Τι προκαλεί το ατύχημα και πώς αντιμετωπίζονται οι έκτακτες ανάγκες (Μέρος Δ’)

ΑΡΘΡΟ

Του Captain Νικόλαου Κ. Μεταξά

ATPL

AIRLINE PILOT

B737NG AIRBUS 320

(συνέχεια από το προηγούμενο)

Συστήματα και εφόδια επιβίωσης/διάσωσης

Κάθε κατασκευαστής αεροσκάφους από τα πρώτα χρόνια της Αεροναυτικής έχει ως πρωταρχικό μέλημά του την επιβίωση των επιβαινόντων σε αυτό όταν για κάποιο λόγο κάτι δεν λειτουργήσει σωστά ανεξαρτήτως του αν είναι ένας ο επιβαίνων ή πολλοί. H ανθρώπινη ζωή έχει την προτεραιότητα φυσικά και έχει σημασία να το επαναλαμβάνουμε συνεχώς. Στην Πολεμική Αεροπορία τα βασικά συστήματα διάσωσης του πληρώματος των μαχητικών αεροσκαφών, αποτελούν το αλεξίπτωτο και το εκτινασσόμενο κάθισμα αυτό που έμεινε να ονομάζεται 0/0 Martin Baker και που θα μιλήσουμε στη συνέχεια.

Στα τέλη του 1911 δοκιμάζεται στο Παρίσι από τον Πύργο του Άιφελ η πρώτη ρίψη αλεξιπτώτου με τη χρήση ανθρωπίνου ομοιώματος. Το εγχείρημα είναι επιτυχές. Μόνο λίγους μήνες όμως αργότερα ένας ριψοκίνδυνος Αυστριακός βρίσκει τραγικό θάνατο πηδώντας από τον πύργο του Άιφελ με αλεξίπτωτο που δεν άνοιξε. Ένα χρόνο μετά πάλι στη Γαλλία δοκιμάζεται με επιτυχία το πρώτο εκτινασσόμενο κάθισμα, ναι διαβάσατε, σωστά, εν πτήση, πάλι με ανθρώπινο ομοίωμα και χρήση μικρού κανονιού.

H εφαρμογή όμως θα περιμένει πολύ, μέχρι τις 24 Ιουλίου του1946 όταν ο πρώτος άνθρωπος που εγκατέλειψε αεροσκάφος στο έδαφος χρησιμοποιώντας εκτινασσόμενο κάθισμα Martin-Baker ήταν ο Bernard Lynch από ένα Gloster Meteor. Εννέα χρόνια αργότερα στις 3 Σεπτεμβρίου του 1955 ο Σμηναγός Fifield εγκαταλείπει πάλι στο έδαφος από Gloster Meteor αλλά αυτή τη φορά το αεροσκάφος βρισκόταν εν κινήσει με 120 μίλια. Μέχρι σήμερα τα καθίσματα Martin Baker έχουν σώσει πάνω από 7.000 ζωές.

