ΑΡΘΡΟ
Του Γ.Κ. Χατζόπουλου
τ. Λυκειάρχη
«Βίος ανεόρταστος μακρά οδός απανδόκευτος» (= Ζωή χωρίς γιορτές μοιάζει με δρόμο μακρινό χωρίς πανδοχείο) (Θυμόσοφη αρχαία ρήση)
Την πιο πάνω ρήση είχε προφανώς υπ’ όψη του ο θρακιώτης ιστορικός Θουκυδίδης, όταν έβαλε στο στόμα του μεγάλου πολιτικού Περικλή κατά την εκφώνηση του θεμελιώδους εκείνου Επιταφίου του, στον οποίο εξυμνεί τις κορυφαίες ανθρώπινες αρετές: τη φιλοπατρία, τη δικαιοσύνη, την αξιοκρατία, τη διαφανώς αδωρότατη αγάπη προς την πατρίδα: «Και μην και των πόνων πλείστας αναπαύλας τη γνώμη επορισάμεθα, αγώσι μεν γε και θυσίαις νομίζοντες» (= Έχουμε βρει ακόμη και πάρα πολλά μέσα για να ξεκουραζόμαστε πνευματικά, κάνοντας αγώνες και γιορτές όλο τον χρόνο κατά τις συνήθειες του τόπου) (Θουκυδίδη, Ιστοριών Β, 38, 15).
Αναδιφώντας το δωδεκάμηνο αττικό ημερολόγιο, διαπιστώνουμε ότι το αποτελούσαν οι ακόλουθοι μήνες: Γαμηλιώνας (αντίστοιχος του δικού μας Ιανουαρίου), Ανθεστηριώνας (αντίστοιχος του δικού μας Φεβρουαρίου), Ελαφηβολιώνας (αντίστοιχος του δικού μας Μαρτίου), Μουνιχιώνας (αντίστοιχος του δικού μας Απριλίου), Θαργηλιώνας (αντίστοιχος του δικού μας Μαΐου), Σκιροφοριώνας (αντίστοιχος του δικού μας Ιουνίου), Εκατομβαιώνας (αντίστοιχος του δικού μας Ιουλίου), ο οποίος ονομαζόταν και Κρονίων, αφιερωμένος στον Κρόνο, πατέρα του Δία και της γυναίκας του Ρέας (ή Κυβέλης), Μεταγειτνιώνας (αντίστοιχος του δικού μας Αυγούστου), Βοηδρομιώνας (αντίστοιχος του δικού μας Σεπτεμβρίου), Πυανεψιώνας (αντίστοιχος του δικού μας Οκτωβρίου), Μαιμακτηριώνας (αντίστοιχος του δικού μας Νοεμβρίου) και Ποσειδεώνας (αντίστοιχος του δικού μας Δεκεμβρίου).
Η επίσημη χρονιά για τους αρχαίους Αθηναίους άρχιζε τον μήνα Ιούλιο, τον Εκατομβαιώνα (ονομάστηκε έτσι από τη θυσία εκατό βοδιών στις γιορτές του). Όμως κάθε μήνας ήταν και μια αρχή της χρονιάς, η οποία ονομαζόταν Νουμηνία (= νέος μήνας). Υπήρχε μάλιστα η συνήθεια στους Αθηναίους, όταν αποκτούσαν, κυρίως με αγορά, νέο δούλο την πρώτη του μηνός να του προσάπτουν και το προσωνύμιο Νουμήνιος. Μια τέτοια περίπτωση συναντάμε και εδώ στη Δράμα από μια επιγραφή χαραγμένη σε σαρκοφάγο, που βρέθηκε πριν από χρόνια κατά τη διάνοιξη της οδού Αγίας Σοφίας, κοντά στην Τουλούμπα, και που φιλοξενείται σήμερα στο αρχαιολογικό μουσείο της Δράμας. Η επιγραφή με την οποία ασχολήθηκε πριν από μερικά χρόνια η ταπεινότητά μου και αποτυπώθηκε σε μελέτη με τίτλο: «Η σαρκοφάγος του Πριμιγενίου» έχει ως εξής: «ΠΡΙΜΙΓΕΝΙΟΣ ΝΟΥΜΗΝΙΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΖΩΝ ΕΑΤΩ ΚΑΙ ΠΡΙΜΙΓΕΝΙΗ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΙ ΑΥΤΟΥ» (= Ο Πριμιγένιος, γιος του Νουμηνίου μετακινούμενος από την τάξη του δούλου σ’ αυτήν του απελεύθερου, όσο ζούσε, κατασκεύασε τη σαρκοφάγο για τον εαυτό του και τη γυναίκα του Πριμιγένια).
Η πληθώρα των θρησκευτικών, κοινωνικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων, που τελούνταν κάθε μήνα στην Αθήνα είχε την εξήγησή της στο γεγονός ότι οι Αθηναίοι ήθελαν να ξεκουράσουν τους δούλους και τους μέτοικους από την κόπωση. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι το πλήθος των εργασιών, χειρωνακτικών και άλλων, ήταν σχεδόν αποκλειστική υπόθεση των δούλων, ενώ έργο των ελεύθερων Αθηναίων ήταν η ενασχόληση, κυρίως με την πολιτική, αλλά και το κουτσομπολιό. Είναι χαρακτηριστική η φράση του ρήτορα Λυσία σ’ έναν από τους λόγους του: «Ο καθένας από εμάς (τους ελεύθερους) συχνάζει σε κάποιο κουρείο ή στην αγορά ζητώντας να μάθει κάτι νέο (λέγεται τι καινόν;), που συνέβη στην Αθήνα την προηγούμενη ημέρα». Δηλαδή, όλο το ενδιαφέρον του ήταν να κουτσομπολέψει, να σχολιάσει, να κατηγορήσει ή και να οδηγήσει ως ψευδομάρτυρας ή ψευτοκατήγορος στο δικαστήριο συμπολίτες του με τη δήθεν κατηγορία ότι ασέβησε στο όνομα κάποιου θεού ή θεάς. Σκοπός του βέβαια ήταν ο εκβιασμός για την απόσπαση χρημάτων (περίπτωση δίκης Σωκράτη). Συνήθιζε βέβαια να συχνάζει στις παλαίστρες και γενικά στα γυμναστήρια ή να μετέχει στους πολιτικούς σχηματισμούς και να ακούει ατέλειωτες ώρες τους επαγγελματίες πολιτικούς στα θέατρα ή την Πνύκα να εκφωνούν μύδρους κατά των αντιπάλων τους. (Εκτενέστερα για το πώς περνούσε την ημέρα του ο γνήσιος Αθηναίος πολίτης θα μιλήσουμε σε άλλο άρθρο μας).
(συνεχίζεται…)
