Με αφορμή την εκατονταετηρίδα από τη Μικρασιατική Καταστροφή, τον μεγάλο κύκλο δράσεων και εκδηλώσεων του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων και το γεγονός ότι η Δράμα και η Καβάλα είναι οι περιοχές της χώρας με τη μεγαλύτερη εγκατάσταση προσφύγων, το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, ο Δήμος Καβάλας και ο Δήμος Δράμας διοργανώνουν επιστημονικό συνέδριο στις δύο πόλεις, από τις 11 έως τις 13 Νοεμβρίου 2022 με θέμα: «100 χρόνια μετά: οι πρόσφυγες του 1922 και η δημιουργία της νέας Ανατολικής Μακεδονίας».
Οι εργασίες του συνεδρίου θα πραγματοποιηθούν στην Καβάλα στη Μεγάλη Λέσχη και στη Δράμα στο Δημοτικό Ωδείο. Μέσα από εισηγήσεις των ομιλητών θα αναλυθούν ζητήματα γύρω από την ανταλλαγή, τις νομικές, πολιτικές, ηθικές διαστάσεις της, και την εγκατάσταση των προσφύγων σε κάθε μια από τις δύο περιοχές. Θα παρουσιαστεί η βιωματική διάσταση, η πολιτική εκπροσώπηση της Καβάλας και της Δράμας από το 1923 έως και το 1936, οι κοινωνικές εξελίξεις στην Ανατολική Μακεδονία από το 1923 έως και τις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η νέα οικονομία της περιοχής μέσα από μεγάλα τεχνικά έργα όπως η αποξήρανση στα τενάγη των Φιλίππων. Θα συζητηθούν επιμέρους θέματα όπως η δημόσια υγεία, η αγροτική αποκατάσταση των προσφύγων και τα πρότυπα εκπαιδευτικά προγράμματα που υλοποιήθηκαν. Τέλος θα επιχειρηθεί η χαρτογράφηση της μνήμης και εμπειρίας της ανταλλαγής.
Το πρόγραμμα του συνεδρίου
Παρασκευή 11 Νοεμβρίου 2022
ΚΑΒΑΛΑ (Μεγάλη Λέσχη)
16:30-17:00 Χαιρετισμοί – Έναρξη
17:00-18:45 Η ανταλλαγή: νομικές, πολιτικές, ηθικές διαστάσεις
Προεδρία: Κυριάκος Λυκουρίνος
Μανόλης Κούμας, Ανταλλαγές και μετακινήσεις πληθυσμών, 1912-1924: μια συγκριτική προσέγγιση
Άγγελος Συρίγος – Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Νομικές διαστάσεις και το ζήτημα της υποχρεωτικότητας στη Σύμβαση Ανταλλαγής του 1923
Στράτος Δορδανάς, Η δημόσια συζήτηση για τη Σύμβαση «περί ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών» του 1923
Ιάκωβος Μιχαηλίδης, Πρόσφυγες εν ροή: Όψεις της ανταλλαγής των ελληνοτουρκικών πληθυσμών με βάση τη Σύμβαση της Λωζάννης
Ισμήνη Κριάρη, Όψεις της αγροτικής αποκατάστασης των προσφύγων
19:00-20:30 Καβάλα: Εγκατάσταση και πνευματικές εκβολές
Προεδρία: Γεωργία Μπακάλη
Σαπφώ Αγγελούδη-Ζαρκάδα, Η στεγαστική αποκατάσταση των προσφύγων στην Καβάλα. Ένα δύσκολο εγχείρημα μεγάλης διάρκειας
Κυριάκος Λυκουρίνος, Πτυχές της αγροτικής αποκατάστασης των προσφύγων στον Νομό Καβάλας, 1922-1930
Ευριπίδης Γαραντούδης, Η άφιξη και η κοινωνική ένταξη των προσφύγων ως θεματική ύλη στη λογοτεχνική παράδοση της Καβάλας
Μιχάλης Λυχούνας, Με τον πολιτισμό στο σεντούκι και την καρδιά. Προβλήματα διαχείρισης του υλικού πολιτισμού των προσφύγων έναν αιώνα μετά
Σάββατο πρωί 12 Νοεμβρίου 2022
ΚΑΒΑΛΑ (Μεγάλη Λέσχη)
10:00-11:30 Η νέα Ανατολική Μακεδονία: υποδομές και προοπτικές
Προεδρία: Ισμήνη Κριάρη
