ΑΡΘΡΟ
του Παναγιώτη Χατζηγεωργίου
Δικηγόρου Δράμας
Οι πολιτισμένες δυτικές κοινωνίες επιδιώκουν ένα σύγχρονο Ποινικό Δίκαιο. Με ποινές που δεν θα παραβιάζουν την και συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή της αναλογικότητας (άρθρο 25 Συντάγματος, Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε., Μ. Καϊάφα καθηγήτρια Νομικής ΑΠΘ). Προφανώς ζητούμενο παραμένει η θέσπιση αποτελεσματικών, αναλογικών και αποτρεπτικών κυρώσεων.
Οι επιβαλλόμενες ποινές (φυλάκιση, χρηματικές ποινές, διοικητικά πρόστιμα) δεν θα πρέπει όμως να είναι εξοντωτικές. Οφείλουν αφενός μεν να είναι ανάλογες με τη βαρύτητα της πράξης και αφετέρου με τις συνθήκες διάπραξής της. Να αντιστοιχούν επιπρόσθετα στο προφίλ του συγκεκριμένου δράστη (βαθμός υπαιτιότητας, προσωπικές του δυνατότητες). Στον ισχύοντα σήμερα Ποινικό Κώδικα προβλέπονται χρηματικές ποινές που ορίζονται σε ημερήσιες μονάδες. Ορίζονται με βάση το βαθμό υπαιτιότητας του δράστη, αλλά και αναφορικά με τις προσωπικές και οικονομικές του δυνατότητες. Έτσι αποφεύγεται η εξομοίωση ανόμοιων περιπτώσεων. Η μη επιβολή της ίδιας χρηματικής ποινής σε εκατομμυριούχο και σε άνεργο.
Τέλος θα πρέπει κατά το δυνατόν οι επιβαλλόμενες ποινές να κυμαίνονται στα ίδια περίπου επίπεδα σε όλες τις βαθμίδες της Δικαιοσύνης και σε όλη την επικράτεια. Για να υπάρχει ασφάλεια δικαίου. Να μην υπάρχουν αδικίες στην εφαρμογή του νόμου.
Οι πολιτισμένες χώρες επιδιώκουν μια σύγχρονη Αντεγκληματική Πολιτική. Που θα έχει ως στόχο τη συμμόρφωση και την επανένταξη του εγκληματία. Που θα συνδυάζει τους στόχους της ατομικής, της γενικής, αλλά και κυρίως της κοινωνικής πρόληψης. Να συμμορφωθεί ο δράστης και να μη διαπράξει νέα αδικήματα. Να εκφοβηθούν οι λοιποί και να αποτραπεί η τέλεση αδικημάτων εκ μέρους τους. Να εκριζωθούν ει δυνατόν οι συνθήκες που γεννούν το έγκλημα. Αν δοθεί έμφαση στη γενική πρόληψη, ο δράστης καθίσταται πειραματόζωο. Η ποινή του θα είναι βαρύτερη της δέουσας. Θα συνιστά εκδίκηση. Θα έχει στόχο το φόβο των λοιπών. Κατά τη θεωρία του ψυχολογικού καταναγκασμού έχουμε τότε απαράδεκτη μεταχείριση του ανθρώπου ως πράγματος.
Τα παραπάνω τα είχαν πει ήδη οι αρχαίοι φιλόσοφοι. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα η τιμωρία δεν είναι πράξη εκδίκησης και δεν μπορεί να επανορθώσει το κακό που ήδη έχει επισυμβεί. Έχει διττή λειτουργία. Να προλάβει τον δράστη από την τέλεση νέου αδικήματος, αλλά και να προκαταλάβει και εκφοβίσει τους υπόλοιπους από το να προβούν σε παραβατικές συμπεριφορές. Έχει παιδευτικό χαρακτήρα. Η επιβολή ενός κακού (τιμωρία) σε κάποιον δράστη, για τον λόγο και μόνο ότι αυτό θα ήταν ωφέλιμο για την Πολιτεία δεν μπορεί να είναι αφορμή για να τον εξοντώσει (βλ. Η εγκληματοπροληπτική λειτουργία της ποινής στον Πρωταγόρα του Πλάτωνα, Ουρανία Κυριακοπούλου, Δικηγόρος & υπ. Διδ.).
Η πρόληψη λοιπόν οφείλει να λειτουργεί αποτρεπτικά για τη διάπραξη νέων εγκλημάτων, πάντα μέσα στα πλαίσια μιας φωτισμένης αντεγκληματικής πολιτικής. Σκοπός της ατομικής πρόληψης είναι η βελτίωση και ο μη υποτροπιασμός του δράστη. Στόχος της γενικής πρόληψης είναι ο φόβος της ποινής και η αποτροπή διάπραξης αδικημάτων από τους λοιπούς. Και βεβαίως οι σκοποί της κοινωνικής πρόληψης είναι να τεθούν εκποδών οι αιτίες που οδηγούν στο έγκλημα (Ιάκωβος Φαρσαδάκης, Ομότιμος Καθηγητής Εγκληματολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο).
