ΑΡΘΡΟ

Του Γ.Κ. Χατζόπουλου

τ. Λυκειάρχη

Άρχοντος Ιερομνήμονος του Οικουμενικού Πατριαρχείου

Τακτικού Μέλους της Ε.Π.Μ.

 

(συνέχεια από το προηγούμενο)

Θα παρακάμψω στο σημείο αυτό την προσφορά των Ποντίων στην οικονομία, στην ίδρυση νέων οικισμών, στην ενασχόληση με τα κοινά και στην αντιστόρηση ιερών καθιδρυμάτων με προεξάρχον αυτό της Παναγιάς της Σουμελιώτισσας στο Βέρμιο και θα εστιάσω την αναφορά μου στην πνευματική τους προσφορά στον ελλαδικό χώρο.

Είναι όντως αξία θαυμασμού, η προσπάθεια των Ποντίων να διασώσουν από την καταλυτική μανία του πανδαμάτορα χρόνου τον πνευματικό θησαυρό, που έφεραν μαζί τους: τη λαϊκή τους σοφία (παροιμίες), τα διαχρονικά ελληνική ήθη και έθιμά τους, τον παραμυθιακό λόγο τους, τα γεμάτα ελληνική πνοή και πίστη τραγούδια τους, τις διδακτικές παραδόσεις τους και τον χαρίεντα θεατρικό τους λόγο.

Αμέσως σχεδόν μετά την εγκατάστασή τους αντάμα με το τσαπί και το φτυάρι άδραξαν οι Έλληνες του Πόντου την πέννα και έχτισαν με πολλή περίσκεψη, σύνεση, και αγάπη τις πνευματικές κιβωτούς, στις οποίες εναποθέσανε με ιερή ευλάβεια τον επίζηλο πνευματικό τους πλούτο, αφού πρώτα μεριμνήσανε για την ίδρυση Σωματείων και Συλλόγων για να λειτουργήσουν ως οχήματα διακίνησης των πνευματικών τους αγαθών. Μέριμνα Ποντίων Κυριών Θεσσαλονίκης, Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, Παναγία Σουμελά, Αργοναύται – Κομνηνοί, Εύξεινος Λέσχη Θεσσαλονίκης, Κοζάνης, Κομνηνοί Δράμας και πληθώρα άλλων Σωματείων και Συλλόγων ανά την Ελλάδα, κιβωτοί εναπόθεσης και διασφάλισης του πνευματικού πλούτου των Ποντίων. Το Αρχείον Πόντου, τα Ποντιακά Φύλλα, τα Χρονικά του Πόντου, η Ποντιακή Εστία, το Βήμα της Ευξείνου Λέσχης Κοζάνης, η Λύρα Χαϊδαρίου, τα Ποντιακά κ.ά. και κοντά τους πληθώρα εφημερίδων, που η αναφορά τους θα εξόργιζε δικαιολογημένα την ανελέητη κλεψύδρα του χρόνου, είναι οι ανεκτίμητες κιβωτοί διαφύλαξης της πνευματικής κληρονομιάς.

Τέλος, αναφερόμενος στην πνευματική προσφορά των Ποντίων στον Ελλαδικό χώρο, θα ήταν άδικο να μην αναφερθώ και στον εκδοτικό Οίκο Κυριακίδη, στη Θεσσαλονίκη, ο οποίος ως σύγχρονος Μαικήνας αναστυλώνει με ιερό πάθος τα Ποντιακά Γράμματα.

Μακρηγόρησα ελαφρώς στην παράθεση του περιγράμματός μου για την προσφορά των Ποντίων. Συμμορφούμενος στην υποχρέωση παρουσίασης του κυρίου θέματος, θα εστιάσω την αναφορά μου στην Ακαδημία των Ποντιακών Γραμμάτων, στην αξιόλογη πνευματική κιβωτό, στην Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, και στο ρωμαλέο, ευπρόσωπο και περισπούδαστο τέκνο της, στο Αρχείον Πόντου. Και θα το κάνω όχι γιατί θέλω να χαϊδέψω τα αυτιά των φίλων Ποντίων, αλλά γιατί θεωρώ δέσμευσή μου να τηρήσω πιστά τη θυμόσοφη ρήση των προγόνων μας «φίλος ο Πλάτων, φιλτάτη η αλήθεια».

Το κοινωφελές και μη κερδοσκοπικό σωματείο με την επωνυμία Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, ιδρύθηκε το 1927 στην Αθήνα με τη φαεινή ιδέα της κορυφαίας προσωπικότητας του ποντιακού Ελληνισμού, του πρωτοπόρου και ένθερμου υποστηρικτή της ιδέας της ίδρυσης της επιτροπής Ποντιακών Μελετών Θεοφυλάκτου Θεοφυλάκτου, ιδέα την οποία υλοποίησε, ο από Τραπεζούντος Χρύσανθος, ηγέτης, πολιτικός και πνευματικός, ένας άνθρωπος, που βίωσε την αγωνία για ίδρυση ελεύθερου Πόντου, αλλά και σθεναρός ηγέτης μετά την ανήκουστη στην ανθρώπινη ιστορία γενοκτονία.

Πρωτοπόρος και περισπούδαστος ο σκοπός της ίδρυσης της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών. Τέτοιος που μόνον ένας Χρύσανθος, καίτοι μη Πόντιος, αλλά πλήρως καταποντισμένος, του οποίου η ψυχή ζυμώθηκε και ταυτίστηκε με την ψυχή των Ποντίων, θα μπορούσε να τον οριοθετήσει. Και είναι ο σκοπός της, που μέχρι σήμερα παραμένει αναλλοίωτος, η συλλογή, μελέτη και δημοσίευση του γλωσσικού, λαογραφικού, ιστορικού, θρησκευτικού, κοινωνικού και πνευματικού υλικού του Πόντου και των Ελλήνων Ποντίων, η διαφύλαξη κάθε είδους μνημείων, τα οποία ανάγονται στην πολιτική εν γένει και πνευματική ζωή των Ελλήνων του Πόντου και του Ποντιακού Ελληνισμού, η παρακολούθηση καταγραφή και μελέτη των κάθε είδους πνευματικών, κοινωνικών, πολιτιστικών και άλλων επιτευγμάτων και επιδόσεων των Ελλήνων του Πόντου και των καταγομένων από αυτούς.

Για την επιτυχία του σκοπού της η Ε.Π.Μ:

α. Εκδίδει περιοδικό σύγγραμμα με τον τίτλο «Αρχείον Πόντου», από το 1928. Μέχρι σήμερα εκδόθηκαν 56 τόμοι, ακολουθεί ο 57ος. Εκδόθηκαν ακόμη 38 Παραρτήματα με πρωτότυπες πραγματείες, που αναφέρονται στον Πόντο και στους Έλληνες Ποντίους.

α1. Πραγματοποιεί αυτοτελείς εκδόσεις.

β. Προκηρύσσει διαγωνισμούς για γλωσσικές, λαογραφικές και ιστορικές μελέτες και ενισχύει σχετικές επιστημονικές εργασίες Ελλήνων και ξένων και Μελών της με οικονομική αρωγή έπαθλα και βραβεία.

γ. Οργανώνει επιστημονικά συνεργεία, εφοδιασμένα με κατάλληλα όργανα, για τη συλλογή γλωσσικού, λαογραφικού, ιστορικού και άλλου υλικού, σύμφωνα με τους σκοπούς της και αναθέτει τη μελέτη του υλικού αυτού στους ενδιαφερομένους επιστήμονες.

δ. Συλλέγει , διαφυλάσσει, συντηρεί και εκθέτει στο ιδιόκτητο κτήριο με την επωνυμία «Στέγη Κειμηλίων του Ελληνισμού του Πόντου», στην ανέγερση του οποίου μεγάλη υπήρξε η συμβολή του σημερινού προέδρου κ. Χρ. Γαλανίδη, τα κάθε είδους ιστορικά, λαογραφικά, γλωσσικά και πολιτιστικά κειμήλια, που αναφέρονται στους Έλληνες του Πόντου. Λειτουργεί για το σκοπό αυτό ιστορικό και λαογραφικό μουσείο με την επωνυμία «Μουσείο του Ποντιακού Ελληνισμού».

ε. Συμμετέχει σε εκθέσεις και συνέδρια, που διοργανώνονται στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό, διατηρεί βιβλιοθήκη, μεριμνά για τη διάδοση του επιτελούμενου έργου της και την προβολή του, απονέμει τιμητικές διακρίσεις σε πρόσωπα ή συλλογικά όργανα, τα οποία συμβάλλουν στην προβολή της ιστορίας και του πολιτισμού του ποντιανού Ελληνισμού, χορηγεί υποτροφίες σε αριστούχους φοιτητές για τη συνέχιση των σπουδών τους για την απόκτηση μεταπτυχιακών ή διδακτορικών διπλωμάτων σχετιζομένων πάντοτε με την ποντιακή εν γένει Γραμματεία.

Και τέλος όλες οι υπηρεσίες προς το κοινό κατά τις επισκέψεις και ξεναγήσεις στο Μουσείο και στο Αναγνωστήριο της βιβλιοθήκης προσφέρονται δωρεάν.

Από την ίδρυση της Επιτροπής ποντιακών Μελετών τη Διοίκησή της άσκησαν με μεγάλη επιτυχία και παραγωγή σημαντικότατου πνευματικού και κοινωνικού έργου οι ακόλουθοι:

α. Ο Μητροπολίτης Τραπεζούντος Χρύσανθος, μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, προσωπικότητα με διεθνή ακτινοβολία και αναγνώριση, με επίζηλη συγγραφική δράση, όπως το ογκώδες έργο του «Η Εκκλησία της Τραπεζούντος» ο οποίος υπήρξε ο πρωτεργάτης της υλοποιήσης της ιδέας του Θεοφ. Θεοφυλάκτου για ίδρυση της Ε.Π.Μ. και πρώτος πρόεδρός της (1927-1949), αλλά και ο εισηγητής του ιερού Παλλαδίου των Ποντίων, του περ. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΝΤΟΥ». Οικεία μια τέτοια εισήγηση για τον Χρύσανθο, αφού ήδη το 1916 ίδρυσε στην Τραπεζούντα το εβδομαδιαίο περιοδικό «Κομνηνοί», θέλοντας να καταστήσει την έδρα της Μητρόπολής του πνευματικότερη.

(συνεχίζεται…)