Ο Μακεδονικός Αγώνας στον καζά της Δράμας (Γ’ μέρος)

ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

του κ. Γ.Κ. Χατζόπουλου

τ. Λυκειάρχη

(συνέχεια από το προηγούμενο)

Η έλευση του Χρυσοστόμου στο σαντζάκι της Δράμας δεν αποβλέπει μόνο στην ηθική στήριξη του ποιμνίου. Η δράση του είναι πολυδιάστατη. Συνίσταται στην παροχή παιδείας, αφού αυτή προετοιμάζει την ψυχή, την καθιστά ισχυρή και την πυρπολεί από τον έρωτα για τη θεόδοτη ελευθερία.

Έτσι η υποδοχή, που του επιφυλάσσει ο χριστιανικός λαός της Δράμας στις 22 Ιουλίου του 1902 είναι προάγγελος αισιοδοξίας, αναπτέρωσης ηθικού, έλευσης ανέμου ελευθερίας. Στον ενθρονιστήριο λόγο του υπόσχεται ότι θα ανεγείρει ιδρύματα ευποιίας, απαύγασμα της αγάπης προς το ποίμνιό του, αλλά και ακατάβλητα τείχη των ιερών εθνικών δικαίων και προνομίων. Έτσι με την οικονομική στήριξη του φιλοπρόοδου ποιμνίου του ανεγείρει σχολεία στη Δράμα, στην Προσοτσάνη, στο Δοξάτο, ορφανοτροφεία – οικοτροφεία για τα τέκνα των θυμάτων των κομιτατζήδων στην Πρώτη, στο Ροδολείβος, στη Ζίχνη, στην Προσοτσάνη και στην Αλιστράτη, οικοτροφεία, αναγνωστήρια, αρχαιολογική υπηρεσία στο Δοξάτο, φιλεκπαιδευτικές αδελφότητες, ναούς (ο ναός της Χωριστής κόστισε 6.000 λίρες Τουρκίας), αλλά και ιδρύει την οργάνωση Ιερά πηγή, ευσταλές στήριγμα του ένοπλου Μακεδονικού Αγώνα. Κυρίως επιδίδεται στη στελέχωση των ενόπλων σωμάτων του Μακεδονικού Αγώνα με τη μύηση και την ορκωμοσία των νέων Μακεδονομάχων. Στο έργο έχει ως άριστο βοηθό του τον Αρχιδιάκονο Θεμιστοκλή Χατζησταύρου¹, τον μετέπειτα μητροπολίτη Βεροίας, Καβάλας και Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρυσόστομο Β’. Ο Θεμιστοκλής Χατζησταύρου δεν είναι μόνο φίλος του Χρυσοστόμου, αλλά και το Alter Ego του, που λειτουργεί ως ασπίδα προστασίας του Χρυσοστόμου και που ορκίζει τους νέους Μακεδονομάχους στο σπίτι του καπνέμπορου Βασ. Γρηγοριάδη, που βρισκόταν απέναντι από τη σημερινή Αγροτική Τράπεζα Δράμας. Για την προστασία του Χρυσοστόμου γράφει στο Ιωβηλαίο του ο Θεμιστοκλής Χατζησταύρου: «Τον Χρυσόστομο δεν τον εμφανίζαμε ως αρχηγό του Μακεδονικού Αγώνα στη Δράμα για να μην τον εκθέσουμε. Την αρχηγία του ένοπλου αγώνα τον είχα εγώ. Εγώ όρκιζα τους Μακεδονομάχους στο σπίτι του Γρηγοριάδη. Ο Χρυσόστομος είχε παρορμητικό χαρακτήρα, που μπορούσε να τον εκθέσει».

Ο Χρυσόστομος είχε ακόμη και τη φροντίδα της προμήθειας όπλων και πυρομαχικών στους Μακεδονομάχους. Τα όπλα μεταφέρονταν με πλοία και ξεφορτώνονταν στις ακτές της Καβάλας. Από εκεί μεταφέρονταν στη Δράμα από τους καπνοπαραγωγούς και μοιράζονταν στους αγωνιστές.

Κάποτε, όταν ο αγώνας παίρνει εκρηκτικές διαστάσεις, ξυπνάει η κυβέρνηση των Αθηνών. Ιδρύει υποπροξενείο στην Καβάλα, όπου αποστέλλει ψυχωμένους υποπροξένους και αξιωματικούς, οι οποίοι λειτουργούν ως δάσκαλοι και αξιωματικοί.

Μεγάλη μορφή και προικισμένος με άριστες στρατιωτικές, διοικητικές και οργανωτικές αρετές είναι ο αξιωματικός του ναυτικού Στυλιανός Μαυρομιχάλης, που με το ψευδώνυμο Στέφανος Μαυρομμάτης συνεργάζεται άψογα με τον Χρυσόστομο. Έμπνευση του Μαυρομιχάλη είναι και η συγκρότηση των εκτελεστικών τριάδων. Είναι οι τριάδες εκείνες, που εξοντώνουν τους επικίνδυνους κομιτατζήδες, αλλά και τους προδότες του Μακεδονικού Αγώνα.

