Η αλαζονεία της ηθικής (Μέρος Β’)

ΑΡΘΡΟ

Του Captain Νικόλαου Κ. Μεταξά

ATPL

AIRLINE PILOT

B737NG AIRBUS 320

(συνέχεια από το προηγούμενο)

Η ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΣΚΕΨΗ: «Υπάρχει και κάτι χειρότερο απ’ την αμαρτία, η αλαζονεία της αρετής» λέει ο Ιερός Αυγουστίνος, δείχνοντας μια άλλη αλαζονεία, αυτή των πιστευόντων ότι είναι ξεχωριστοί, ακόμη και στην Εκκλησία, αναδεικνύοντας μορφές ευσεβισμού και δοκησισοφίας με προσωπείο Φαρισαίου της παραβολής. Ο Γρηγόριος Νύσσης συσχετίζει αλαζονεία και οργή, συνιστώντας: «Αν αποβάλλεις την υπερηφάνεια από τον χαρακτήρα σου, τότε δεν θα αναπτυχθεί μέσα σου το πάθος του θυμού». Ο αλαζών μένει αστήρικτος: «Η υπερηφάνεια διώχνει τον φύλακα Άγγελό μας» (Ισαάκ Σύρος). Ο Ιωάννης Δαμασκηνός σημειώνει τον Αδάμ, που από αλαζονεία, «του γίνεσθαι ίσα Θεώ», εξέπεσε του Παραδείσου και «μέχρις άδου κατήγαγε». Ο ερημίτης αδάμας Ιωάννης Σιναΐτης θεωρεί την αλαζονεία αίτιο απουσίας αρετών: «Όπως το σκοτάδι είναι ξένο από το φως, το ίδιο ξένος είναι και ο υπερήφανος από κάθε αρετή», και μητέρα όλων των παθών:

«Η υπερηφάνεια είναι άρνηση Θεού, εφεύρεση δαιμόνων, μητέρα κατάκρισης, απόγονος επαίνων, (…) πρόδρομος παραφροσύνης, πρόξενος πτώσεων, πηγή θυμού, θύρα υποκρισίας, στήριγμα δαιμόνων, (…) ρίζα βλασφημίας». Ο Ιωάννης Χρυσόστομος υπενθυμίζει: «Όταν είμαστε κυριευμένοι (από αλαζονεία), είτε παρθενία, είτε νηστεία, είτε ελεημοσύνες, είτε οτιδήποτε άλλο κάνουμε, όλη η ζωή μας γίνεται ακάθαρτη. Διότι ακάθαρτος παρά Θεώ πας υψηλοκάρδιος».

Ο Εφραίμ ο Σύρος συμβουλεύει: «Ταπείνωσον τον λογισμόν της υπερηφανείας, πριν η υπερηφάνεια σε ταπεινώσει». Ο Ησύχιος προσθέτει: «Παιδιά της φιλαυτίας είναι: οι έπαινοι στην καρδιά, η αυταρέσκεια, (…) και το κορύφωμα όλων των κακών, η υπερηφάνεια». Σαν κατακλείδα σημειώνουμε τα λόγια ενός σύγχρονου Πατέρα: «Ρίζα όλων των κακών είναι η υπερηφάνεια». (Σοφρώνιος Έσσεξ)

ΤΑ «ΘΑΝΑΣΙΜΑ» ΑΜΑΡΤΗΜΑΤΑ: Κατά τον πάπα Γρηγόριο Α’ (590-604), η αλαζονεία είναι ένα από τα επτά «θανάσιμα αμαρτήματα», μάλιστα η μητέρα όλων των αμαρτιών. Ονομάζονται «θανάσιμα» γιατί, κατ’ αυτόν, μπορούν να στερήσουν τη θεία χάρη οδηγώντας στην αιώνια καταδίκη, αντιθέτως με άλλα αμαρτήματα που συγχωρούνται μέσω του «καθαρτηρίου πυρός», στο οποίο ο ίδιος πάπας επικέντρωσε τη δυτική θεολογία, εγκαινιάζοντας το σκοτεινό μεσαίωνα. Κάθε αμάρτημα εκπροσωπείται από δαίμονα. Αυτά τα αμαρτήματα με τους αντίστοιχους «προστάτες» δαίμονες είναι: Οκνηρία, αλαζονεία – Εωσφόρος, λαιμαργία – λαγνεία – Ασμοδαίος, απληστία – Μαμμωνάς, οργή – Σατανάς, ζηλοφθονία – Λεβιάθαν. Αντίθετα στην ορθόδοξη θεολογία αμαρτία που οδηγεί στο θάνατο, άρα αμετανόητη, είναι, κατά την Καινή Διαθήκη, η άρνηση της σάρκωσης του Θεού Λόγου και της Ανάστασης Του, καθώς και η αμετανοησία, δηλαδή η βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος, για την οποία και άγιος να προσευχηθεί προκειμένου να απαλλαγεί ο οφειλέτης, δεν θα εισακουστεί «εκ του αμετανοήτου και της πωρώσεως των πραττόντων αυτάς, δι’ α (για τα οποία) δεν δύναται να ενεργήσει η Θεία Χάρις».

