ΑΡΘΡΟ

Του Captain Νικόλαου Κ. Μεταξά

ATPL

AIRLINE PILOT

B737NG AIRBUS 320

 

 

(συνέχεια από το προηγούμενο)

Εμείς δεν έχουμε καμία συνεισφορά στον πολιτισμό αυτό, ούτε και πολλά κοινά στοιχεία. Ο δικός μας πολιτισμός είναι σαφώς υποδεέστερος, η ιστορία μας (εκτός από την αρχαία) όχι και τίποτα σπουδαίο, οι παραδόσεις μας αναχρονισμοί. Όλα τα προβλήματά μας προέρχονται ακριβώς από το ότι δεν υιοθετήσαμε όσο θα έπρεπε τον πολιτισμό αυτό ή (για κάποιους πολύ ακραίους) γιατί δεν αντικαταστήσαμε τον δικό μας εντελώς. Οι δε ξένοι δεν έπαιξαν ποτέ κανένα αρνητικό ρόλο στην ιστορία μας ή και αν έπαιξαν είχαν πάντοτε πολύ καλούς, ανώτερους λόγους.

Όπως και στην πρώτη περίπτωση η τοποθέτηση αυτή μπορεί βιαστικά να αποδοθεί σε υπέρμετρη «ξενοφιλία» ή ακόμα και … «ανθελληνισμό». Και πάλι θα διαφωνήσω. Ένας παράγοντας είναι και πάλι κατά την γνώμη μου η άγνοια, αυτή την φορά του δικού μας πολιτισμού και ιστορίας. Ένας δεύτερος είναι η απόλυτη λογική στις κρίσεις για το τι είναι «καλό» και «κακό», ο στενός ορισμός του πολιτισμού αλλά και η τάση για ερμηνεία της ιστορίας από ένα και μόνο οπτικό πρίσμα. Εξίσου σοβαρό όμως αίτιο είναι και πάλι μια «επαρχιώτικη» νοοτροπία, αντίθετη από την προηγούμενη. Η λογική του χωριάτη που επισκέπτεται την μεγάλη πόλη και θαμπώνεται από τα φώτα της τόσο ώστε να μην μπορεί να δει την ουσία της και τα όποια προβλήματά της. Ή του μετανάστη που όταν γυρίζει κάποια στιγμή στον τόπο του (με την απαραίτητη ΒΜW) έχει κάθε συμφέρον (ή έτσι νομίζει) να εξυψώνει την παραμονή του στο εξωτερικό αφού αυτός, αντίθετα από του άλλους συντοπίτες του «ήταν εκεί», «πήρε τα φώτα» τους. Ανάλογη η περίπτωση και κάποιων που φοίτησαν έξω, και προσπαθούν να εξαργυρώσουν το ξένο πτυχίο τους, εξιδανικεύοντας την κατάσταση εκεί και μειώνοντας την κατάσταση εδώ. (Πριν θιχτεί κάποιος: Έχω κάνει μεγάλο μέρος των σπουδών μου εκτός Ελλάδας και έχω εργαστεί επιτυχημένα για πολλά σε κάμποσες Ευρωπαϊκές χώρες σε μάλλον ζηλευτές θέσεις. Έχω όμως συναίσθηση των περιορισμών της Ελλάδας, γνωρίζω ότι υπάρχουν και… εγχώριας παραγωγής ταλαντούχοι άνθρωποι και δεν περιμένω να με υποδεχθούν σαν σωτήρα).

Είναι κατά την γνώμη μου φανερό ότι και οι δύο αυτές αντιλήψεις έχουν σαθρές βάσεις, βασίζονται σε σοβαρές υπεραπλουστεύσεις, αυθαίρετες παραδοχές και μισές αλήθειες, αναμεμιγμένες με μεγάλη δόση συναισθηματισμού. Αν οι ξένοι είναι τόσο αφελείς ή ανίκανοι τότε γιατί βρίσκονται σε καλύτερη θέση από εμάς; Η ευνοϊκή ιστορική συγκυρία από μόνη της δεν μπορεί να αντικαταστήσει τις ικανότητες, και σίγουρα ποτέ τίποτα πολύ σημαντικό δεν έγινε από βλάκες. Από την άλλη, το να αμφισβητεί κανείς τις ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες στις οποίες βρέθηκε ο λαός μας (όπως και άλλοι λαοί της περιοχής μας) σε βάθος εκατονταετιών είναι ιστορική εθελοτυφλία. Δεν βρίσκουμε στην Αθήνα αρχιτεκτονικά αριστουργήματα 250 ετών (και βάλε) όπως π.χ. στην Βιέννη, γιατί η πρώτη δεν ήταν τότε πρωτεύουσα μια κραταιάς αυτοκρατορίας, αλλά υπό ξενικό ζυγό. Από την άλλη πάλι δεν μπορούμε να θεωρούμε υπεύθυνη την… Τουρκοκρατία (ναι, έχουν ακουστεί και αυτά) για την σημερινή κατάσταση της οικονομίας ή για την άναρχη δόμηση του ’60. Κάνοντας όμως πάλι στροφή είναι ουτοπικό να περιμένουμε η Ελλάδα να βρεθεί ξαφνικά στα επίπεδα της Βρετανίας ή της Δανίας, χωρών με εντελώς διαφορετική ιστορία. Και ας μην ξεχνάμε ότι η πρόοδος της χώρας μας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρόλο που απέχει πολύ από αυτό που θα μπορούσαμε, φαντάζει εντυπωσιακή στα μάτια πολλών Ευρωπαίων.