Αυτά επιβάλλουν η Δημοκρατία και ο Νομικός μας Πολιτισμός. Στα πλαίσια αυτά δεν ισχύει και δεν εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες η θανατική ποινή. Δεν εφαρμόζονται στην πράξη ούτε τα ισόβια. Οι καταδικασθέντες σε ισόβια μετά από χρόνια και υπό όρους και προϋποθέσεις εξέρχονται των φυλακών. Και είχαν περιοριστεί και οι διοικητικές κυρώσεις (ποινές σε χρήμα) σε εύλογα χρηματικά ποσά, που δεν θα ήταν εξοντωτικά, αλλά και θα μπορούσαν να εισπραχθούν (βλ. εξωπραγματικές χρηματικές/διοικητικές ποινές Γιαννίτση για μαύρη εργασία).
Τα τελευταία χρόνια όμως υπό την πίεση μεγάλου μέρους της κοινωνίας, που διακατέχεται συχνά και δικαιολογημένα από αισθήματα ανασφάλειας, δυναμικών τμημάτων αυτής (κινήματα) αλλά και της 4ης πανίσχυρης εξουσίας του τύπου, η Πολιτεία φαίνεται να άγεται και να σύρεται. Αντί να νομοθετεί με σύνεση και περίσκεψη και μετά από διαβούλευση με ειδικούς, κόμματα και κοινωνία. Προσφεύγει συχνά στην εύκολη λύση της αυστηροποίησης των ποινών. Κάθε φορά που ένα θέμα είναι πρώτη είδηση, απασχολεί και αναστατώνει την κοινή γνώμη, ο νυν Υπουργός Δικαιοσύνης σπεύδει να θεσπίσει μια αυστηρότερη ρύθμιση. Πρωτίστως για να χαϊδέψει αυτιά και να ικανοποιήσει το κοινό περί δικαίου αίσθημα.
Προβλέφθηκε λόγου χάρη κάθειρξη τουλάχιστον 10 έτη και χρηματικό πρόστιμο μέχρι και 100.000 ευρώ για τη μεταφορά κάθε παράτυπου μετανάστη (ν. 5038/2023). Προβλέφθηκε πως η κακοποίηση και θανάτωση ζώων είναι κακούργημα, που τιμωρείται με κάθειρξη έως 10 έτη και χρηματική ποινή έως 50.000 ευρώ. Παράλληλα προβλέπεται και διοικητική κύρωση από 30 έως 50.000 ευρώ (ν. 4830/2021). Σημειωτέον ότι τα διοικητικά πρόστιμα τα επιβάλλει ο Αστυνομικός Διευθυντής, ο οποίος βέβαια δεν ερευνά το ποιόν του δράστη και την οικονομική του κατάσταση, όπως θα έκανε ο Δικαστής. Τα παραπάνω πρόστιμα και ποινές θα μπορούσαν να επιβληθούν στον καθένα μας, που έτυχε δίχως να το γνωρίζει να μεταφέρει γνωστό του που όμως ήταν παράτυπος μετανάστης ή από αμέλεια τραυμάτισε ή σκότωσε ένα ζώο.
Πιστεύουμε ότι με τέτοιες ποινές δεν θα έχουμε έγκλημα; Όταν εφαρμόζονταν η θανατική ποινή είχε εξαλειφθεί; Σε μουσουλμανικές χώρες, που προβλέπονταν κόψιμο χεριού για την κλοπή, είχε εξαλειφθεί η κλοπή; Όταν είχαμε κάτεργα, είχαμε λιγότερα εγκλήματα; Τα στατιστικά στοιχεία αποδεικνύουν το αντίθετο.
Αν ερευνήσουμε ορισμένα γεγονότα στη χώρα μας, θα διαπιστώσουμε πως υπάρχει πλέον κατάφωρη παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας.
- Οδηγός λεωφορείου προσέκρουσε σε σταθμευμένο ΙΧΕ και έγινε πρόξενος θανατηφόρου ατυχήματος και τραυματισμού συνανθρώπων του. Δεν κρατήθηκε στο κρατητήριο, δεν του επιβλήθηκε διοικητικό πρόστιμο, θα δικαστεί προφανώς για ανθρωποκτονία και σωματικές βλάβες από αμέλεια (πλημμέλημα, ποινή έως 5 χρόνια φυλάκιση, η οποία πιθανότατα δεν θα είναι πάνω από 2 έτη) [πρόσφατη είδηση].
- Οδηγός φορτηγού περιμένοντας να ανάψει το πράσινο φανάρι, είδε μεν τον οδηγό του μοτοποδηλάτου να σταματάει δίπλα του, στη συνέχεια και δίχως να έχει οπτική επαφή δεν τον αντιλήφθηκε και όταν ξεκίνησε τον πάτησε δίχως ευτυχώς να του προξενήσει σοβαρές βλάβες (υπόθεση συγγενικού μου προσώπου, που χειρίστηκα ο γράφων προ ετών και ο κατηγορούμενος αθωώθηκε, δίχως ποινές και πρόστιμα].