Λίλα Θεοδωρίδου, Τα μεγάλα εξυγιαντικά έργα Σερρών – Δράμας ως τεχνικό επίτευγμα. Επιχειρησιακή οργάνωση και μηχανικοί
Νίκος Μισολίδης – Κυριάκος Χατζηκυριακίδης, Το πρότυπο εκπαιδευτικό πρόγραμμα αγροτικής αποκατάστασης των προσφύγων στην Ανατολική Μακεδονία από το Ίδρυμα Περιθάλψεως Προσφύγων Εγγύς Ανατολής (Near East Relief), 1929-1939
Στέλιος Ιωαννίδης, Το γαιοκτησιακό ζήτημα στη Μακεδονία 1923-1940. Η περίπτωση του νομού Δράμας
Γιάννης Γκλαβίνας, Διεκδικώντας την ίδια γη: διενέξεις προσφύγων και γηγενών για την κυριότητα αγροτικών εκτάσεων στην περιοχή της Δράμας την περίοδο του Μεσοπολέμου
12:00-13:30 Πολιτική εκπροσώπηση Ι
Προεδρία: Δήμητρα Πατρωνίδου
Νίκος Καραγιαννακίδης, Ανθρωπογεωγραφία, συνέχειες και τομές στην πολιτική εκπροσώπηση στον νομό και στον Δήμο Καβάλας, 1923-1936
Κώστας Ελευθερίου, Η «κόκκινη δημαρχία» του Μήτσου Παρτσαλίδη στην Καβάλα: όψεις αριστερής τοπικής πολιτικής εκπροσώπησης
Τάσος Χατζηαναστασίου, Πρόσφυγες από τον δυτικό Πόντο στην Καβάλα και τη Δράμα: από τον βενιζελισμό του ’20 και του ’30 στη φιλοβασιλική παράταξη τη δεκαετία του ’40
Σάββατο απόγευμα 12 Νοεμβρίου 2022
ΔΡΑΜΑ (Δημοτικό Ωδείο)
19:00-20:30 Δράμα: εγκατάσταση των προσφύγων
Προεδρία: Ευριπίδης Γαραντούδης
Δήμητρα Πατρωνίδου, Το οικιστικό πρόγραμμα για τους πρόσφυγες στην πόλη της Δράμας: μια πρώτη προσέγγιση μέσα από το αρχείο της Κτηματικής Υπηρεσίας
Γεωργία Μπακάλη, Οι νέες αγροτικές κοινότητες του νομού Δράμας. Αντιφάσεις και ανισότητες της προσφυγικής αποκατάστασης
Βασίλειος Ριτζαλέος, Οι «προσωρινώς διαμένοντες» Αρμένιοι πρόσφυγες στη Δράμα, 1922-1925
Δημήτρης Σφακιανάκης, Απορφανισμένες προσφυγικές οικογένειες στη Δράμα του Μεσοπολέμου: οι απόκληρες της προσφυγικής αποκατάστασης
Κυριακή 13 Νοεμβρίου 2022
ΔΡΑΜΑ (Δημοτικό Ωδείο)
10:00-11:30 Πολιτική εκπροσώπηση ΙΙ
Προεδρία: Ευάνθης Χατζηβασιλείου
Γεωργία Βλαχοδήμου, Εθνικές εκλογές στην περιοχή της Δράμας 1923-1936
Νίκος Γεωργιάδης, Ο εκ Πόντου βενιζελικός Βουλευτής Δράμας Λάζαρος Θεοδωρίδης (1885-1950): η ζωή και η πολιτική δράση του
Δήμητρα Χατζηδημητρίου, Το έργο του Λάμπρου Λαμπριανίδη ως μέλους της 7ης Υποεπιτροπής της Μικτής Επιτροπής Ανταλλαγής (1923)
12:00-13:30 Μνήμη και εμπειρία της ανταλλαγής
Προεδρία: Μιχάλης Λυχούνας
Ahmet Cullu, Ibrahim Pashazade Huseyin Husnu: His life in Kavala until 1912 and his revisit to Kavala as the head of the Turkish Population Exchange Commission of Drama & Kavala
Αϊντίν Χατζή Βελή, Η μουσουλμανική κοινότητα Καβάλας και η μετακίνησή της στην Τουρκία κατά την ανταλλαγή πληθυσμών σύμφωνα με τουρκικές πηγές
Ευαγγελία Μπαλτά, Η ποίηση των τουρκόφωνων Ανταλλαξίμων
Άγγελος Παληκίδης, Η Ανταλλαγή Πληθυσμών στην ιστοριογραφία και τη μνήμη στην Ελλάδα και την Τουρκία
13:15-14:45 Λήξη συνεδρίου
Χριστόδουλος Μαμσάκος, δήμαρχος Δράμας
Θεόδωρος Μουριάδης, δήμαρχος Καβάλας
Ευάνθης Χατζηβασιλείου, καθηγητής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών / γενικός γραμματέας Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία
Συμμετέχοντες
Σαπφώ Αγγελούδη-Ζαρκάδα (δρ. αρχιτέκτων-μηχανικός), Γεωργία Βλαχοδήμου (διδάκτωρ Ιστορίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Ευριπίδης Γαραντούδης (καθηγητής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών), Νίκος Γεωργιάδης (διδάκτωρ Ιστορίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Γιάννης Γκλαβίνας (διδάκτωρ Ιστορίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης / αρχειονόμος, Κεντρική Υπηρεσία Γενικών Αρχείων του Κράτους), Ahmet Cullu (ερευνητής), Στράτος Δορδανάς (επίκουρος καθηγητής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Κώστας Ελευθερίου (επίκουρος καθηγητής, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης), Λίλα Θεοδωρίδου (αρχιτέκτων / καθηγήτρια, Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος), Στέλιος Ιωαννίδης (αξιωματικός Στρατού Ξηράς / βαλκανιολόγος / υποψήφιος διδάκτωρ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Νίκος Καραγιαννακίδης (ιστορικός), Μανόλης Κούμας (επίκουρος καθηγητής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ισμήνη Κριάρη (μέλος Εκτελεστικής Επιτροπής, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων / τ. πρύτανις, καθηγήτρια, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών), Κυριάκος Λυκουρίνος (ιστορικός), Μιχάλης Λυχούνας (προϊστάμενος Τμήματος Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων και Μουσείων, Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας), Νίκος Μισολίδης (υπ. διδάκτωρ Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου), Ιάκωβος Μιχαηλίδης (καθηγητής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Γεωργία Μπακάλη (διδάκτωρ Ιστορίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Ευαγγελία Μπαλτά (διευθύντρια ερευνών, Τομέας Νεοελληνικών Ερευνών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών), Άγγελος Παληκίδης (αναπληρωτής καθηγητής, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης), Δήμητρα Πατρωνίδου (μεταδιδακτορική ερευνήτρια, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας), Βασίλειος Ριτζαλέος (διδάκτωρ Ιστορίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Άγγελος Συρίγος (Υφυπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, αρμόδιος για θέματα Ανώτατης Εκπαίδευσης / αναπληρωτής καθηγητής, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών), Δημήτρης Σφακιανάκης (φιλόλογος / ερευνητής), Αϊντίν Χατζή-Βελή (επισκέπτης καθηγητής, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Τάσος Χατζηαναστασίου (διδάκτωρ Ιστορίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Ευάνθης Χατζηβασιλείου (καθηγητής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών / Γενικός Γραμματέας, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία), Δήμητρα Χατζηδημητρίου (ιστορικός), Κυριάκος Χατζηκυριακίδης (επίκουρος καθηγητής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης)
