ΑΡΘΡΟ
Του Ανδρέα Ξάνθη
PhD, Msc
Ειδικός Παθολόγος
Μεταπτυχιακό στα ΑΕΕ ΔΠΘ
Διδάκτωρ Ιατρικής ΑΠΘ
Ορισμός
Ως εγκεφαλικό επεισόδιο ορίζεται η βλάβη του εγκεφαλικού ιστού αγγειακής αιτιολογίας (ΑΕΕ) που προήλθε είτε από διακοπή της παροχής του αίματος στην πάσχουσα περιοχή (ισχαιμικό ΑΕΕ), είτε από αιμορραγία ως επακόλουθο της ρήξης ενός αγγείου (αιμορραγικό ΑΕΕ). Τα ΑΕΕ αποτελούν στην Ευρώπη την 1η αιτία σοβαρής αναπηρίας καιτη 2η αιτία θανάτου και άνοιας. Στην Ελλάδα έχουμε 35-40.000 νέα ΑΕΕ κάθε χρόνο και το 80% από αυτά μπορεί να προληφθεί.
Αιτιολογία
Ανάλογα με τον τύπο τα ΑΕΕ διακρίνονται σε ισχαιμικά (με ποσοστό εμφάνισης 80%) και αιμορραγικά (20%). Το ισχαιμικό ΑΕΕ είναι μια πολυπαραγοντική νόσος με σημαντικές διαφορές ανάμεσα στους διάφορους υποτύπους. Ο καθένας έχει διαφορετικούς παράγοντες κινδύνου και διαφορετική εξέλιξη. Ανάλογα με την αιτιολογία τους, μπορούμε να διακρίνουμε 5 τύπους ισχαιμικών ΑΕΕ:
Α. Καρδιοεμβολικό: εμβολή θρόμβου από την καρδιά-συνήθως παρουσιάζεται σε ηλικιωμένους
Β. Αθηρωμάτωση μεγάλου αγγείου: είναι η πιο συχνή αιτία ΑΕΕ σε μεσήλικες
Γ. Η νόσος μικρών αγγείων συνδυάζεται με υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, υπερχοληστερολαιμία.
Δ. Σπανιότερες αιτίες ΑΕΕ είναι οι διαταραχές πηκτικού μηχανισμού, οι ανοσολογικές διαταραχές και τα αιμοδυναμικά έμφρακτα.
Ε. Τα κρυψιγενή ΑΕΕ, στα οποία δεν βρίσκουμε κανένα από τα ανωτέρω αίτια.
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για ένα ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο;
- η ύπαρξη ενός παρόμοιου επεισοδίου στο παρελθόν
- η ύπαρξη παροδικού εγκεφαλικού επεισοδίου
- η ύπαρξη εμφράγματος του μυοκαρδίου
- η ηλικία (άνω των 55)
- η αρτηριακή υπέρταση
- η στένωση των καρωτίδων >60%
- το κάπνισμα
- η υψηλή χοληστερόλη αίματος
- ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2
- η παχυσαρκία
- η καθιστική ζωή
- άλλα νοσήματα της καρδιάς πχ καρδιακή ανεπάρκεια, αρρυθμίες , όπως η κολπική μαρμαρυγή
13. η θεραπεία με οιστρογόνα / αντισυλληπτικά - ο αλκοολισμός
- παθήσεις που σχετίζονται με την πήξη του αίματος πχ θρομβοφιλία
- η χρήση ψυχοδιεγερτικών ουσιών πχ κοκαΐνη, αμφεταμίνες, χασίς
Κλινική εικόνα
Η κλινική εικόνα ενός ΑΕΕ εξαρτάται από την λειτουργία της περιοχής που έπαθε βλάβη. Η βαρύτητα ενός ΑΕΕ εξαρτάται από το μέγεθος του αγγείου στο οποίο διεκόπη η αιματική ροή ή αιμορράγησε καθώς και από το παράπλευρο δίκτυο αιμάτωσης.
