Νομός Δράμας 2000-2015: Από τη χαμηλή πτήση στην απότομη προσγείωση

ΑΡΘΡΟ

Του Μάκη Μουρατίδη

Το παρακάτω κείμενο βασίζεται σε επεξεργασία στοιχείων των Περιφερειακών Λογαριασμών που αφορούν μέχρι και στο έτος 2015 (προσωρινά στοιχεία) και έχουν δημοσιευθεί επίσημα στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ). Σημειώνεται ότι τα στοιχεία Περιφερειακών Λογαριασμών για τα έτη 2016 και 2017 δεν έχουν ακόμη δημοσιευθεί. Επιπλέον τονίζεται ότι η ενσωμάτωση επεξεργασίας στοιχείων του πληθυσμού και της απασχόλησης στο Νομό, θα καθιστούσε δυσχερή λόγω όγκου τη δημοσίευση του κειμένου στα Μ.Μ.Ε..

Σκοπός του παρόντος κειμένου είναι αφενός μεν η περιγραφή σε αδρές γραμμές της πορείας των κλάδων οικονομικής δραστηριότητας στο Νομό Δράμας κατά τη δεκαπενταετία 2000-2015 και αφετέρου η διατύπωση συγκεκριμένης πρότασης συνεργασίας των τοπικών φορέων με στόχο τη βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης και την περαιτέρω ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας.

Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) Ν. Δράμας

Γενικές Παρατηρήσεις – Συμπεράσματα

• Το ΑΕΠ του Ν. Δράμας κατά την δεκαπενταετία 2000-2015 είναι διαρκώς το μικρότερο μεταξύ των πέντε νομών της Περιφέρειας Α.Μ.Θ. και αντιστοιχεί περίπου στο 15% του συνολικού ΑΕΠ της (Πίνακας 1).
• Κατά την πενταετία 2000-2005το ΑΕΠ του Ν. Δράμας αυξήθηκε κατά 27% και κατά την πενταετία 2005-2010 κατά 10%.
• Το ΑΕΠ του Ν. Δράμας κατά την πενταετία 2010-2015 μειώθηκε κατά 20%, ποσοστό περίπου ίδιο με το αντίστοιχο της Ελλάδας (22%), αρκετά μικρότερο από τον Μ.Ο. της Περιφέρειας Α.Μ.Θ. (27%) και τους υπόλοιπους Νομούς (Έβρος 26%, Ροδόπη 30%, Ξάνθη 32%, Καβάλα 25%).
• Κατά την πενταετία 2010-2015 η διαφορά μεγέθους ΑΕΠ του Ν. Δράμας σε σχέση με τους υπόλοιπους Νομούς της Περιφέρειας Α.Μ.Θ. και ιδίως με τους Νομούς Ξάνθης και Ροδόπης μειώθηκε σημαντικά λόγω μεγαλύτερης πτώσης του ΑΕΠ στους Νομούς αυτούς. Η μεγαλύτερη αντοχή που επέδειξε ο Ν. Δράμας κατά την περίοδο της κρίσης αποτελεί ζήτημα προς διερεύνηση (πιθανότατα οφείλεται στην δομή του παραγωγικού συστήματος και την εκμετάλλευση τοπικών φυσικών πόρων-βλ. παρακάτω).
• Το ΑΕΠ του Ν. Δράμας στο τέλος του 2015 αντιστοιχεί περίπου με αυτό των ετών 2001-2002, γεγονός που σηματοδοτεί υποχώρηση κατά 13-14 χρόνια (Σχήμα 1).
• Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ του Ν. Δράμας εμφανίζει ελαφρώς μικρότερο ποσοστό υποχώρησης (18%) κατά την πενταετία 2010-2015 έναντι του ΑΕΠ (20%), λόγω μείωσης του πληθυσμού του νομού (από 102.184 το 2001 σε 98.287 το 2011), χωρίς να λογίζεται η περαιτέρω μείωσή του λόγω μετανάστευσης μεταξύ 2011 και 2015. Ο Ν. Δράμας, λόγω μείωσης του πληθυσμού του, εμφανίζεται στο τέλος του 2015 για πρώτη φορά σε καλύτερη θέση ως προς τον δείκτη αυτό σε σχέση με τους νομούς Ξάνθης και Ροδόπης στους οποίους καταγράφεται αύξησηπληθυσμού (Πίνακας 2).Η πληθυσμιακή συρρίκνωση του Ν. Δράμας και ιδιαίτερα της πληθυσμιακής ομάδας 0-29 ετών (μείωση κατά 24,11% μεταξύ 2001-2011, ποσοστό το οποίο είναι βέβαιο ότι διευρύνθηκε περαιτέρω μέχρι σήμερα), σε συνδυασμό με την γενικότερη μείωση του ενεργού πληθυσμού,αποτελεί τεράστιο πρόβλημα για το αναπτυξιακό μέλλον του Ν. Δράμας(ζήτημα προς διερεύνηση).
• 

Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) κατά κλάδο στο Ν. Δράμας

Γενικές Παρατηρήσεις – Συμπεράσματα

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) για τη δεκαπενταετία 2000-2015 (Πίνακας 3 – Σχήμα 2) και ειδικότερα για το έτος 2015, οι πέντε κυρίαρχοι κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας, οι οποίοι κατέχουν αθροιστικά το 84% της συνολικής Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας στο Ν. Δράμας, είναι οι παρακάτω:

1. Δημόσια διοίκηση και άμυνα κλπ 213 εκατ. ευρώ
2. Ορυχεία, λατομεία, βιομηχανία κλπ 199 »
3. Χονδρικό και λιανικό εμπόριο κλπ 157 »
4. Διαχείριση ακίνητης περιουσίας 103 »
5. Γεωργία, δασοκομία και αλιεία 98 »

Κατά το διάστημα 2000-2015 οι τέσσερις από τους παραπάνω πέντε κλάδους οικονομικής δραστηριότητας (πλην του κλάδου Διαχείριση ακίνητης περιουσίας) εμφανίζονται διαρκώς ως κυρίαρχοι κλάδοι για το Ν. Δράμας με διαφοροποιημένη όμως κατάταξη ανά πενταετία ως προς το μέγεθός τους. Ειδικότερα:

Ο κλάδος Δημόσια διοίκηση και άμυνα κλπ από την 3^η θέση το 2000 ανέρχεται σταδιακά στη 2^η θέση το 2005 και στην 1^η θέση το 2010 και το 2015. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη δεκαετία 2000-2010 η ΑΠΑ του συγκεκριμένου κλάδου αυξήθηκε κατά 92%, ενώ κατά την πενταετία 2010-2015 μειώθηκε κατά 23%. Τονίζεται ιδιαίτερα ότι κατά την δεκαπενταετία 2000-2015 η ΑΠΑ του κλάδου Δημόσια διοίκηση και άμυνα κλπ στο Ν. Δράμας καταλαμβάνει διαρκώς την τελευταία θέση μεταξύ των αντίστοιχων ΑΠΑ των πέντε νομών της Περιφέρειας Α.Μ.Θ. με πολύ μεγάλη διαφορά μεγέθους από αυτούς, καλύπτοντας ποσοστό μόλις 10-13% της συνολικής ΑΠΑ του κλάδου στην Περιφέρεια. Το γεγονός αυτό σχετίζεται πιθανότατα μεταξύ των άλλων και με την διάρθρωση της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, του Στρατού, του ΕΣΥ κλπ στην ευρύτερη περιοχή της Περιφέρειας (ζήτημα προς διερεύνηση).

Ο κλάδος Ορυχεία, λατομεία, βιομηχανία κλπ αποτελεί στυλοβάτη της οικονομίας του Ν. Δράμας, λόγω και της διαχρονικής σταθερότητας που επιδεικνύει, σε αντίθεση με τους άλλους κλάδους που εμφανίζουν έντονες διακυμάνσεις. Ο συγκεκριμένος κλάδος καταλαμβάνει τη 2^η θέση τόσο το 2000, όσο και το 2015. Ενδιάμεσα 2005 και 2010 παρότι σε διαρκή άνοδο καταλαμβάνει την 3^η θέση λόγω διόγκωσης του κλάδου Δημόσια διοίκηση και άμυνα κλπ κατά τη δεκαετία 2000-2010.Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι σημαντικό ποσοστό του κλάδου Ορυχεία, λατομεία, βιομηχανία κλπ κατέχει διαχρονικά η μεταποίηση, το ποσοστό της οποίας όμως μεταβάλλεται σημαντικά εξεταζόμενο ανά πενταετία. Για παράδειγμα ενώ κατά την πενταετία 2010-2015 η συνολική ΑΠΑ του κλάδου ουσιαστικά παρέμεινε αμετάβλητη παρά την κρίση (από 201εκ € το 2010 σε 199 εκ € το 2015), η μεταποίηση μειώθηκε από 148 σε 118 εκ € (μείωση κατά 20%) γεγονός που κατά πάσα πιθανότητα οφείλεται στη διαφοροποίηση της σχέσης εξόρυξη/επεξεργασία μαρμάρου (ζήτημα προς διερεύνηση).

Ο κλάδος Χονδρικό και λιανικό εμπόριο κλπ από την 1^η θέση το 2000 και το 2005 υποβιβάζεται σταδιακά στη 2^η θέση το 2010 και στην 3^η θέση το 2015. Ο συγκεκριμένος κλάδος εμφανίζει σημαντικές απώλειες (30%) το διάστημα 2010-2015. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συσχέτιση της πορείας κατά την δεκαπενταετία 2000-2015 της ΑΠΑ του κλάδουΧονδρικό και λιανικό εμπόριο κλπ με την πορεία των άλλων κλάδων οικονομικής δραστηριότητας και ιδιαίτερα με την πορεία των κλάδων Δημόσια διοίκηση και άμυνα κλπ και Γεωργία, δασοκομία και αλιεία (ζήτημα προς διερεύνηση).

