ΑΡΘΡΟ
Του Γ.Κ. Χατζόπουλου
Τ. Λυκειάρχη
ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΛΑΪΚΩΝ ΔΡΩΜΕΝΩΝ
Η προσέγγιση και μελέτη των λαϊκών δρωμένων, τα οποία παρίστανται σε διάφορους οικισμούς του Νομού μας κατά το τριήμερο 6-8 Ιανουαρίου, υπήρξαν αντικείμενο ενδιαφέροντός μου από το 1967. Μου δόθηκε η ευκαιρία όλα αυτά τα χρόνια να παρακολουθήσω από κοντά την τέλεσή τους και να προσπαθήσω να διεισδύσω στους λόγους, οι οποίοι οδήγησαν στην παράστασή τους.
Παρακολουθώντας ότι αυτά τελούνταν και εξακολουθούν να τελούνται και στις ημέρες μας, κατέληξα στη σκέψη πως αυτά είναι καθαρά δημιουργήματα των αγροτικών και ποιμενικών κοινωνιών.
Είναι εύλογο για τον άνθρωπο του λαού, που αποζεί από την παραγωγή της γης, η οποία δοκιμάζεται από ποικίλες αντιξοότητες, οι οποίες θέτουν σε άμεσο κίνδυνο την επιβίωσή του, να καταλαμβάνεται από έντονη αγωνία, ώστε να αποτρέψει, στα πλαίσια του δυνατού, όλες αυτές τις αντιξοότητες, πίσω από τις οποίες, λόγω άγνοιας, έβλεπε δυνάμεις αντίπαλες, οι οποίες περιέβαλαν με φθόνο την ευτυχία του.
Έτσι λοιπόν θύμα της άγνοιάς του επινόησε παραστάσεις με σκοπό την αποτροπή και κάποτε την απόκτηση ευμένειας των ακαθόριστων αυτών δυνάμεων.
Τα δρώμενα αυτά εξακολουθούν να παρίστανται και στις ημέρες μας, απέχοντας πολύ από τον αρχικό σκοπό της γένεσής τους, αφού η πρόοδος της επιστημονικής έρευνας απομυθοποίησε τις ζηλόφθονες αυτές δυνάμεις. Σήμερα βέβαια, παριστάμενα από νέους κυρίως ανθρώπους, έχουν λάβει χαρακτήρα εορταστικό και αντάμα τουριστικού αξιοθεάτου.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να τονίσω πως τα δρώμενα αυτά δεν ανάγουν την προέλευσή τους στο θεό Διόνυσο, αφού αυτός τα βρήκε να τελούνται στην περιοχή μας. Και αυτό, που κατόρθωσε ήταν όχι μόνο να τα ενστερνισθεί, αλλά και να τα εμπλουτίσει με νέα στοιχεία, τα οποία θεωρούνται προσφιλή στη λαϊκή ψυχοσύνθεση, αφού τον εκτονώνουν από τον σκληρό κάματο, τον ενισχύουν τη διάθεση, κορυφώνουν την αισιοδοξία του και τον οπλίζουν με νέες δυνάμεις για την επιτέλεση του επαχθούς έργου του.
Η σημερινή αναφορά μου στα τοπικά δρώμενα θα είναι επιλεκτική. Θα σταθώ στα δρώμενα της 8ης Ιανουαρίου, στην ημέρα δηλαδή που είναι αφιερωμένη στην Μπάμπω, που είναι γνωστή ως Μπάμπιντεν. Η γιορτή είναι αφιερωμένη στην πρακτική – εμπειρική μαμή, της οποίας η προσφορά σε χρόνους, που η ιατρική επιστήμη απουσίαζε από τις αγροτοποιμενικές κοινωνίες, θεωρούνταν τεράστιας σημασίας, αλλά και σωτήρια για τις ετοιμόγεννες, ενώ κορύφωνε την αγωνία των οικείων της.
Πώς όμως προήλθε ο εορτασμός της ημέρας της Μπάμπως (=μαμής);
Ανατρέχοντας στην πλούσια ελληνική μυθολογία ανακαλύπτουμε την ύπαρξη της κατώτερης θεότητας, της Βαυώς, η οποία κάθε χρόνο ξεγεννούσε ένα νέο βρέφος, που δεν ήταν άλλο από τον Ίακχο ή τον Βάκχο (ονόματα του θεού Διονύσου). Αυτή η μυθική αντίληψη σμίλεψε την καθιέρωση ημέρας αφιερωμένης στη γιορτή της μαίας ή της μαμής και πρωτοξεκίνησε από την Αττική με τα Θεσμοφόρια, γυναικεία και ταυτόχρονα αγροτική γιορτή, κατά την οποία οι γυναίκες εύχονταν γονιμότητα όχι μόνο για τη γη τους, αλλά και για τις ίδιες, αφού οι αγροτικές εργασίες είχαν ανάγκη από χέρια, που θα βοηθούσαν στην αύξηση της σωτήριας παραγωγής των αγροτικών αγαθών.
Ήταν λοιπόν εύλογο μια τέτοια γιορτή να είχε σφιχταγκαλιαστεί από τους ανθρώπους του μόχθου της γης, αλλά και από αυτούς που ασχολούνταν με τη διατροφή, κυρίως των μικρών ζώων, των οποίων ο πολλαπλασιασμός εξασφάλιζε την επιβίωσή τους.
Σήμερα, η μαιευτική επιστήμη, που διασφαλίζει σε μεγάλο βαθμό την ασφάλεια της ζωής της ετοιμόγεννης, αλλά και του βρέφους, απογύμνωσε τον ουσιαστικό λόγο της τέλεσης της γιορτής της Μπάμπως και της προσέδωσε το χαρακτήρα μιας μακρινής ανάμνησης, οδυνηρής συχνά, αφού επαφιόταν στην εμπειρία της γριάς, η οποία επιδιδόταν στο έργο της με ό,τι μπορούσε να σώσει στη μνήμη της, επιτελώντας ένα τόσο δύσκολο έργο.
Και ασφαλώς το έργο της εύλογα συνοδευόταν από την προσφορά διαφόρων δώρων (κυρίως ρούχων).
Μολονότι το σήμερα τελούμενο δρώμενο, η γιορτή της Μπάμπως (=μαμής) αποτελεί μακρινό απόηχο, δεν παύει να αποτελεί μια στέρεη γέφυρα της διαχρονικότητας της γνήσιας ελληνικής παράδοσης σε μια εποχή, που λυσσωδώς καταβάλλονται προσπάθειες για το ξεθώριασμά της.
Ευχή μας ολοκάρδια να συνεχίσουν οι νέοι μας να αποτελούν αρραγές πρόφραγμα σε κάθε μικρόψυχη προσπάθεια.