Μια τέτοια τριάδα, στην οποία μετείχε ο Δραμινός Μπινόπουλος εξόντωσε στην Ξάνθη τον πολύ επικίνδυνο Χατζηγκεωργκίεφ², για τον Μακεδονικό Αγώνα και φοβερό πολέμιο του Χρυσοστόμου.

Για τη δράση του Ηλία Χατζηγκεωργκίεφ θα αναφερθούμε στη συνέχεια.

Ο Χρυσόστομος για να φέρει εις πέρας τον τιτάνιο αγώνα, που ανέλαβε στον καζά της Δράμας, συνεργάζεται αρμονικότατα και με τους εκάστοτε υποπροξένους του υποπροξενείου της Καβάλας, όπως τους: Νικόλαο Μαυρουδή, Νικ. Σουϊδα, Άννινο Καβαλλιεράτο, τους αξιωματικούς Ιω. Δεμέστιχα, Κων/νο Τυπάλδο, Ιω. Παπαβασιλείου, Γεώργ. Τηλιγάδη κ.ά.

Συνεργάζεται ακόμη με κορυφαίους προεστούς, όπως τον Αθανάσιο Βαλαβάνη, τον Μαδεμλή, τον Κομβόκη, τον Παπαδημητρίου και άλλους. Στη χορεία των ηγετών Μακεδονομάχων συγκαταλέγονται οι Κούπτσιοι Προκόπιος, Άρμεν³, Άγγελ, Κων/νος Νταής, Μπινόπουλος, Σκόρδας, Βουλτσιάδης, Τσαμπάζης, Βελένης, Κιμπάρης, Μαρκόπουλος, Σίγγος, Μπόσκος κ.ά.

Στους σημαντικούς συνεργάτες του Χρυσοστόμου συγκαταλέγεται και ο Θάσιος αξιωματικός της τουρκικής χωροφυλακής Νικήτας Δρακόπουλος⁴, ο οποίος τοποθετήθηκε στο αστυνομικό τμήμα χωροφυλακής Δράμας. Σ’ όλη τη διάρκεια παραμονής του στη Δράμα συνεργάστηκε στενά με τον Χρυσόστομο. Γρήγορα όμως ο διπλός του ρόλος έγινε γνωστός στις τουρκικές αρχές, οι οποίες τον συνέλαβαν και τον κατεδίκασαν σε θάνατο. Σύντομα όμως κατόρθωσε να δραπετεύσει από τις φυλακές της Θεσσαλονίκης με τη βοήθεια Μακεδονομάχων.

Τον ένοπλο Μακεδονικό Αγώνα στον καζά της Δράμας θα τον κηρύξει ο ίδιος ο Χρυσόστομος με τον πατριωτικό πύρινο λόγο του στον ιερό ναό Αγίου Δημητρίου Νευροκοπίου. Είναι χαρακτηριστικό το απόσπασμα του πύρινου λόγου του, που σπιρούνιασε τις ψυχές των καταπτοημένων Ελλήνων: «Πωλησάτω έκαστος το ιμάτιον αυτού και αγορασάτω μάχαιραν». Είναι η στιγμή που η Εκκλησία κάνει την παρέκβαση και ευλογεί τις πολεμικές συγκρούσεις, και αυτό βέβαια συμβαίνει, όταν πρόκειται για την προάσπιση των ιερών και οσίων, όταν πρόκειται για την προάσπιση της θεόδοτης ελευθερίας, δημιουργού πράξεως έργων θεοφιλών και θεαρέστων.

Και δεν αρκείται μόνο σε εθνεγερτήρια κηρύγματα. Έφιππος επισκέπτεται την ύπαιθρο του καζά της Δράμας για να στηρίξει όχι μόνο ηθικά, αλλά και για να ενισχύσει ένοπλα το ψυχωμένο ποίμνιό του, στο οποίο διανέμει με τη συμπαράσταση του στενού του φίλου και συνεργάτη Θεμιστοκλή Χατζησταύρου όπλα και πολεμοφόδια.

(συνεχίζεται…)

[1] Γ.Κ. Χατζοπούλου, Ιστορικά Ανάλεκτα της Εκκλησίας της Δράμας, σ. 199, Θεσσαλονίκη, x.x.

2 Αρχείον Χρυσοστόμου, τόμ. Α’ σ.439.

3 Γ.Κ. Χατζοπούλου, Ιστορικά Ανάλεκτα της Εκκλησίας της Δράμας, σ. 273, Θεσσαλονίκη, x.x.

4 Φώτη Τριάρχη, Ιστορία του νομού Δράμας, 1969.