ΑΡΘΡΟ
Του Γ.Κ. Χατζόπουλου
Άρχοντος Ιερομνήμονος του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κων/πόλεως
ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
(συνέχεια από το προηγούμενο)
Αναγκαίος καθίσταται ο σχολιασμός των άρθρων. Πρώτα πρώτα εκείνο, το οποίο παρατηρεί κανείς είναι ο χρόνος κατά τον οποίο συντάσσεται ο Κανονισμός. Είναι η περίοδος κατά την οποία τα Βαλκάνια εξακολουθούν να βρίσκονται σε έντονη αναστάτωση. Ίσως να πνέει τα λοίσθια η εκτενής οθωμανική αυτοκρατορία και ο διαμελισμός της σε δέκα κράτη, σύμφωνα με τη βούληση των Δυνατών της Ευρώπης, οι οποίοι σε διάστημα λιγότερο του μηνός, ανακαλέσανε την ομόφωνη απόφαση του διαμελισμού της, συνειδητοποιώντας ότι αυτή αντιστρατεύεται τα οικονομικά, κυρίως, και τα άλλα συμφέροντά τους.
Όμως, παρά την αποσύνθεσή της η οθωμανική αυτοκρατορία, εξακολουθούσε να διαθέτει υπολογίσιμη ισχύ, ικανή να καταπνίξει κάθε προσπάθεια απεξάρτησης και αυτονόμησης των υπόδουλων της λαών.
Δεύτερον βρισκόμαστε σε μια περίοδο κατά την οποία οι Βαλκανικοί λαοί δοκιμάζονται από αλληλοσυγκρούσεις, αποτέλεσμα των οποίων υπήρξε η εκτεταμένη αιματοχυσία. Ήταν η εποχή της έξαρσης των παθών, τα οποία υπαγόρευαν η επεκτατική τάση και η φιλοδοξία για κυριαρχία και αρχομανία.
Μέσα λοιπόν σ’ αυτήν την τεταμένη κατάσταση έρχεται ο Αγαθάγγελος να διασαλπίσει το μήνυμα της συναδέλφωσης και της ειρηνικής συμβίωσης λαών αλλόφυλων και αλλόθρησκων με ιστορικό καθόλου ευνοϊκό για την επίτευξη ενός τέτοιου οράματος. Και αν λάβει κάποιος υπ’ όψη του ότι ο Αγαθάγγελος έθεσε κατ’ επανάληψη σε κίνδυνο άμεσο το σαρκίο του, αντιλαμβάνεται πόση μεγαλοψυχία και πόση πρωτοποριακή αντίληψη διέκρινε τον άνδρα.
Εκείνο το οποίο πρέπει να τονισθεί, απ’ όσα διαλαμβάνονται στα πιο πάνω μνημονευόμενα άρθρα, είναι η κατίσχυση της ανεξιθρησκίας και η καταδίκη του προσηλυτισμού, στοιχείο ουσιαστικό του τελευταίου, ο οποίος αναρριπίζει τη θρυαλλίδα των συγκρούσεων. Πέρα από την αδελφοποίηση και την ειρηνική συνύπαρξη των Βαλκανικών λαών, τονίζεται μέσα από τα άρθρα του Κανονισμού ο συγκρητισμός, ο οποίος θα συμβάλλει αποφασιστικά στην προστασία και στη στήριξη των λαών, που εντάσσονται στον Βαλκανικό Σύλλογο και οι οποίοι θα έχουν την ατυχία να δεχθούν επιθέσεις από λαούς, οι οποίοι δεν αποτελούν Μέλη του Ελληνικού Βαλκανικού Συλλόγου.
Ανατρέχοντας κάποιος στο ιστορικό παρελθόν των Ελλήνων διαπιστώνει ότι προσπάθεια για συνένωση των Βαλκανικών λαών με παράκαμψη της ταυτότητας και της θρησκείας επιχειρεί και ο βάρδος της ελληνικής ελευθερίας Ρήγας Βελεστινλής.