- Οδηγός ΙΧΕ οχήματος, που έτρεχε με μεγάλη ταχύτητα, έχασε τον έλεγχο, μετά από πρόσκρουση σε κολώνα εισήλθε με οπισθοπορεία σε παρακείμενο βενζινάδικο και έγινε πρόξενος θανατηφόρου ατυχήματος (Τριμελές Πλημ/κείο Δράμας, τιμωρήθηκε με 2 χρόνια φυλάκιση με αναστολή, υπόθεση που επίσης χειρίστηκα).
- Οδηγός ΙΧΕ νύχτα συγκρούσθηκε με αγελάδα, που κινούνταν ανεπίτρεπτα στο οδόστρωμα και σκοτώθηκε. Ο ιδιοκτήτης του ζώου τιμωρήθηκε με δύο χρόνια φυλάκιση με αναστολή (Τριμ Εφετείο Θράκης). Δίχως βέβαια διοικητικές ποινές και πρόστιμα (υπόθεση που επίσης πριν από χρόνια μου ανατέθηκε).
- Ιδιοκτήτης σκύλων τιμωρήθηκε με διοικητικό πρόστιμο μερικών εκατοντάδων ευρώ, γιατί αυτά επιτέθηκαν και σκότωσαν μια γυναίκα (πρόσφατη είδηση). Προφανώς στη δίκη θα αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης για πλημμέλημα – ανθρωποκτονία από αμέλεια.
- Ιδιοκτήτης σκύλου τιμωρήθηκε με φυλάκιση ενός έτους, γιατί το ζώο επιτέθηκε σε φίλη και πελάτισσά μου, τη δάγκωσε και της έσπασε το χέρι και της έκανε βαθύ τραύμα στο φρύδι με κίνδυνο να απολέσει το μάτι της (Τριμ. Πλημ. Δράμας).
- Ο φερόμενος ως ιδιοκτήτης αλόγων ελευθέρας βοσκής στο βουνό, κρίθηκε ότι είναι ιδιοκτήτης τους αν και δεν εξακριβώθηκε η ταυτότητα των ζώων, κρίθηκε επίσης πως θα μπορούσε να υπάρξει κίνδυνος για διερχόμενους και τιμωρήθηκε με 16 μήνες φυλάκιση (πρόσφατη απόφαση Τριμ. Πλημ. Δράμας).
- Οδηγός ΙΧΕ αυτοκινήτου, αν και δήλωσε ότι δεν αντιλήφθηκε πως το σκυλί δεν είχε απομακρυνθεί από εμπρός του, συνέχισε την πορεία του και τραυμάτισε σοβαρά το ζώο (συνελήφθη για κακούργημα, έκανε Πάσχα στο κρατητήριο και του επιβλήθηκε διοικητικό πρόστιμο 40.000 ευρώ – πρόσφατη είδηση).
- Ανήλικη φέρεται να κλώτσησε με το πόδι της ένα γατάκι. Επιβλήθηκε στους γονείς διοικητικό πρόστιμο 5.000 ευρώ (παλιότερη είδηση).
- Πάμπολλες περιπτώσεις κακοποίησης ανηλίκων ή υπέργηρων για τις οποίες δεν προβλέπονται διοικητικά πρόστιμα και αν φθάσουν στα δικαστήρια αντιμετωπίζονται με πολύ ελαφρότερες συνέπειες.
Ανεξάρτητα από το αν κάποιος είναι φιλόζωος ή όχι και ο γράφων είμαι. Ανεξάρτητα από το αν θεωρούμε πως όλα τα ζωντανά του Θεού έχουν την ίδια αξία και πρέπει να προστατεύεται η ζωή και η ακεραιότητά τους. Θα συμφωνήσουμε όλοι πως δεν υπάρχει στις άνω περιπτώσεις αναλογικότητα.
Ούτε ασφάλεια δικαίου υφίσταται. Αφού ακόμη και για παρόμοιες υποθέσεις ή και πολύ χειρότερα για ήσσονος σημασίας υποθέσεις άλλα δικαστήρια επιβάλλουν βαρύτατες ποινές και άλλα επιεικέστατες. Ούτε ορθή δικαιοσύνη απονέμεται. Αφού δεν αντιμετωπίζονται όλοι με τον δέοντα τρόπο από τα Δικαστήρια και την Πολιτεία.
Αν θέλουμε να υπάρχει αναλογικότητα θα πρέπει να καταλήξουμε. Αν και εφόσον είναι ορθή η θέσπιση αυστηρότατων κυρώσεων για την κακοποίηση ζώων, τότε ας έχουμε ανάλογες κυρώσεις και για την κακοποίηση συνανθρώπων μας.
Αν θέλουμε να υπάρχει ασφάλεια Δικαίου και ορθή απονομή της Δικαιοσύνης θα πρέπει να επιμορφώνονται οι Δικαστές. Να παρακολουθούν και να συμβαδίζουν με τη Νομολογία. Να εμπνέουν εμπιστοσύνη στους Πολίτες.