Το Μάιο του 1989 στην Αεροπορική έκθεση Le Bourget ο Anatoli Kvotchur, ο δημοφιλέστερος Σοβιετικός χειριστής στα ανά τον κόσμο αεροπορικά σόου, σώθηκε χρησιμοποιώντας το σοβιετικό εκτινασσόμενο κάθισμα Severin K-36D, εφάμιλλο των Martin-Baker, δευτερόλεπτα πριν το αεροσκάφος του, ένα MiG-29 συντριβεί στο έδαφος από αναρρόφηση πουλιού και απώλεια ισχύος. Τα εκτινασσόμενα καθίσματα Severin K-36 χρησιμοποιούνται από πολύ παλιά, αρχίζοντας από τα MiG-19 έως σήμερα, ενώ μια παραλλαγή χρησιμοποιεί και το σοβιετικό διαστημικό όχημα Buran. Εν πάση περιπτώσει η χρήση του αλεξιπτώτου και στους δυο μεγάλους πολέμους, ήταν μια κοινή πρακτική. Μόνο που αποτελούσε μια δύσκολη πρακτική. Έπρεπε ο χειριστής να βγει με τις δικές του δυνάμεις από το φλεγόμενο ή σε περιδίνηση αεροπλάνο του και εν συνεχεία με τις ίδιες του τις δυνάμεις να ανοίξει το αλεξίπτωτο. Σήμερα τα εκτινασσόμενα καθίσματα έχουν απίστευτους αυτοματισμούς. Και δεν θα είχε καμία ίσως πρακτική αξία αν δεν ήταν έτσι. O χειριστής για ένα μικρό χρονικό διάστημα χάνει τις αισθήσεις του, για αυτό και οι ζώνες του ανοίγουν αυτόματα και τον αποδεσμεύουν από το κάθισμα, ενώ ταυτόχρονα ανοίγει και το αλεξίπτωτο εξαρτωμένου όμως σε τι ύψος έχει ρυθμιστεί να ανοίξει. Το αλεξίπτωτο είναι ρυθμισμένο να ανοίξει από ένα ορισμένο ύψος και κάτω ώστε ο χειριστής να βρεθεί όσο το δυνατόν λιγότερο χρονικό διάστημα σε μεγάλο ύψος και αφιλόξενο περιβάλλον. Αν η εκτίναξη γίνει από μηδενικό ύψος τότε το αλεξίπτωτο αποσυσκευάζεται κατά τη διάρκεια της ανοδικής πορείας του χειριστού και είναι έτοιμο μόλις αρχίσει η κάθοδός του. Μαζί του ο χειριστής έχει ένα σάκο με διάφορα εφόδια επιβίωσης το λεγόμενο Survival kit.

Περιέχει εκτός βέβαια από σωσίβια λέμβο που φουσκώνει αυτόματα ή και φυσώντας ο χειριστής αν δεν λειτουργήσει το αυτόματο σύστημα, συμπυκνωμένες τροφές σε χάπια, ταμπλέτες που μετατρέπουν το θαλασσινό νερό σε πόσιμο και σύνεργα ψαρικής.

Επίσης φωτοβολίδες, μικροπομπό εντοπισμού που λειτουργεί αμέσως μόλις υγρανθεί, καθρεφτάκι μεταλλικό, κλωστές, βελόνες, έγγραφες οδηγίες επιβιώσεως και φυσικά κιτ πρώτων βοηθειών.

Βέβαια ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο το αεροπλάνο θα επιχειρεί είναι και τα εφόδια. Αν επιχειρεί πάνω από περιοχές με μεγάλη βλάστηση (ζούγκλες) τα εφόδια είναι ανάλογα για επιβίωση σε τέτοιο περιβάλλον. Αν επιχειρεί πάνω από έρημο πάλι τροποποιούνται ανάλογα.

Στην Πολιτική Αεροπορία δεν υπάρχει πρόβλεψη για χρήση εκτινασσομένου καθίσματος ή αλεξιπτώτου από επιβάτες ή πλήρωμα. Και αυτό για ψυχολογικούς, αλλά κατά βάση καθαρά πρακτικούς λόγους. H χρήση του αλεξίπτωτου απαιτεί ειδική εκπαίδευση, και ειδικές τεχνικές διαφυγής και ρίψεως. Ακόμη η επιβίωση ενός επιβάτη που θα πέσει με αλεξίπτωτο είναι πλήρως επισφαλής και αμφίβολος. Φαντασθείτε ένα επιβατικό αεροπλάνο σε κίνδυνο πάνω από μία ζούγκλα να αρχίσει απόρριψη επιβατών με αλεξίπτωτα. Κατ’ αρχήν ο χρόνος που θα απαιτηθεί για να διαφύγουν όλοι οι επιβάτες θα είναι τόσος που το μοιραίο θα έχει συμβεί. Πόσοι θα επιβιώσουν από αυτούς, μέχρι να εντοπισθούν. Άλλωστε είναι στατιστικώς αποδεδειγμένο ότι όταν ένα αεροπλάνο αντιμετωπίζει βλάβες ή προβλήματα σε τέτοια έκταση που να είναι αναγκαία η εγκατάλειψή του, ο εναπομένων χρόνος είναι τόσος μικρός που δεν επαρκεί για τέτοιου είδους ενέργειες. Επίσης κατά τον ίδιο τρόπο έχει επιβεβαιωθεί ότι ένα αεροπλάνο σε κίνδυνο, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, αν ξεπεράσει τα πρώτα τρία με πέντε πρώτα λεπτά το πλήρωμα αποκτά την ικανότητα να ανακτήσει τον έλεγχο και να επιτύχει ασφαλή προσγείωση. Στην ιστορία της Πολιτικής Αεροπορίας είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις που θα μπορούσε να υπάρχει επιβιωσιμότης ακόμη και σε περίπτωση υπάρξεως αλεξιπτώτου. Σε παλαιότερες εποχές όταν τα αεροπλάνα ήταν μικροτέρων διαστάσεων είχαν γίνει πειραματισμοί για χρήση αλεξιπτώτων, όχι ατομικών, αλλά αιώρηση ολόκληρου του αεροσκάφους.

Απεδείχθησαν πρακτικώς ανεπαρκή και ανεφάρμοστα και έτσι εγκαταλείφθηκαν. Όμως τα εφόδια και οι τρόποι διάσωσης επί του εδάφους ή στη θάλασσα στην Πολιτική Αεροπορία θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα ανεξάντλητο κεφάλαιο για να αναπτυχθούν.

Κατ’ αρχήν ο βασικός παράγοντας που επιδρά κατά τη διάρκεια και μετά από ένα ατύχημα είναι ο πανικός. Όποιος καταφέρει στο μέτρο του ανθρωπίνως δυνατού να ξεπεράσει έστω και μερικώς τον παράγοντα αυτό έχει τις περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσει.

Είναι το βασικό σημείο της εκπαίδευσης των πληρωμάτων κυρίως του θαλάμου επιβατών. Και δεν μπορούμε σε καμία περίπτωση να μην τονίσουμε τη συμβολή τους, καθοριστικής σημασίας, στην επιβίωση των επιβατών, κατά τη διάρκεια ατυχήματος. Και δεν είναι μεμονωμένα ή σπάνια τα περιστατικά που πληρώματα του θαλάμου επιβατών έδωσαν τη ζωή τους για τη διάσωση των επιβατών. Αυτή είναι και η βασική τους αποστολή και ο λόγος υπάρξεως στην πτήση. Τρία είναι τα βασικά στοιχεία που απειλούν τους επιβάτες έπειτα από ένα ατύχημα.

Πρώτον η φωτιά που περιέχει τα υπόλοιπα δύο στοιχεία. Καπνό και θερμότητα. O καπνός που περιορίζει αφενός την ορατότητα, άρα και την κίνηση προς τις διαβάσεις, προς τις οδούς και εξόδους διαφυγής, αφετέρου δυσχεραίνει την αναπνοή. H θερμότητα αυξάνει τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος με αποτέλεσμα και πάλι τη δημιουργία δυσχερών συνθηκών επιβίωσης αλλά και ανάφλεξη όσων υλικών δεν έχουν ακόμη αναφλεγεί στα πρώτα στάδια. Οι κατασκευαστές λοιπόν και οι διάφοροι οργανισμοί έχουν θέσει ως βασική απαίτηση τα υλικά κατασκευής και διακόσμησης του θαλάμου επιβατών να αποτελούνται από υλικά όσον το δυνατόν πιο ικανά σε αντίσταση ανάφλεξης. Όχι μόνον κατά την περίπτωση ατυχήματος αλλά και σε περίπτωση τυχαίου κατά την πτήση συμβάντος. Έτσι τα χαλιά, τα καθίσματα, οι ταπετσαρίες δεν αναφλέγονται σε περίπτωση που ένας επιβάτης κατά λάθος ρίξει ένα τσιγάρο ή σπίρτο στο πάτωμα. Στις τουαλέτες στους κάδους απορριμμάτων υπάρχουν αυτόματα συστήματα πυροσβέσεως για την περίπτωση που κάποιος αφηρημένος επιβάτης, παρά τις ενημερωτικές πινακίδες, ρίξει ένα τσιγάρο στα απορρίμματα και προκαλέσει ανάφλεξη.

(συνεχίζεται…)