ΑΡΘΡΟ

Του Χάρη Δαμιανίδη

Απόφοιτου του τμήματος Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης

 

Σε περιόδους οικονομικής και κοινωνικής κρίσης όπως η σημερινή που αμφισβητούνται τα κοινωνικά δικαιώματα και δεν ικανοποιούνται οι ανθρώπινες ανάγκες, που από πολλές κοινωνικές ομάδες λείπει από τη καθημερινότητα τους το αυτονόητο, εύλογα μπορούμε να αναρωτηθούμε γιατί ενώ υπάρχει πολύπλευρη οικονομική και κοινωνική εξέλιξη, οι άνθρωποι στερούνται βασικά αγαθά για μια αξιοπρεπή ζωή. Γιατί πράγματι η ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών δεν έχει σχέση μόνο με τη φυσική μας, τη βιολογική μας παρουσία αλλά και με τη κοινωνική μας υπόσταση. Να σκεφτούμε μόνο πως νιώθει ένας άνθρωπος που στερείται ικανοποιητικού επιπέδου παροχών υγείας, παιδείας, αναψυχής, διατροφής και θα αντιληφθούμε τη σημασία που έχουν για τη κοινωνική μας υπόσταση και τη πνευματική μας ολοκλήρωση.

Μπορούν σήμερα να ικανοποιηθούν οι ανθρώπινες ανάγκες; Και ποιο είναι το κριτήριο; Από τι εξαρτάται; Ακόμη, οι συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες πώς προσδιορίζονται; Υποκειμενικά ή αντικειμενικά; Και ακόμη παραπέρα, μπορούμε σήμερα να μιλάμε για ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών με τον τρόπο που μιλούσαν οι άνθρωποι τη δεκαετία του ‘50 και του ‘60, τότε που όλες οι εργασίες γίνονταν χειρωνακτικά, η παραγωγικότητα ήταν πολύ χαμηλή και οι άνθρωποι δεν είχαν σχεδόν καθόλου ελεύθερο χρόνο για τον εαυτό τους; Μπορεί σήμερα οι άνθρωποι να χορταίνουν την πείνα τους με τον τρόπο που το έκαναν εκείνες τις εποχές; Μπορούμε να συμβιβαστούμε με μια τέτοια αντίληψη; Όχι. Το γεγονός ότι υπάρχουν και σήμερα συνάνθρωποι μας που το επίπεδο διατροφής τους είναι χαμηλό δεν αλλάζει τα πράγματα. Οι ανάγκες και η ικανοποίησή τους έχουν μια ιστορικότητα. Και ποιος είναι ο παράγοντας αυτός που τις προσδιορίζει; Αυτό που καθορίζει το επίπεδο των αναγκών και τον τρόπο ικανοποίησης τους είναι πέρα από τοπικούς και πολιτιστικούς παράγοντες, κυρίως το επίπεδο παραγωγής και τα εργαλεία που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι. Υπάρχει μια αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση ανάμεσα στη παραγωγή και την ικανοποίηση των υλικών και πνευματικών αναγκών.

Όσο αναπτύσσεται η επιστήμη και η τεχνολογία, δημιουργούνται νέες ανάγκες που πρέπει να ικανοποιηθούν. Στην υγεία το επίπεδο διάγνωσης και θεραπείας των ασθενειών, έχει φτάσει σε πρωτοποριακά επίπεδα και έτσι τίθεται από τις ίδιες τις εξελίξεις η ικανοποίηση της ανάγκης για υψηλού επιπέδου παροχών υγείας. Η παραγωγικότητα της εργασίας δίνει τη δυνατότητα στη κοινωνία να περιορίσει τον εργάσιμο χρόνο και να αυξηθεί ο χρόνος που θα είναι στη διάθεση του καθένα για να τον αξιοποιήσει όπως αυτός νομίζει πιο δημιουργικά. Γιατί όμως υπάρχει αυτή η αντίθεση ανάμεσα στον τεράστιο παραγόμενο πλούτο και τη μη ικανοποίηση των αναγκών; Αυτό συμβαίνει γιατί ο πλούτος που παράγεται δε διαχέεται στη κοινωνία αλλά συγκεντρώνεται στα χέρια λίγων. Αυτή την αντίθεση πρέπει να σπάσουμε για να μπορούμε να ικανοποιούμε όχι μόνο τις φυσικές μας ανάγκες αλλά και τις πνευματικές. Είναι γνωστό ότι οι άνθρωποι πριν ασχοληθούν με την πολιτική, την τέχνη, την ιδεολογία, υποχρεούνται πρώτα να ικανοποιήσουν τις φυσικές τους ανάγκες. Η δυνατότητα αυτή σήμερα υπάρχει. Από εμάς εξαρτάται να κάνουμε αυτή τη δυνατότητα πραγματικότητα. Κριτήριό μας πρέπει να είναι οι σύγχρονες ανάγκες και να οραματιζόμαστε μια κοινωνία με πολύ ελεύθερο χρόνο που οι μηχανές θα είναι στη διάθεση όλων των ανθρώπων. Να εναρμονίσουμε την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών με το επίπεδο ανάπτυξης της κοινωνίας.

Σήμερα αλλάζει άρδην ο τρόπος που επικοινωνούν οι άνθρωποι μεταξύ τους λόγω της εκπληκτικής εξέλιξης των συγκεκριμένων τεχνολογιών. Δεν είναι πολυτέλεια, αντίθετα είναι ανάγκη αυτές οι τεχνολογίες να βρίσκονται στη διάθεση όσων τις χρειάζονται. Όπως δεν είναι πολυτέλεια η εξοχική κατοικία. Οι ανθρώπινες ανάγκες δεν είναι στατικές αλλά εξελίσσονται συνεχώς. Το μέτρο των διεκδικήσεών μας δεν πρέπει να είναι το ύψος του εισοδήματός μας αλλά το επίπεδο της κοινωνικής εξέλιξης και του παραγόμενου κοινωνικού πλούτου.