ΑΡΘΡΟ

Του Χάρη Δαμιανίδη

Απόφοιτου του τμήματος Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης

 

 

Κάθε φορά που οι πολιτικές σκοπιμότητες της επικαιρότητας οδηγούν τις κυβερνήσεις στην προβολή διαφόρων φαινομένων διαφθοράς, η μόνιμη επωδός για την αντιμετώπιση τους είναι ο καταλογισμός ευθυνών σε κάποια πρόσωπα και η πλημμελής λειτουργία των θεσμών. Σύμφωνα με αυτήν την λογική από τη μια βρίσκονται οι αποφασισμένες κυβερνήσεις και από την άλλη κάποιοι διεφθαρμένοι δημόσιοι λειτουργοί και οι υποστελεχωμένες και αναποτελεσματικές δημόσιες υπηρεσίες. Οι καλοί και οι κακοί λοιπόν. Όμως αυτό το μανιχαϊστικό δίπολο «καλού» και «κακού» παρά είναι απλό για να εξηγήσει το ζήτημα της διαφθοράς. Αν τα πράγματα είναι τόσο απλά και οι λύσεις τόσο εξόφθαλμες γιατί δεν αντιμετωπίστηκε μέχρι σήμερα το ζήτημα της διαφθοράς; Και όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και διεθνώς. Τι είναι αυτό που εμποδίζει τις κυβερνήσεις να απαλλάξουν την κοινωνία από τέτοια νοσηρά φαινόμενα αν η λύση περιορίζεται στην αποφασιστικότητα των κυβερνώντων; Μήπως πρέπει να πάμε βαθύτερα για να ανιχνεύσουμε την αιτία, να ξύσουμε το επίχρισμα της άμεσης πραγματικότητας για να αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε την ουσία των εξελίξεων.

Τα φαινόμενα διαφθοράς όχι μόνο τα εγχώρια αλλά και ανά την υφήλιο δεν πέφτουν από τον ουρανό και η εκδήλωση τους ξεπερνάει τις καλές προθέσεις των πολιτικών γιατί πολύ απλά αυτά είναι αποτέλεσμα της ίδιας της λειτουργίας αυτής της οικονομίας. Των αδήριτων νόμων της καπιταλιστικής αναπαραγωγής. Ο ανταγωνισμός. Αυτός διαμορφώνει την «αμαρτωλή» σχέση οικονομίας και πολιτικής. Σε πρόσφατη έρευνα της εταιρείας συμβούλων «Control Risk» μεταξύ 350 μεγάλων επιχειρήσεων από 7 χώρες – ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία, Βραζιλία, Χονγκ – Κονγκ, διαπιστώνεται ότι η διαφθορά χαρακτηρίζει την σχέση κρατικών αρχών και επιχειρήσεων. Το 43% των εταιρειών που ρωτήθηκαν εκτιμούν ότι τα τελευταία 5 χρόνια έχασαν συμβόλαια γιατί οι ανταγωνιστές τους πλήρωσαν μίζα. Τόσο απλά. Γιατί οι επιχειρήσεις χρηματίζουν πολιτικούς; Μα για να πουλήσουν τα εμπορεύματά τους. Να κερδίσουν παραμερίζοντας τους ανταγωνιστές τους. Ο λυσσώδης ανταγωνισμός για την επιβίωση. Εδώ η ηθική είναι ανήμπορη να επιβάλλει κανόνες. Εδώ προβάλλει ωμά και κυνικά το εγωιστικό συμφέρον. Ενώ η παραγωγή είναι αποκλειστικά κοινή διεργασία «πόλεμος» γίνεται για το ποιος θα βάλει στην τσέπη του το μεγαλύτερο κομμάτι από την παραγόμενη πίτα. Πάνω σε αυτή την βάση εκτρέφονται τα σκάνδαλα και η διαφθορά. Όποιος είναι δυνατός και έχει ισχυρή πρόσβαση στα κέντρα αποφάσεων θα εκτοπίσει τους ανταγωνιστές του. Και όταν υπάρξει αποκάλυψη θα περιοριστεί στην τιμωρία κάποιων προσώπων, εάν γίνει και αυτό, ίσα ίσα για να εκτονωθεί η λαϊκή οργή και να συγκαλυφθεί η ουσία. Και οι περιπτώσεις σκανδάλων και διαφθοράς που έρχονται στην επικαιρότητα δεν οφείλονται στην ευαισθησία των πολιτικών αλλά στις επιχειρήσεις που νιώθουν ότι είναι ριγμένες στη μοιρασιά. Τη διαφθορά που χαρακτηρίζει το σκάνδαλο της Siemens την αποκάλυψε αμερικανική εταιρεία ανταγωνίστρια της αμερικανικής. Και για να μην πάει η υπόθεση δικαστικά και από τις αποκαλύψεις «βρωμίσει» ο τόπος έγινε εξωδικαστικός συμβιβασμός και εκεί έληξε η υπόθεση. Μέχρι να εκδηλωθεί το επόμενο κρούσμα διαφθοράς, να ειπωθούν τα ίδια ανούσια λόγια και να συνεχίσουν όλα όπως πριν.

Και η κοινωνία, εμείς όλοι οι απλοί καθημερινοί άνθρωποι διδασκόμαστε από αυτές τις εξελίξεις, διαμορφώνουμε κριτήριο με οδηγό την ηθική, προσπαθούμε να αντισταθούμε με την ατομική μας συμπεριφορά ή μήπως αναπαράγουμε και στηρίζουμε στη κοινωνική μας πρακτική τους «επάνω»; Η λογική του ανταγωνισμού μήπως χαρακτηρίζει τις κοινωνικές μας σχέσεις; Είναι γνωστό ότι μια εξουσία για να μακροημερεύσει θα πρέπει εκτός των άλλων να κυριαρχεί ιδεολογικά στην κοινωνία. Τις δικές της αρχές και αξίες να αποδέχεται και να εφαρμόζει η πλειονότητα της κοινωνίας. Αυτό συμβαίνει και στην αστική κοινωνία την οποία ζούμε. Αυτή η ανηθικότητα της συναλλαγής μεταξύ οικονομικής και πολιτικής εξουσίας διαπερνά και το κοινωνικό σώμα. Αν η κοινωνία διαμόρφωνε κριτήριο με βάση την ηθική οι «επάνω» δεν θα μπορούσαν να σταθούν ούτε μια μέρα. Όμως, η καθημερινότητά μας είναι πολύ υλική, μας ενδιαφέρει αποκλειστικά και μόνο να ικανοποιήσουμε την ιδιοτέλεια μας λειτουργώντας μόνο ανταγωνιστικά με τους συνανθρώπους μας. Δεν είναι οι εξουσίες οι ανήθικες και εμείς οι άμεμπτοι και οι αμόλυντοι. Το ίδιο διεφθαρμένη είναι η πλειονότητα της κοινωνίας.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η κοινωνία αυτοδιαφθείρεται. Το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι. Όμως υπάρχει και ατομική ευθύνη. Όσο μεγάλα και αν είναι τα κοινωνικά και προσωπικά αδιέξοδα, πρέπει να βρούμε την δύναμη και μέσα από την ανάπτυξη ενός κινήματος να δημιουργήσουμε άλλες οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις.