ΑΡΘΡΟ
Του Χάρη Δαμιανίδη
Απόφοιτου του τμήματος Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης
Ο Ντοστογιέβσκι (1821 – 1881), αυτός ο μεγάλος ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής, στο έργο του ο «Ηλίθιος» καταπιάνεται με το ανθρώπινο καλό. Το κατά πόσον ένας άνθρωπος στην εποχή μας μπορεί να εμφορείται και να εκφράζεται με πνεύμα δοτικότητας και αλτρουισμού προς τους άλλους. Πως θα ξεπερνάει τα όρια του «εγώ» για να αφεθεί στο «εμείς». Πως θα κάνει πράξη το απλό και αυτονόητο ότι ανάμεσα στο «εγώ» και το «εμείς» πρώτο είναι το δεύτερο και τι σημαίνει αυτό στην καθημερινή δράση. Αυτό το απλό που επιθυμούμε να κάνουμε αλλά δεν μπορούμε, αυτό που είναι δύσκολο. Γιατί λοιπόν το απλό είναι τόσο δύσκολο;
Γιατί το απλό και αυτονόητο μας ξεβολεύει και μας τοποθετεί προ των ευθυνών μας σαν κοινωνικά άτομα που είμαστε. Γιατί το απλό είναι ανθρώπινο. Μας αναγκάζει να έρθουμε πρόσωπο με πρόσωπο με τη συνείδησή μας, να αναμετρηθούμε με την ανθρωπιά μας. Να ζυγίσουμε το καθήκον προς τον εαυτό μας και προς τους άλλους. Και εδώ υπάρχει ο κίνδυνος να γίνει κάποιος γραφικός ξεπερνώντας τα ήθη της σημερινής κοινωνίας όπου θεός είναι το άτομο και μεγαλύτερη αξία η ατομική επιτυχία και προβολή αδιαφορώντας για τα μέσα. Και ας αναρωτηθούμε τι σημαίνει σήμερα να κάνουμε το ανθρώπινα απλό και αυτονόητο με την ανέχεια, με τα αδιέξοδα και τα ακραία διλήμματα που καθημερινά κάνουν σμπαράλια της ζωή μας. Πως μπορούμε να βοηθήσουμε ώστε να νιώσουμε άνθρωποι εμείς αλλά και την πλειοψηφία της κοινωνίας που ζει στην αβεβεβαιότητα να την βοηθήσουμε να κάνει ουσιαστικά βήματα μπροστά, βήματα αισιοδοξίας και χειραφέτησης από ψευδαισθήσεις και πλάνες.
Είναι απλό και αυτονόητο ότι όλη η κοινωνία πρέπει να έχει πλήρη κοινωνικά δικαιώματα, όμως αυτό σήμερα δεν γίνεται πράξη. Το να απλώσουμε το χέρι και να δώσουμε ένα πακέτο μακαρόνια ή ρύζι στον συνάνθρωπό μας είναι κάτι ουσιαστικό και βοηθάμε πράγματι ή είναι το εύκολο που τελικά διαιωνίζει μια άσχημη κατάσταση που συμφέρει την εξουσία; Έτσι δεν φτάνουμε στην αιτία του προβλήματος. Το θέμα είναι να καταργήσουμε την αιτία που οδηγεί τον κόσμο στο περιθώριο και να τον βοηθήσουμε να αποκτήσει αυτοσυνείδηση. Να δει το γεγονός ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις για να εξαλειφθούν τα νοσηρά κοινωνικά φαινόμενα. Και να πιστέψει ότι ο ίδιος μπορεί να γίνει συνδιαμορφωτής των εξελίξεων. Να έρθει στο προσκήνιο της ιστορίας. Να ζει μέσα της και να ελέγχει το πεπρωμένο του. Αυτό το απλό που όμως είναι δύσκολο γιατί απαιτεί γνώση, θέλει μελέτη και κόπο, κοινωνική και πολιτική εγρήγορση. Και οι εξουσίες πάντα θα παρεμβάλλουν εμπόδια για να ενισχύουν τον μύθο της ευκολίας ο οποίος οδηγεί στη διαιώνιση της υποταγής και μας κάνει έρμαια της βούλησης των αρχόντων. Η συνειδητοποίηση της αιτίας του κακού μας αναγκάζει να σπάσουμε το κέλυφος του «εγώ» και να ενώσουμε τις δυνάμεις μας με τους πολλούς. Η εκτέλεση του απλού μας οδηγεί στην κοινωνική δράση και σύγκρουση. «Είναι το απλό που είναι δύσκολο να γίνει» όπως έλεγε ο Μπρεχτ, που θα μας βοηθήσει να αποκτήσουμε περισσότερο αυτογνωσία και αυτοπεποίθηση και με την ατομική ευθύνη θα ελέγχουμε όλο και περισσότερο τη ζωή μας. Θα ενισχύουμε επιπλέον τη δημοκρατία και η ελευθερία θα αποκτήσει ουσιαστικό περιεχόμενο αφού θα απαλλαγούμε από την αναγκαιότητα της επιβίωσης. Η ανθρώπινη επικοινωνία θα γίνει αυθεντική και θα εννοούμε αυτά που λέμε. Θα κοιταζόμαστε στα μάτια όταν μιλάμε.
Η επανάσταση του απλού και αυτονόητου έχει σχέση με την πολιτική ηθική και το ήθος στη δημόσια ζωή. Μας βοηθάει να διαλύσουμε μύθους και προκαταλήψεις και να δούμε τις ανθρώπινες σχέσεις απαλλαγμένες από κάθε είδους φτιασιδώματα.
