ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
του κ. Γ.Κ. Χατζόπουλου
τ. Λυκειάρχη
(συνέχεια από το προηγούμενο)
ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ
Αυτή η προσπάθεια του Χρυσοστόμου, πέρα από την ένοπλη ενίσχυση του Μακεδονικού Αγώνα, να θωρακίσει και με φιλελεύθερη παιδεία το δούλο ποίμνιό του, μαρτυρεί εύγλωττα πόσο βαθύνους, βαθύτατα Έλληνας, και βλέποντας μακριά στο μέλον του Ελληνισμού, εργάστηκε με όλες τις δυνάμεις του αδιαφορώντας για τον ακάνθινο στέφανο, τον οποίο έθεταν στη θέση της αρχιερατικής μίτρας Τούρκοι, Βούλγαροι και Άγγλοι. Και δεν καταφέρονταν εχθρικά προς το Χρυσόστομο μόνο τα επίσημα όργανα Τούρκων και Ευρωπαίων, αλλά και ισχυροί ανταποκριτές αγγλικών εφημερίδων, όπως του Τζών Μπούρχιερ, ο οποίος κάλυπτε δημοσιογραφικά τον καζά της Δράμας και με τα ανθελληνικά και φιλοτουρικά και φιλοβουλγαρικά συναισθήματά του επηρέαζε αρνητικά σε μεγάλο βαθμό τους Άγγλους απεσταλμένους στον καζά της Δράμας.
Αναμφίλεκτα όλη αυτή η άδικη και εχθρική στάση προς τον Χρυσόστομο έφθειρε καθημερινά το κύρος του, υπονόμευε τον τιτάνιο αγώνα του και προετοίμαζε την απομάκρυνσή του από το σαντζάκι της Δράμας.
Έτσι προκατειλημμένοι και εχθρικοί οι Άγγλοι απέναντι στους ελληνορθόδοξους κατοίκους της περιοχής Δράμας, ξεκίνησαν αρχικά έναν υπόγειο πόλεμο και στη συνέχεια ολοφάνερο εναντίον του Χρυσοστόμου.
Κατ’ αρχάς άρχισαν να διαδίδουν ψευδώς ότι υπεύθυνος για την υποδαύλιση των φυλετικών παθών και την ύπαρξη μίσους μεταξύ Πατριαρχικών και Εξαρχικών στην επαρχία Δράμας ήταν ο Χρυσόστομος. Ενίσχυσαν μάλιστα τη διατυπωμένη από τους Βουλγάρους κατηγορία ότι ο Χρυσόστομος ήταν στενός συνεργάτης του Μακεδονικού Κομιτάτου, το οποίο είχε την έδρα του στην Αθήνα, απ’ όπου και ενίσχυε τον Μακεδονικό Αγώνα Ισχυρίζονταν ακόμη ότι ο Χρυσόστομος καθοδηγούσε τον ένοπλο αγώνα των ορθοδόξων ελληνικών ανταρτικών ομάδων, που δρούσαν στο σαντζάκι της Δράμας. Ασφαλώς η κατηγορία αυτή δε βρισκόταν μακριά από την αλήθεια, αφού ο Χρυσόστομος ήταν ο κρυφός ηγέτης του Μακεδονικού Αγώνα στη Δράμα με φανερό ηγέτη τον Θεμιστοκλή Χατζησταύρου.
Αλλά και ο Υπουργός των Εξωτερικών της Αγγλίας Σερ Εντουάρντ Γκρέϊ χαρακτήριζε σε αναφορές του τον Χρυσόστομο ως αποσταθεροποιητή της ειρήνης στη Μακεδονία. Στο ίδιο στρατόπεδο κατηγόρων εντάχθηκε και ο Άγγλος επιτηρητής Έλλιοτ, που με την κωμική απαγωγή του από τους δήθεν κομιτατζήδες στην περιοχή του Γρανίτη επέρριψε τη σκηνοθετημένη απαγωγή του στον Χρυσόστομο. Αλλά και εκείνος ο πανίσχυρος Τούρκος Επιθεωρητής της Μακεδονίας Χουσεϊν Χιλμή Πασάς λυσσωδώς χαρακτήριζε τον Χρυσόστομο ως επαναστάτη και σοβαρώτατο κίνδυνο για την Υψηλή Πύλη για τον έλεγχο τους Μακεδονίας.
Όλη αυτή η σπείρα, που θεωρούσε ως κάρφος στα μάτια της τον Χρυσόστομο, δεν έχανε ευκαιρία για να επιτύχει την απομάκρυνσή του από τη Δράμα. Πίστευαν έτσι ότι θα άνοιγε άνετα ο δρόμος για την επικράτησή τους στη Δράμα τόσο οι Τούρκοι, όσο και οι Εγγλέζοι και οι φίλοι τους Βούλγαροι. Έπρεπε με κάθε τρόπο να εξουδετερωθεί ο Χρυσόστομος, που αποτελούσε τον ηγέτη, που συσπείρωνε τους πατριαρχικούς και τους καθιστούσε αρραγές πρόφραγμα στην αποτροπή των σχεδίων αφελληνισμού της Δράμας και της περιοχής της και στη συνέχεια στον εύκολο σφετερισμό της. Την οργή και τον ανηλεή πόλεμο κατά του Χρυσοστόμου1 ήρθε να διογκώσει η δολοφονία το 1909 στην Ξάνθη του Ηλία Χατζηγκεωργκίεφ, εκπαιδευτικού από την Προσοτσάνη, ο οποίος, ενώ αρχικά εργάσθηκε ως εκπαιδευτικός σε ελληνόφωνο σχολείο της Προσοτσάνης, προσχώρησε στη συνέχεια στην Εξαρχία και σύντομα αναδείχθηκε ηγετικό στέλεχος του βουλγαρικού κινήματος στον καζά της Δράμας. Ως πρόεδρος του βουλγαρικού κομιτάτου ερχόταν συχνά σε σύγκρουση με τον Χρυσόστομο και σύμφωνα με τον συγγραφέα Σολωμονίδη είχε οργανώσει και απόπειρα δολοφονίας του Χρυσοστόμου.
Τα όσα ακούστηκαν κατά την κηδεία του Χατζηγκεωργκίεφ στην Προσοστάνη παγώνουν το αίμα και του πιο ψύχραιμου ακόμη. Αναφέρω ενδεικτικά μερικά από αυτά. Ο Βούλγαρος αρχιμανδρίτης και προϊστάμενος των βουλγαρικών εκκλησιών στην περιφέρεια Δράμας Ιβάν Κιόσεφ, δήλωσε: «Ο Ηλίας Χατζηγεώργης, του οποίου η οικογένεια ανεστύλωσε και συνέπηξε τη βουλγαρική εθνότητα στην περιοχή Δράμας δεν υπάρχει πια, διότι η δολοφόνος μάχαιρα των ατίμων Γραικών απέκοψε το νήμα της ζωής του. Μόνον με χιλίας κεφαλάς Γραικών είναι δυνατόν να εξαγορασθεί».
Και το μαινόμενο πλήθος κραύγαζε: «Θάνατος στους Γραικούς».
«Ανάθεμα στο Πατριαρχείο, Κρεμάλα στο Μητροπολίτη Δράμας, κατάρα στον πατριάρχη».
Το ποτήρι της οργής κατά του Χρυσοστόμου ξεχείλισε. Έπρεπε ο μαχητικός Ιεράρχης, που είχε προφητεύσει το μαρτυρικό του θάνατο κατά τον ενθρονιστήριο λόγο του να εγκαταλείψει τη Δράμα. Είχε ήδη προηγουμένως αποκλεισθεί από το νομαρχιακό συμβούλιο Δράμας και του είχε απαγορευθεί με τουρκικό φιρμάνι να περιοδεύει στην επαρχία του για να στηρίζει το ποίμνιό του. Έτσι το 1909 εγκαταλείπει δακρύβρεκτος το ποίμνιό του, που τόσο αγάπησε και με κίνδυνο της ζωής του προστάτευσε και στήριξε.
Ήταν η δεύτερη φορά που οι τουρκικές αρχές τον αναγκάζανε να εγκαταλείψει τη Δράμα. Η πρώτη ήταν το Σεπτέμβριο του 1907. Η αποχώρηση του Χρυσοστόμου από τη Δράμα υπήρξε ομολογουμένως πλήγμα για τους πατριαρχικούς κατοίκους της, όχι όμως και συμφορά ανείπωτη. Στα λίγα χρόνια που ποίμανε εμψύχωσε, ενδυνάμωσε και στέριωσε στην ψυχή των υποδούλων Ελλήνων την πίστη στην ορθοδοξία και στον Ελληνισμό.
Με την απομάκρυνση του Χρυσοστόμου η Δράμα δεν έμεινε ορφανή από ριψοκίνδυνο ηγέτη. Τον διαδέχθηκε ένα άλλος μπαρουτοκαπνισμένος Ιεράρχης. Ήταν ο Μακεδονομάχος Ιεράρχης Αγαθάγγελος Β’ Κων/δης2 ο Μάγνης, που, αφού στήριξε τον Ελληνισμό των Γρεβενών, ήρθε στη Δράμα για να συνεχίσει το σωτήριο έργο του Χρυσοστόμου. Ούτε και αυτός φοβήθηκε το σαρκίο του. Κινδύνευσε αρκετές φορές. Όμως δε λιποψύχησε. Στάθηκε στητός και ολόρθος στις επάλξεις ενός αγώνα για τη σωτηρία όχι μόνο της Δράμας, της Μακεδονίας, αλλά και όλης της Ελλάδος. Γιατί δεν νοείται Ελλάδα χωρίς τη Μακεδονία, την ευλογημένη γη, τη μήτρα υψηλού πολιτισμού τέχνης, φιλοσοφίας και παιδείας, τη γη την καρπερή, το όνειρο του Σλάβου, τη λαχτάρα του Ρωμιού. Ο κορυφαίος Μακεδονικός Αγώνας πήρε τέλος, ένα τέλος, όπου έθεσε στέρεα τις βάσεις για την προετοιμασία ενός άλλου κορυφαίου αγώνα, των Βαλκανικών Πολέμων, που επεκτείνανε τα σύνορα του τσεκουρεμένου ελληνικού κράτους και δώσανε πνοή στον Ελληνισμό.
(συνεχίζεται…)
- Αρχείον του Χρυσοστόμου, τόμ Α’, σ. 446 και Γ.Κ. Χατζοπούλου, Ηλίας Χατζηγκεωργκίεφ, εφ. ΠΡΩΙΝΟΣ ΤΥΠΟΣ Δράμας, 19.11.2014.
- Γ.Κ. Χατζοπούλου, Ιστορικά Ανάλεκτα της Εκκλησίας της Δράμας, σ.141
