ΑΡΘΡΟ
Του Γ.Κ. Χατζόπουλου
Τ. Λυκειάρχη
ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ
- «Κακής απαρχής κακόν τέλος» (Κυπριακή παροιμία)
Αρκετά τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς στον Πόντο. Στο σημερινό μας άρθρο θα αναφερθούμε μόνο στο ποδαρικό, το οποίο αποτελούσε ένα από τα κυρίαρχα μελήματα των Ποντίων.
Είναι γνωστό ότι, η έναρξη κάθε ενέργειας, ιδιαίτερα σημαντικής, συγκέντρωσε και εξακολουθεί να συγκεντρώνει το ενδιαφέρον του ανθρώπου του λαού, αφού δεν παύει να πιστεύει ότι «η αρχή είναι το ήμισυ του παντός».
Αυτήν λοιπόν την αρχή, η οποία πρέπει να οδηγήσει σε ευοίωνα αποτελέσματα, φρόντιζε να τη θωρακίσει προβαίνοντας σε σειρά ενεργειών, οι οποίες θα διευκόλυναν το ομαλό ξεδίπλωμά της.
Έτσι στον αλησμόνητο Πόντο, αλλά και στον ελλαδικό χώρο, μετά τον απάνθρωπο ξεριζωμό τους από τις τρισχιλιόχρονες εστίες τους οι Πόντιοι, φρόντιζαν και εξακολουθούν περιορισμένα σήμερα, να διασφαλίζουν, κατά την αντίληψή τους, με σειρά ενεργειών την έλευση της νέας χρονιάς.
Ανάμεσα στις ενέργειες αυτές συγκαταλέγεται και το ποδαρικό. Έγνοια σοβαρή στην οποία αποδίδανε τεράστια σημασία, αφού από αυτό θα εξαρτιόταν η πορεία όλης της νέας χρονιάς.
Έτσι η πρώτη προτίμησή της στρεφόταν στον ιερέα του χωριού, στην αγιοσύνη του οποίου επενδύανε την αίσια πορεία της χρονιάς.
Αν αυτό ήταν δύσκολο, τότε καταφεύγανε σε αγόρι μικρής ηλικίας. Αποφεύγανε την παρουσία παιδίσκης, επειδή τη θεωρούσαν ως απόγονη της δράστιδας του προπατορικού αμαρτήματος.
Αν πάλι ήταν δύσκολη η εξεύρεση αγοριού, τότε αναζητούσαν σκύλο, μαύρου χρώματος. Η ενέργειά τους αυτή εδραζόταν στην αντίληψη της ισχύος της ομοιοπαθητικής μαγείας, δηλαδή η καταπολέμηση της μελλούσης συμφοράς με τον ίδιο τρόπο, και συγκεκριμένα να καταπολεμήσουνε το όμοιο με το όμοιο. Και στην προκειμένη περίπτωση, την παριστάμενη με μαύρο χρώμα συμφορά να την αντιμετωπίσουν με τον μαύρο σκύλο.
Η αντίληψη της ομοιοπαθητικής μαγείας έχει διαχρονική πορεία. Την απαντάμε στην αρχαία ελληνική Γραμματεία, και ιδιαίτερα στην τραγωδία του τραγικού και σκηνικού φιλοσόφου Ευριπίδη «Ιφιγένεια εν Ταύροις», με το στόμα της ιέρειας Ιφιγένειας στη χώρα των Ταύρων.
Απαγορεύανε αυστηρά την είσοδο στο σπίτι ξένου. Αν συνέβαινε να κάνει, παρά τη θέλησή τους, το ποδαρικό ξένος και η χρονιά έφερνε συμφορές, τον θεωρούσαν γρουσούζη, διατυπώνοντας κατάρες εναντίον του.
Αν όμως η χρονιά πήγαινε καλά, τον καλούσαν και την άλλη πρωτοχρονιά, τον τραπέζωναν και του προσέφεραν οικεία δώρα. Ήταν το γούρι τους, που συνέβαλε στην ευτυχία τους.
(Περισσότερα για τα άλλα έθιμα της Πρωτοχρονιάς μπορεί να βρει ο αναγνώστης στο βιβλίο μας «Ανατέμνοντας την Ποντιακή ψυχή», που είδε το φως της δημοσιότητας το έτος 2016).