Η αλαζονεία της εξουσίας είναι η σοβαρή ασθένεια που προσβάλλει τα περισσότερα άτομα από αυτά που αποκτούν εξουσία.

Δεν είναι καινούργια, ούτε τοπική.

Πρωτοδιαγνώστηκε τον καιρό που οι άνθρωποι οργανώθηκαν σε κοινότητες, από τότε που συγκροτήθηκαν ιεραρχίες και πυραμίδες εξουσίας.

Αναφέρομαι, φυσικά, στην αλαζονεία της εξουσίας. Υπήρξε κεντρικό θέμα του μέγα σατιρικού ποιητή της κλασικής αρχαιότητας, του Αριστοφάνη, αλλά και άλλων θεατρικών συγγραφέων, φιλοσόφων και πολιτικών αναλυτών έως τις μέρες μας. Και πώς θα μπορούσε να μην τραβήξει την προσοχή και τον προβληματισμό τους, αφού η αλαζονεία είναι διαβρωτική και οπισθοδρομεί τις πολιτικές κοινωνίες. Είναι πηγή πολιτικής ανωμαλίας και αιτία απαξίωσης της πολιτικής.

Ενεργούν χωρίς να λογοδοτούν, έχοντας την ψευδαίσθηση ότι προέκυψαν στην εξουσία αυτοδίκαια και όχι ως εκπρόσωποι ενός ορισμένου σώματος, με το οποίο έχουν την ηθική και πολιτική υποχρέωση να συμπορεύονται.

Κια ξεχνάνε γρήγορα, πολύ γρήγορα πως γίνονται ΠΡΩΤΟΙ. Ποιοι «έτρεξαν» , ποιοι συγκρούστηκαν με άλλους, επίσης προς χάριν αυτών, και ποιοι είχαν κόστος επαγγελματικό, οικονομικό, κοινωνικό για να εκλεγείτε εσείς που αποδείχθηκε τελικά, ότι « ΙΠΠΕΥΣΑΤΕ τον ΚΑΛΑΜΟΝ» της εξουσίας και γίνατε αιχμάλωτοι της αλαζονείας του… Μοιάζει σαν να ακολουθούν έναν δικό τους δρόμο, παραμιλώντας μάλιστα… Ταυτόχρονα έχουν χτίσει μέσα τους την αυτοαθώωσή τους: Η συμπεριφορά τους είναι ο τρόπος επιβίωσης και συντήρησής τους σε ένα άγριο σύστημα και, παράλληλα, η άμυνά τους προς όσους τους επιβουλεύονται προσωπικά… Η αλαζονική συμπεριφορά ξεδιπλώνεται σε όλες τις λεπτομέρειές της στις μικρές κοινωνίες. Εκεί, δηλαδή, που τον αλαζόνα τον συναντάς αυτοπροσώπως. Στις μικρές πολιτικές κοινωνίες, ο αλαζόνας διακρίνεται γρήγορα και εύκολα.

Σπάνια γίνονται λάθος κρίσεις. Τον έχεις απέναντί σου, να ορθώνεται με έπαρση, μωροπερήφανα πάνω στο βάθρο της αλαζονείας, να βγάζει κραυγές ή σιωπή, ανάλογα με το συμφέρον του, και να ατενίζει με μια αυτάρεσκη διάθεση το κοντινό του μέλλον! Και ας είμαστε ρεαλιστές, η συγκεκριμένη πολιτική «νόσος» είναι αθεράπευτη. Η εξουσία φέρνει αλαζονεία και αποβλάκωση… Από την άσκηση έως την κατάχρηση της εξουσίας, η απόσταση είναι μικρή. Οι αυλοκόλακες και οι «κομισάριοι» λοιπόν του απερχόμενου καλά θα κάνουν να σταματήσουν να παραπληροφορούν τον κόσμο ποιοί είναι Νεοδημοκράτες και ποιοί imitation… Μπροστά τους ο… Αίσωπος ωχριά! Έρχεται δεύτερος στα παραμύθια! Οι κόλακες, «άγευστοι παρρησίας» (δεν λένε αυτό που πιστεύουν πραγματικά, αλλά αυτό που θέλει ο σουλτάνος τους ν’ ακούσει), αν και ανήκουν στην κοινωνία των ελεύθερων πολιτών, λειτουργούν, σύμφωνα με τον ιστορικό Πλούταρχο, ως δούλοι.