Ο Ρήγας, δύο αιώνες νωρίτερα από τον Αγαθάγγελο, επιδίδεται σε μια πνευματική ενημέρωση των υποδούλων Βαλκανικών λαών με τα επαναστατικά του κηρύγματα, όπως τον Θούριο, το Επαναστατικό Μανιφέστο, την Προκήρυξη, τα Δίκαια του Ανθρώπου και του Πολίτου (=Δικαιώματα), το Σύνταγμα, το Στρατιωτικόν Εγκόλπιον, τη Χάρτα και άλλα.
Ο Ρήγας με τον αγώνα του επιχειρεί την αφύπνιση των Ελλήνων και των άλλων υποδούλων Βαλκανικών λαών για την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού. Αποβλέπει απλώς στον ξεσηκωμό χωρίς να υποδεικνύει τρόπους, σχεδιασμούς και στήριξη όσων θα ξεσηκωθούν. Απλώς επιδιώκει την αφύπνιση των υποδούλων, κάτι που κάνει και ο Αδαμάντιος Κοραής με την έκδοση των έργων του. Και μάλιστα, όταν εκρήγνυται η Ελληνική Επανάσταση του 1821, ο Κοραής διαμαρτύρεται για το πρόσωπο του εγχειρήματος, τονίζοντας ότι δεν έχει επέλθει ακόμη η πνευματική προετοιμασία του ελληνικού λαού, ώστε να αναλάβει έναν τόσο παράτολμο αγώνα, τον αγώνα της Εθνεγερσίας, τον οποίο αντιμάχονταν λυσσωδώς όχι μόνο η Οθωμανική αυτοκρατορία, αλλά και η πολιτισμένη Ευρώπη, η οποία, κάτω από τη σκέπη της Ιεράς Συμμαχίας μάχονταν με νύχια και με δόντια κάθε προσπάθεια για αποτίναξη του ζυγού των υποδούλων λαών. Ιδιαίτερα αρνητική υπήρξε η Ιερά Συμμαχία στον ξεσηκωμό του Ελληνισμού, στον οποίο πολλά ώφειλε και οφείλει ακόμη η Ευρώπη.
Δυστυχώς τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, κυρίως, αλλά και άλλα, όπως η αρχομανία και η διαφέντευση των μικρών λαών, τυφλώνουν τους ευεργετηθέντες και τους καθιστούν όχι μόνο αγνώμονες, αλλά και εκδικητικούς. Και αυτό ακριβώς εισέπραξε και εισπράττει η μεγαλόψυχη Ελλάδα ακόμη και σήμερα.
Θα κλείσω την αναφορά μου στον Κανονισμό του Ελληνικού Βαλκανικού Συλλόγου Δράμας, που συνέταξε το 1912 το φωτισμένο ράσο: Θεμελιώδης αρχή του Συλλόγου είναι η αδελφική ειλικρινής αγάπη και εν ομονοία συζωία και πραγματική ευτυχία πάντων των Βαλκανικών λαών, ανεξαρτήτως φυλής και θρησκείας, προς προϊόν εν τη οδώ του αληθούς πολιτισμού πάντων και προς δόξαν του Θεού, του Ουρανίου Πατρός πάντων των ανθρώπων της Υφηλίου».
Ειλικρινά γοητεύεται κάποιος με τη σύλληψη μιας τέτοιας πανανθρώπινης ειρηνικής ιδέας, ενός φωτισμένου Ιεράρχη, ο οποίος, ενώ έζησε μέσα στη φωτιά και στο σίδερο έξι περίπου χρόνια, στάθηκε πάνω από τον διχασμό, το μίσος, την εχθρότητα, τον επεκτατισμό και τη θρησκευτική φίμωση και διασάλπισε περίτρανα πως το χρέος των ανθρώπων είναι η συναδέλφωση και η ειρηνική συμβίωση χωρίς ερείπια, στάχτες, αίματα, αφανισμό αθώων, με όραμα πάντοτε την πρόοδο και την ευημερία.
Μακάρι να έτειναν ευήκοον ους οι Δυνατοί της Γης και να ασπάζονταν μιαν αλήθεια, η οποία αναμφίλεκτα διασφαλίζει πολλαπλά κέρδη.