Διάγνωση
Η διάγνωση ενός ΑΕΕ είναι κατ’ εξοχήν κλινική και τίθεται με βάση τα ευρήματα μιας λεπτομερούς νευρολογικής εξέτασης και του ιστορικού του ασθενούς. Όμως καθοριστική είναι η σημασία της αξονικής τομογραφίας εγκεφάλου, εφ όσον πολλές φορές είναι δύσκολο να διαχωριστεί κλινικά ένα ισχαιμικό από ένα αιμορραγικό ΑΕΕ, ενώ υπάρχουν και άλλες παθήσεις που μιμούνται ΑΕΕ αλλά δεν είναι, όπως η υπογλυκαιμία, η επιληψία κ.α.. Ακολούθως ο ασθενής θα πρέπει να υποβληθεί σε έναν πλήρη παρακλινικό έλεγχο (αιματολογικές εξετάσεις, υπερηχογράφημα καρδιάς και καρωτίδων, 24ωρο Ηλεκτροκαρδιογράφημα κ.α.) ώστε να αποκαλυφθούν οι παράγοντες κινδύνου που προκάλεσαν το ΑΕΕ.
Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στις περιπτώσεις εκείνες που η συμπτωματολογία υποχωρεί πλήρως μετά από μερικές ώρες, π.χ. ο ασθενής παρουσιάζει ξαφνικά αδυναμία ενός άκρου, αλλά μετά από μερικές ώρες η μυϊκή ισχύς επανέρχεται. Ο ασθενής θεωρείται ότι υπέστη ένα παροδικό ΑΕΕ, εφόσον η συμπτωματολογία υφεθεί πλήρως εντός 24 ωρών. Ουσιαστικά όμως πρόκειται για ένα «μικρό αλλά ΑΕΕ» και για τον λόγο αυτό ο ασθενής θα πρέπει να αντιμετωπιστεί από τον ιατρό του ως άτομο υψηλού κινδύνου και να μην υπάρξει καθυστέρηση στη διερεύνηση των αιτιών.
Πρόληψη
Η πρόληψη διακρίνεται σε πρωτογενή (πριν πάθει κάποιος ΑΕΕ) και δευτερογενή (μετά το πρώτο ΑΕΕ).
Για την πρωτογενή πρόληψη του εγκεφαλικού επεισοδίου:
-Να αποφεύγετε τα λιπαρά φαγητά.
-Μην πίνετε περισσότερα από 1 ποτήρια αλκοόλ την ημέρα.
-Να ασκήστε τακτικά: 30 λεπτά την ημέρα δυο-τρεις φορές την εβδομάδα
-Ελέγχετε την αρτηριακή σας πίεση κάθε χρόνο,
-Να ελέγχετε τη χοληστερόλη σας.
-Διακόψετε το κάπνισμα.
Η δευτερογενής πρόληψη είναι ιδιαίτερα σημαντική, γιατί η πλειοψηφία των ισχαιμικών ΑΕΕ μπορεί να προληφθεί εφόσον βρεθεί το ακριβές αίτιο του ΑΕΕ. Έτσι, με βάση τη συχνότητα εμφάνισης, εάν βρεθεί:
α) κολπική μαρμαρυγή, ο ασθενής πρέπει να λάβει αντιπηκτικό
β) σημαντική στένωση καρωτίδας (>70%), πρέπει να προγραμματιστεί επέμβαση από αγγειοχειρουργό
γ) αρρύθμιστη Αρτηριακή Πίεση ή Διαβήτης, πρέπει να ρυθμιστούν άμεσα
δ) μείζονα θρομβοφιλία ή αυτοάνοσο νόσημα, πρέπει να λάβει ειδική θεραπεία
ε) μεγάλο ανοικτό ωοειδές τρήμα καρδιάς, πρέπει να εξεταστεί σύγκλιση από καρδιολόγο
Για άλλη μια φορά ισχύει η ρήση του Ιπποκράτη «το προλαμβάνειν κρείττον του θεραπεύειν»
