ΣΧΟΛΙΟ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ

του Αναστάσιου Μ. Πούλιου

Προέδρου του

Δικηγορικού Συλλόγου Δράμας

Σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. 2332/2022 απόφαση του Γ’ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας, η ρύθμιση για παράταση της υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού των υγειονομικών ως το τέλος του χρόνου (31.12.2022) είναι αντισυνταγματική, διότι οι αρμόδιες υπηρεσίες όφειλαν να έχουν επαναξιολογήσει την αναγκαιότητα του μέτρου.

Στο άρθρο 5 του ισχύοντος Συντάγματος της χώρας μας ορίζεται ότι καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη. Στην έννοια της προσωπικότητας περιλαμβάνεται το σύνολο των ιδιοτήτων, ικανοτήτων και καταστάσεων που προκύπτουν από την υπόσταση του ανθρώπου ως έλλογου και συνειδητού όντος και εξατομικεύουν το συγκεκριμένο πρόσωπο (Αρ. Μάνεσης Συνταγματικά Δικαιώματα α. Ατομικές Ελευθερίες, 1982). Η προσωπικότητα του ανθρώπου συντίθεται από τη σωματική, ψυχική, πνευματική, ηθική και κοινωνική υπόστασή του από την οποία απορρέουν επιμέρους δικαιώματα για την προστασία αγαθών που συνυφαίνονται με την προσωπικότητά του, όπως είναι η ζωή, η σωματική ακεραιότητα, η υγεία και η τιμή (Ν. Παπαντωνίου, Γενικές Αρχές του αστικού δικαίου, 1983).

Έχουμε λοιπόν ένα συνταγματικό, ατομικό δικαίωμα αυτοδιάθεσης, το δικαίωμα δηλαδή να αποφασίζει ο καθένας μας αν θα πραγματοποιήσει μια ιατρική επέμβαση στο σώμα του (π.χ. εμβολιασμό) ή όχι.

Σύμφωνα με το αρθ. 25 παρ. 1 εδαφ. 3 του Συντάγματος: «Οι κάθε είδους περιορισμοί που μπορούν κατά το Σύνταγμα να επιβληθούν στα δικαιώματα αυτά πρέπει να προβλέπονται είτε απευθείας από το Σύνταγμα είτε από τον νόμο και να σέβονται την αρχή της αναλογικότητας». Ο υποχρεωτικός εμβολιασμός των υγειονομικών αποτελεί σαφώς περιορισμό του ως άνω ατομικού δικαιώματος. Όμως σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, όλα τα ατομικά δικαιώματα μπορούν κατ’ εξαίρεση να περιορίζονται προκειμένου να εξυπηρετηθεί ένας υπέρτερος σκοπός (π.χ. η προστασία της δημόσιας υγείας) για όσο χρόνο διαρκεί αυτός ο σκοπός.

Ο περιορισμός αυτός πρέπει να πληροί δύο κριτήρια που μάλιστα πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά: 1. την προσφορότητα, δηλαδή αν ο συγκεκριμένος περιορισμός μπορεί πράγματι να επιτύχει τον υπέρτερο επιδιωκόμενο σκοπό και 2. την αναγκαιότητα δηλαδή εάν ο συγκεκριμένος περιορισμός, ο οποίος μπορεί να επιτύχει τον υπέρτερο σκοπό, είναι ταυτόχρονα και απολύτως αναγκαίος ή υπάρχουν και άλλα μέτρα επίτευξης αυτού, ενδεχομένως ηπιότερα.

Με απλά λόγια το ΣτΕ, στη συγκεκριμένη περίπτωση, κλήθηκε να κρίνει για τα: 1. εάν ο περιορισμός, μέσω του υποχρεωτικού εμβολιασμού των υγειονομικών, του ατομικού δικαιώματος τους να επιλέξουν αν θα εμβολιαστούν ή όχι μπορεί να προστατεύσει τη δημόσια υγεία και 2. αν μπορεί να προστατεύσει τη δημόσια υγεία είναι ο ελάχιστος δυνατός και δεν υπάρχουν άλλοι ηπιότεροι περιορισμοί με το ίδιο αποτέλεσμα.

Με την απόφαση υπ’ αριθ. 1684/2022 της Ολομέλειας ΣτΕ (αλλά και άλλες αποφάσεις της ίδιας περιόδου με το ίδιο περίπου σκεπτικό), το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της χώρας μας έκρινε ότι με 30.000 κρούσματα τη μέρα και 600 ανθρώπους στις ΜΕΘ των νοσοκομείων δεν υπάρχει ηπιότερο μέσο, συνεπώς ο περιορισμός είναι συνταγματικός. Με την πρόσφατη απόφασή του υπ’ αριθ. 2332/2022 του Γ’ Τμήματος, το ίδιο δικαστήριο έκρινε ότι με 5.000 κρούσματα τη μέρα και 90 ανθρώπους σε ΜΕΘ δεν είναι πλέον αναγκαίος ο συγκεκριμένος περιορισμός του συνταγματικού δικαιώματος αυτοδιάθεσης γιατί δεν είναι ίδια η ένταση και οι συνέπειες της πανδημίας, ο περιορισμός συνεπώς, προσβάλει πλέον την αρχή της αναλογικότητας ενώ τα όποια μέτρα κατά της πανδημίας πρέπει να επανεξετάζονται περιοδικώς από τα αρμόδια κρατικά όργανα ανάλογα με τα υφιστάμενα επιδημιολογικά δεδομένα, κάτι που δε συνέβη στη συγκεκριμένη περίπτωση.

Συμπερασματικά το Συμβούλιο της Επικρατείας, δεν αποφάσισε υπέρ ή κατά του εμβολιασμού, με την έννοια του επιστημονικά ορθού ή μη, δεν έλαβε δηλαδή θέση για το εάν πρέπει ή δεν πρέπει να εμβολιαζόμαστε, ή εάν τα εμβόλια μας κάνουν καλό ή κακό, ούτε πέρυσι όταν έκρινε συνταγματικό τον υποχρεωτικό εμβολιασμό των υγειονομικών, ούτε φέτος με την πρόσφατη ως άνω απόφασή του, εξάλλου δεν έχει καμία σχετική αρμοδιότητα προς τούτο. Η αρμοδιότητά του, στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι σαφώς προσδιορισμένη, τόσο συνταγματικά όσο και εν γένει θεσμικά στην οργάνωση των εξουσιών στο πολιτικό μας σύστημα, οφείλει να κρίνει τη συνταγματικότητα των αποφάσεων της κρατικής εξουσίας, δηλαδή τη συμβατότητά τους με τις διατάξεις του ισχύοντος Συντάγματος. Περαιτέρω ερμηνείες ή προεκτάσεις της εν λόγω απόφασης του ΣτΕ βρίσκονται εκτός του, σαφώς καθορισμένου, θεσμικού πλαισίου λειτουργίας του ανώτατου δικαστηρίου μας και σίγουρα πάντως δεν εδράζονται στους υφιστάμενους κανόνες του δικαιοκρατικού συστήματός της χώρας μας.