Ο κλάδος Διαχείριση ακίνητης περιουσίας από την6η θέση που κατείχε το 2000 ανήλθε σταδιακά στην 5^η θέση το 2005 και μετέπειτα στην 4^η θέση το 2010 και το 2015 υπερφαλαγγίζοντας τον κλάδο Γεωργία, δασοκομία και αλιεία. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη δεκαετία 2000-2010 ο κλάδος Διαχείριση ακίνητης περιουσίας παρουσίασε αύξηση 179% !!!, ενώ κατά την πενταετία της κρίσης 2010-2015 υπέστη μείωση κατά 21%.

Ο κλάδος Γεωργία, δασοκομία και αλιεία από την 4^η θέση το 2000 και το 2005 υποβιβάζεται στην 5^η θέση το 2010 και το 2015. Ενδιαφέρον στοιχείο για τον κλάδο αποτελούν οι ελάχιστες διακυμάνσεις του κατά την δεκαπενταετία και ιδιαίτερα κατά την τελευταία δεκαετία. Επιπλέον σημειώνεται ότι όσον αφορά στην ΑΠΑ του συγκεκριμένου κλάδου, ο Ν. Δράμας καταλάμβανε την τελευταία θέση (5^ος) μεταξύ των πέντε Νομών της Περιφέρειας Α.Μ.Θ. το 2000, ενώ το 2015 κατατάσσεται 2^ος με ελάχιστη διαφορά από τον 1^ο Ν. Έβρου. Το γεγονός αυτόσχετίζεται αφενός με την τεράστια μείωση της ΑΠΑ του κλάδου στους υπόλοιπους Νομούς και αφετέρου με τη διαχρονική σταθερότητα (πιθανότατα λόγω της διάρθρωσής του π.χ. δασοκομία) και άρα σημαντικότητά του για το Ν. Δράμας(ζήτημα προς διερεύνηση).

Τέλος, ειδική αναφορά θα πρέπει να γίνει στον κλάδο Κατασκευές, ο οποίος κατείχε την 5^η θέση το 2000 και υποβιβάστηκε στην 7^η θέση το 2005 όπου και παρέμεινε μέχρι το 2015. Τονίζεται ιδιαίτερα ότι ο συγκεκριμένος κλάδος κατά τη δεκαετία 2000-2010 υπέστη σημαντικότατη μείωση κατά 60%, ενώ κατά την πενταετία 2010-2015 παρότι κινούμενος σε πολύ χαμηλά επίπεδα, εμφανίζει ανάκαμψη 19% !!!,γεγονός που οφείλεται πιθανότατα στην εκτέλεση δημοσίων έργων (ζήτημα προς διερεύνηση).

Προτάσεις

Σε συνέχεια όσων αναφέρθηκαν παραπάνω, κρίνεται επιβεβλημένη η εκπόνηση Μελέτης Αποτύπωσης και Αξιολόγησης των κλάδων και υποκλάδων οικονομικών δραστηριοτήτων στο Ν. Δράμας. Η μελέτη θα καταλήγει σε Κατευθύνσεις Ανάπτυξης των κρίσιμων κλάδων και υποκλάδων και τη συσχέτισή τους με την αύξηση της απασχόλησης στο Νομό, λαμβάνοντας υπόψη τις ευρωπαϊκές, εθνικές και περιφερειακές πολιτικές (αναπτυξιακές πολιτικές της Περιφέρειας Α.Μ.Θ.), δίνοντας όμως έμφαση στη δυνατότητα άσκησης αναπτυξιακών πολιτικών και ενισχυτικών δράσεων σε τοπικό επίπεδο, ιδιαίτερα για κρίσιμες οικονομικές δραστηριότητες όπως η εξόρυξη και επεξεργασία μαρμάρου, η δασοκομία, η κτηνοτροφία κλπ.

Για την εκπόνηση της προτεινόμενης μελέτης, αλλά κυρίως για την υλοποίηση των δράσεων που θα προταθούν στο πλαίσιο των Κατευθύνσεων Ανάπτυξης των κρίσιμων κλάδων και υποκλάδων οικονομικών δραστηριοτήτων στο Ν. Δράμας, προτείνεται η συνεργασία των αρμόδιων φορέων με άτυπη (δημιουργία κοινής επιτροπής και μνημονίου συνεργασίας για το θέμα) ή τυπική μορφή όπως η σύναψη Προγραμματικής Σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Α.Μ.Θ. (Περιφερειακή Ενότητα Δράμας), των Δήμων του Νομού και των Επιμελητηρίων (ΕΒΕ, ΤΕΕ, ΓΕΩΤΕΕ).

Για τη χρηματοδότηση εκπόνησης της μελέτης, αλλά κυρίως για την υλοποίηση των δράσεων μπορεί να γίνει συνδυασμός πόρων (ίδιοι πόροι, ΕΣΠΑ, άλλα προγράμματα χρηματοδοτούμενα από εθνικούς ή ευρωπαϊκούς πόρους).

Η πιλοτική αυτή διαδικασία θα μπορούσε στη συνέχεια να εφαρμοστεί και στους υπόλοιπους νομούς και μέσω της συνάρθρωσης των προτάσεων και δράσεων να ασκηθεί η συνολική αναπτυξιακή πολιτική της Περιφέρειας Α.Μ.Θ..