Η ελαφρότητα της κολακείας τους, όμως, καθίσταται πολλές φορές αβάσταχτη για τους σώφρονες και συνετούς, καθώς γίνεται αντιληπτή η κουτοπονηριά τους…

Αλαζονεία της ιδεολογίας και αλαζονεία της τάξης

Η παρατεταμένη σιωπή από το Μέγαρο Μαξίμου σχετικά με την περίφημη ποδηλατάδα στην Πάρνηθα δημιουργεί σειρά από δυσάρεστες σκέψεις.

Πρώτον, ο Πρωθυπουργός δεν ένιωσε την ανάγκη να δώσει εξηγήσεις για την εξόφθαλμη παραβίαση των όρων που ισχύουν για κάθε Έλληνα πολίτη σε συνθήκες lockdown.

Δεύτερον, κανείς στενός συνεργάτης του δεν φρόντισε να τον προστατεύσει. Δεν βρέθηκε ένας άνθρωπος από την κυβέρνηση ή από το οικογενειακό του περιβάλλον για να τον σταματήσει από την πολύ κακή ιδέα να εξορμήσει στο βουνό για να ασκηθεί δεκάδες χιλιόμετρα μακριά από τον τόπο κατοικίας του.

Τρίτον, η διαχείριση της επόμενης μέρας εξελίσσεται σε επικοινωνιακό βατερλώ. Προφανώς έχει πρυτανεύσει η λογική ότι το θέμα θα σβήσει και θα ξεχαστεί.

Την ίδια άκρως επιτυχημένη συνταγή είχε ακολουθήσει ο προκάτοχος του Κυριάκου Μητσοτάκη με τα γνωστά περίφημα εκλογικά αποτελέσματα. Ήταν η εποχή που πολλοί Έλληνες θεωρούσαν τον Αλέξη Τσίπρα ανίκητο. Ο Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, προσωπικά πεπεισμένος ότι είναι σάρκα από τη σάρκα του λαού, δεν μπορούσε να διανοηθεί ότι υπήρχε περίπτωση (ούτε μία στο εκατομμύριο) να μην τα είχε κάνει όλα σωστά σε εκείνο το φρικαλέο καλοκαιρινό βράδυ που το Μάτι φλεγόταν παίρνοντας τη ζωή 100 ανθρώπων.

Η ίδια ακλόνητη πίστη στο ηθικό πλεονέκτημα της κυβέρνησής του τον εμπόδιζε να δείξει την ελάχιστη ενσυναίσθηση όταν κάτι πήγαινε στραβά.

Η φωτογραφία της Πάρνηθας καθιστά τον σημερινό Πρωθυπουργό υπόλογο στο δικό του ηθικό πλεονέκτημα. Γιατί ακριβώς πλήττει τον πυρήνα των όσων διακηρύσσει, των όσων είχαμε συνηθίσει να ταυτίζουμε μαζί του. Εδώ όμως δεν έχουμε να κάνουμε με την αλαζονεία της ιδεολογίας όπως στην περίπτωση του Αλέξη Τσίπρα, αλλά με την αλαζονεία της τάξης: ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν αισθάνεται υποχρεωμένος να απολογηθεί στον ελληνικό λαό για το παραστράτημά του. Μπορούσε να πάει στην Πάρνηθα και πήγε.

Ως ένας από τους διαχρονικά προνομιούχους αυτού του τόπου, έκανε χρήση των προνομίων του και αδυνατεί να συλλάβει το μέγεθος του ατοπήματος. Αν θέλει να διαφοροποιηθεί από τον προκάτοχό του, υπάρχει μια ευκαιρία που δεν έχει πια ο Αλέξης Τσίπρας: να πει ότι έκανε λάθος και να ζητήσει συγγνώμη. Τότε μόνο η φωτογραφία της Πάρνηθας θα ξεχαστεί την επόμενη μέρα.

Η γραφίδα κόλλησε μιας και χρειάζονται πολλές ακόμη σελίδες γραφής να λες, να λες και τελειωμό να μην έχεις…

Καλό σας βραδύ.

ΠΗΓΕΣ

-Δ. Μπουραντά: «Όλα σου τα «μαθα, μα ξέχασα μια λέξη»

-Φ. Βώρου: Αδυναμίες της Αλαζονείας.

-Χρ. Α. Σταμούλης: «Συγγνωστόν γαρ, ου τιμωρητόν, η ασθένεια».

-Ι. Καραβιδόπουλος: Η αμαρτία κατά τον απόστολον Παύλον, Θεσσαλονίκη 1968

-Γ. Μαντζαρίδης: Χριστιανική Ηθική ΙΙ, εκδ. Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2003 Ανδρούτσος, Δογματική… 5η εκδ., 379)