ΑΡΘΡΟ
Του Γ.Κ. Χατζόπουλου
τ. Λυκειάρχη
ΚΟΝΤΑ ΣΤΙΣ ΡΙΖΕΣ ΜΑΣ
Αναμφίλεκτα η παρουσία του κουδουνιού στη σκευή των μεταμφιεσμένων κατά την παρουσίαση των λαϊκών δρωμένων ενέχει ιδιαίτερη συμβολική σημασία, συνυφασμένη με την εμβρυακή μορφή της σύλληψής τους.
Και τούτο συμβαίνει, γιατί αυτό σχετίζεται άμεσα με την κυριαρχούσα στη λαϊκή ψυχική αντίληψη ότι με τον εκκωφαντικό του θόρυβο συνέβαλε στην καταπτόηση όλων εκείνων των αοράτων δυνάμεων, οι οποίες θα επιχειρούσαν να παρεμποδίσουν τη βλάστηση και την καρποφορία της γης.
Και δεν νομίζω ότι ο θόρυβος, τον οποίο εξέβαλλαν τα κουδούνια είναι άσχετος με τις προσωνυμίες, που προσδόθηκαν αργότερα στον θεό Διόνυσο, δηλαδή εκείνες του Εριβόα και του Βρομίου.
Ο Curt Sachs, που ασχολήθηκε με την ιστορία του κουδουνιού σε παγκόσμιο επίπεδο, σημειώνει τα ακόλουθα: «Ακόμη δεν ξέρουμε ούτε κι αν τα πρώτα κουδούνια κατασκευάστηκαν από φυσική ύλη (καρύδα, κοχύλια, δαγκάνες κάβουρα, ξύλο κλπ.) ή και από μέταλλο και ότι αρχικά κατασκευάστηκαν ως φυλαχτά.
Κρεμούσαν άραγε τα κουδούνια στον λαιμό των ζώων όχι για να τα διαφεντεύουν καλύτερα ή για να απολαμβάνουν τη μουσική τους ή τέλος για να τα προφυλάξουν από τα κακά πνεύματα;».
Με το πέρασμα των αιώνων το κουδούνι αρχίζει να βοηθάει τον βοσκό στη διαφέντευση του κοπαδιού και να απολαμβάνει τη χαρά του ήχου του όσην ώρα το εποπτεύει.
Έτσι λησμονείται ο αρχικός στόχος της επινόησής του, δηλαδή η αποτροπή των αοράτων δυνάμεων και υιοθετείται από τους αστούς ως προειδοποιητικό στοιχείο επίσκεψης (ρόπτρο, χειροκίνητο κουδούνι, ηλεκτρικό).
Κατά την ταπεινή μας άποψη ο ρυθμικός ήχος, τον οποίο εκβάλουν τα κουδούνια ύστερα από ανάλογες κινήσεις των μεταμφιεσμένων, είναι πολυδιάστατος.
Αποτρεπτικός του κινδύνου, που προέρχεται από την επήρεια βλαπτικών δυνάμεων ή την επίθεση αγρίων σαρκοφάγων ζώων, αλλά στη συνέχεια ως ενισχυτικός της ευρυθμίας των κινήσεων των μεταμφιεσμένων.
Ασφαλώς δεν μπορεί να αποκλεισθεί και ο συμβολικός ρόλος του στην απολιθωμένη πια αντίληψη της αναπαραγωγικής γενετήσιας ορμής, για όσα άσεμνα ακούγονται από τους δρώντες κατά την τέλεση των δρωμένων (Δες τη μελέτη μας: «Η Μεταμφίεση ως έκφραση της λαϊκής ψυχοσύνθεσης», Δράμα 2006), που παρατηρείται στα δρώμενα της Καλής Βρύσης, του Ξηροποτάμου, της Πετρούσας, του Μοναστηρακίου, της Νικήσιανης, του Βώλακα κ.ά. περιοχών.
Θα κλείσω την αναφορά μου στην παρουσία και λειτουργία του κουδουνιού κατά την παράσταση των δρωμένων με την ακόλουθη παρατήρηση.
Αρχέγονες αντιλήψεις, που λειτούργησαν ιεροτελεστικά στην ψυχή του λαού μας, επιβίωσαν ως απολιθώματα με τη λήθη του αρχικού σκοπού της επινόησής τους, ενώ άνοιξαν τον δρόμο, ώστε ο σύγχρονος άνθρωπος να τις χρησιμοποιήσει για τις δικές του ανάγκες βάζοντάς τις σε νέες μήτρες.
