Οι πληγές του ελληνικού τουρισμού (Μέρος Β’)

ΑΡΘΡΟ

Του Captain Νικόλαου Κ. Μεταξά

ATPL

AIRLINE PILOT

B737NG AIRBUS 320

(συνέχεια από το προηγούμενο)

Σε ένα από τα μεγαλύτερα «αγκάθια» στην εκρηκτική πορεία που καταγράφει ο τουριστικός κλάδος τα τελευταία χρόνια έχει εξελιχθεί το ζήτημα της μεγάλης έλλειψης εργαζομένων στον τουριστικό χώρο, η οποία μάλιστα γίνεται εντονότερη πριν από την έναρξη της καλοκαιρινής σεζόν. Φέτος το νούμερο των κενών θέσεων εργασίας στον τουρισμό αγγίζει τις 60.000.

Με την πλειονότητα των εποχιακών τουριστικών μονάδων να ετοιμάζονται να ανοίξουν στα μέσα του Απριλίου, η αναζήτηση προσωπικού έχει εξελιχθεί σε αγώνα δρόμου, τόσο για τα μεγάλα ξενοδοχεία όσο και για τα μικρότερα καταλύματα που ζητούν επιπλέον άτομα τους μήνες του καλοκαιριού. Σύμφωνα, μάλιστα, με πληροφορίες από τον χώρο των ξενοδόχων, γίνεται αγώνας δρόμου ώστε πολλά ξενοδοχεία να είναι έτοιμα να ανοίξουν την καθορισμένη ημερομηνία με βάση τον σχεδιασμό τους, ενώ η ανεύρεση έμπειρου και εξειδικευμένου προσωπικού σε ξενοδοχεία τεσσάρων και πέντε αστέρων γίνεται ακόμα πιο δύσκολη.

Τα προβλήματα

Η έλλειψη προσωπικού είχε ξεκινήσει να γίνεται έντονη μετά την πανδημία, όταν τα ξενοδοχεία, λόγω των περιοριστικών μέτρων, είχαν μείνει κλειστά για μεγάλο διάστημα και η τουριστική σεζόν είχε χαθεί. Οι ξενοδόχοι είχαν αποδώσει τη δυσκολία στελέχωσης των θέσεων στην αλλαγή προσανατολισμού των εργαζομένων, καθώς, επειδή ο τουρισμός παρέμεινε κλειστός λόγω των ταξιδιωτικών περιορισμών, πολλοί εργαζόμενοι στράφηκαν σε διαφορετικό επαγγελματικό τομέα, με μεγαλύτερη μονιμότητα, καλύτερες αποδοχές και λιγότερες ώρες εργασίας, όπως στο ντελίβερι.

Παρά, όμως, την ολική επαναφορά του ελληνικού τουρισμού, το πρόβλημα και παραμένει, και μεγαλώνει. Όπως εξηγούν επιχειρηματίες από τον χώρο των ξενοδοχείων, η αιτία του προβλήματος είναι πολυπαραγοντική.

Η εποχικότητα του τουρισμού παραμένει από τους βασικότερους ανασταλτικούς παράγοντες, που όμως συνδυάζεται με τη δυσκολία εύρεσης κατοικίας σε δημοφιλείς προορισμούς με μικρό αριθμό ακινήτων, μεγάλο ποσοστό των οποίων διατίθεται επίσης για βραχυχρόνια μίσθωση. Σε περίπτωση που οι ξενοδοχειακές μονάδες δεν παρέχουν χώρο διαμονής για τους εργαζομένους τους, τα πράγματα δυσκολεύουν, αφού οι τιμές των ενοικίων εκτοξεύονται. Μύκονος, Σαντορίνη, αλλά και η Κρήτη, είναι μεταξύ των προορισμών με το μεγαλύτερο πρόβλημα. Ακόμα κι όταν οι απολαβές είναι υψηλές, όπως σημειώνουν οι ξενοδόχοι, το ζήτημα της έλλειψης στέγης αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα.

Υπάρχουν, όμως, και άλλα ζητήματα. Σύμφωνα με την Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων στον Επισιτισμό-Τουρισμό, οι εποχικά εργαζόμενοι καλούνται να επιβιώσουν για τουλάχιστον 5 μήνες χωρίς εισόδημα, μιας και η χρονική ισχύ της επιδότησης παραμένει στους 3 μήνες. Φέτος, δε, υπήρχε πρόβλημα με τους δικαιούχους του επιδόματος ανεργίας οι οποίοι έχουν κάνει αίτηση από τον Οκτώβριο-Νοέμβριο και δεν είχαν πληρωθεί.

