τιμάμε και μνημονεύουμε». Καθώς λοιπόν, η Γενοκτονία των Ποντίων αποτελεί εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να προχωρήσει συνολικά στην αναγνώριση της!

Πρέπει να αναγνωριστεί σε παγκόσμιο επίπεδο η Γενοκτονία των Ποντίων και να τιμηθεί η μνήμη όλων των ανθρώπων που σφαγιάστηκαν και ξεριζώθηκαν από την πατρίδα τους! Σημαντικό είναι να θυμόμαστε πάντα την δήλωση της Διεθνούς Ένωσης Μελετητών Γενοκτονιών, ότι «η άρνηση μιας γενοκτονίας αναγνωρίζεται παγκοίνως ως το έσχατο στάδιο γενοκτονίας, που εξασφαλίζει την ατιμωρησία για τους δράστες της γενοκτονίας, και ευαπόδεικτα προετοιμάζει το έδαφος για τις μελλοντικές γενοκτονίες».

 

*Το άρθρο της κ. Ευθυμιάδου δημοσιεύτηκε στο blog PoliticsToday.news.blog