Θα μπορούσαμε να παίζουμε αυτό το γαϊτανάκι για ώρες αλλά νομίζω καταλαβαίνετε τι εννοώ. Θα έρθω λοιπόν σε εκείνα τα εισαγωγικά γύρω από το «Ευρωπαϊκός» ή «Δυτικός» όσον αφορά τον πολιτισμό. Το θέμα είναι τεράστιο και δεν θα αγγίξω την ουσία του εδώ. Θα παρατηρήσω όμως ότι δεν υπάρχει ένας αυστηρά οριοθετημένος Ευρωπαϊκός και πολύ περισσότερο Δυτικός πολιτισμός για να αντιπαραβάλουμε με τον δικό μας. Ούτε κανείς δικαιούται να μονοπωλεί τίτλους κυριότητας. Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός δεν περιορίζεται στον συχνά προβαλλόμενο της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης αλλά περιλαμβάνει και αυτόν της Νότιας, Κεντρικής και Ανατολικής. Η δε Δυτική Ευρώπη ανακαλύπτει τα τελευταία χρόνια, με αλλεπάλληλες εκθέσεις και εκδόσεις βιβλίων ότι, το Βυζάντιο για παράδειγμα είναι εξίσου Ευρώπη με την Ρώμη. Η Ελλάδα, μια από τις εσχατιές της Δύσης, είναι ταυτόχρονα και ένας από τους μεγαλύτερους συνεισφορείς στον πολιτισμό της και δεν έχει κανένα λόγο να αυτοδιαχωρίζεται από αυτήν. Σε πρακτικό επίπεδο, φράσεις όπως «στην Ευρώπη ο νόμοι είναι έτσι» ή «οι πόλεις φτιάχνονται έτσι» είναι άσχετες γενικεύσεις καθώς οι χώρες, αλλά ακόμα και περιοχές εντός της ίδιας χώρας, διαφέρουν πολύ μεταξύ τους. Δεν είναι ίδιο το Βρετανικό με το Γερμανικό δίκαιο και τα όποια κοινά στοιχεία διαθέτουν τα μοιράζεται και το Ελληνικό.

Πέρα όμως από ανεδαφικές οι δύο αυτές ακραίες τοποθετήσεις είναι και επιζήμιες. Η πρώτη γιατί στενεύει απελπιστικά τους ορίζοντες του πολιτισμού μας αλλά και του μυαλού μας. Μας αποστερεί από ιδέες που έχουν ήδη αποδείξει την αξία τους αλλά και από λύσεις που δεν χρειάζεται να ξαναανακαλυφθούν. Μας απομονώνει σε μια εποχή που κάτι τέτοιο μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνο.

Η δεύτερη γιατί μέσα από μία ψευδή εικόνα για τους άλλους και τον εαυτό μας μπορεί να μας οδηγήσει σε λάθος δρόμους, στο κυνήγι μιας χίμαιρας, όπου το ιδανικό γίνεται ο μεγαλύτερος εχθρός του καλού. Μας παρασύρει στην επίλυση ανύπαρκτων προβλημάτων, στην εφεύρεση λύσεων πιθανώς ακατάλληλων για την πραγματικότητά μας όπως και στην υιοθέτηση μέτρων που μπορεί να είναι απλά λάθος αλλά ακολουθούνται από μιμητισμό. Το χειρότερο όμως είναι ότι μειώνει την αυτοεκτίμηση μας, την πίστη μας στα θετικά στοιχεία του ιδιαίτερου πολιτισμού μας (που είναι πολλά), και καλλιεργεί τον αρνητισμό και την μιζέρια.

Θέλω να πιστεύω ότι και οι δύο ακραίες απόψεις βρίσκουν όλο και μικρότερη αποδοχή στην κοινωνία μας. Ίσως γιατί οι Έλληνες ταξιδεύουν πλέον όλο και περισσότερο, σπουδάζουν, δουλεύουν και ζουν στην Ευρώπη και αλλού, βλέπουν τα θετικά και τα αρνητικά από πρώτο χέρι. Ίσως γιατί οι νέες τεχνολογίες φέρνουν σταδιακά όλο και περισσότερες πληροφορίες από όλο και μακρύτερα. Ίσως γιατί οι μεγάλες αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών, η αστικοποίηση και η ένταξη στην Ε.Ε. έφεραν κοντά μας πολλά από τα στοιχεία (θετικά και αρνητικά) που θεωρούσαμε ίδιον των ξένων. Και έτσι συνειδητοποιούμε πλέον ότι οι – ανεπτυγμένοι – εταίροι μας δεν είναι ούτε «κουτόφραγκοι» αλλά ούτε και «θεοί»…

 

Πηγές: grskeptic, protagon.gr