Όλα αυτά την ώρα που, σύμφωνα με την πορεία της ζήτησης από το εξωτερικό και των προκρατήσεων, ο τουρισμός οδεύει φέτος προς ένα νέο μεγάλο ρεκόρ, με τον αριθμό των ξένων επισκεπτών να προβλέπεται υψηλότερος από πέρσι. Τα τουριστικά έσοδα το 2023, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, εκτοξεύτηκαν στα 20,5 δισ. ευρώ, από 17,7 δισ. ευρώ το 2022 και 18,2 δισ. το 2019, ενώ οι τουριστικές αφίξεις ανήλθαν σε 32,7 εκατ. επισκέπτες, καταγράφοντας ετήσια αύξηση κατά 17,6% σε σύγκριση με τους 27,8 εκατ. τουρίστες που επισκέφθηκαν τη χώρα το 2022 και κατά 4,4% σε σύγκριση με τους 31,3 εκατ. τουρίστες του 2019. Ο πήχης, αν και από τους φορείς του τουρισμού αποφεύγεται να μπουν συγκεκριμένοι στόχοι, είναι εμφανές πως τίθεται υψηλότερα.

Οι κενές θέσεις

Όπως έδειξε μελέτη του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων, το 2023 οι ελλείψεις προσωπικού ήταν 53.229, έναντι των 265.782 θέσεων εργασίας που προβλέπονται στο οργανόγραμμα. Το ποσοστό των ελλείψεων εκτιμήθηκε στο 20%, παρουσιάζοντας μικρή μείωση σε σχέση με τις δύο προηγούμενες χρονιές. Σε σχέση με την κατηγορία των ξενοδοχείων, το μεγαλύτερο ποσοστό ελλείψεων παρατηρείται στα ξενοδοχεία 3 αστέρων (24%) και το μικρότερο τα ξενοδοχεία 5 αστέρων (14%). Σε απόλυτους αριθμούς, οι περισσότερες ελλείψεις καταγράφονται στα 4 αστέρων ξενοδοχεία (16.381).

Από τις 37 εξεταζόμενες ειδικότητες, η κατεξοχήν περιζήτητη είναι αυτής της καμαριέρας, καθώς αποτελεί το 16% των προβλεπόμενων θέσεων βάσει οργανογράμματος, το 17% των θέσεων που καλύφθηκαν και το 12% του συνόλου των ελλείψεων. Το 53% του συνόλου των θέσεων βάσει οργανογράμματος καλύπτουν οι ειδικότητες της καμαριέρας, του σερβιτόρου, του receptionist, του βοηθού σερβιτόρου, του barista, του λαντζέρη και της τεχνικής υποστήριξης. Οι ειδικότητες αυτές αντιστοιχούν στο 52% των θέσεων που καλύφθηκαν και στο 45% του συνόλου των ελλείψεων.

Ελλείψεις, ωστόσο, παρατηρούνται και σε εξειδικευμένο προσωπικό και στελέχη σημαντικά για την οργάνωση, τη διαχείριση και την εύρυθμη λειτουργία των σύγχρονων ξενοδοχείων. Παρατηρείται μια τάση ανόδου του ποσοστού των ξενοδοχείων που χρησιμοποιούν υπηρεσίες outsourcing. Το 2021 το 68% των ξενοδοχείων έκανε outsourcing σε τουλάχιστον ένα τμήμα του ξενοδοχείου, ποσοστό που αυξήθηκε στο 82% το 2023. Επίσης, φαίνεται να υπάρχει και μια τάση ανόδου του ποσοστού των ξενοδοχείων που χρησιμοποιούν υπηρεσίες outsourcing σε περισσότερα του ενός τμήματα. Η πιο συχνή υπηρεσία που παρέχεται από εξωτερικό συνεργάτη για το 60% των ξενοδοχείων είναι η τήρηση των λογιστικών τους βιβλίων.

Το 90% των ξενοδοχείων δεν έχει κάνει αίτηση για πρόσληψη εργαζομένων από τρίτες χώρες. Ο συνολικός αριθμός προσλήψεων προσωπικού από τρίτες χώρες που οι ξενοδόχοι έχουν κάνει αίτηση για πρόσληψη αντιστοιχεί στο 19% των ελλείψεων που παρατηρήθηκε το 2023 και αφορά κυρίως μη εξειδικευμένο προσωπικό. Πάνω από το 75% των ξενοδοχείων αυτών ενδιαφέρονται για την ειδικότητα της καμαριέρας, η οποία και αντιστοιχεί στο 30% του συνόλου των προσλήψεων από τρίτες χώρες.

Σχετικά με την περιοχή του ξενοδοχείου, οι περισσότερες ελλείψεις σε απόλυτους αριθμούς σημειώνονται στο Νότιο Αιγαίο (11.663, 18%) και ως ποσοστό στην Κεντρική Ελλάδα (4.983 θέσεις, 34%). Οι νησιωτικές περιοχές παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά όσον αφορά τα ξενοδοχεία που έχουν κάνει αίτηση για πρόσληψη εργαζομένων από τρίτες χώρες. Στον αντίποδα βρίσκονται οι περιοχές Ηπείρου-Θεσσαλίας και Πελοποννήσου, οι οποίες δεν έχουν κάνει αίτηση για πρόσληψη προσωπικού από τρίτες χώρες.