Έργα και ημέρες του Ιβάν Σαββίδη

ΑΡΘΡΟ

Του Captain Νικόλαου Κ. Μεταξά

ATPL

AIRLINE PILOT

B737NG AIRBUS 320

Το μονό που έχω να σας πω είναι ότι όπου υπάρχει πλούτος πολύς, αυτός το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν προήλθε μόνο από τιμιότητα.

Να σας θυμίσω τα λόγια του Κυρίου Ιησού Χριστού όπου έλεγε ότι «Πόσο δύσκολα εκείνοι που έχουν τα χρήματα δύναται να μπαίνουν στη βασιλεία του Θεού! Γιατί είναι ευκολότερο μια καμήλα να εισέλθει από τρύπα βελόνας παρά πλούσιος να εισέλθει στη βασιλεία του Θεού».

Από εκεί και μετέπειτα για το γίγνεσθαι της Ιστορίας όταν έχεις χρήματα και μπορείς να σκοτώνεις είτε έμμεσα είτε άμεσα αλλά επίσης μπορείς να είσαι και ελεήμων και φιλεύσπλαχνος.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι το πρόσωπο αυτό θέλει να αγοράσει πλέον δόξα μιμούμενος ετέρα εφοπλιστική οικογένεια.

Πάντως ότι κάνει καλό, αυτό αποβαίνει καλό για το σύνολο και αυτό είναι επαινετό.

Κλείνοντας την εισαγωγή μου να ειπώ τα λόγια του θεανθρώπου Ιησού Χριστού, «ο αναμάρτητος πρώτος ας σηκώσει το λίθο και ας πετροβολήσει».

Ο Ιβάν Σαββίδης απολαμβάνει την αποθέωσή του στην Τούμπα. Οι οπαδοί του ΠΑΟΚ και οι παλιννοστούντες Ελληνοπόντιοι θεωρείται ότι θα αποτελέσουν τα ισχυρά όπλα του σε μια δύσκολη και μακρά, όπως όλα δείχνουν, μάχη με έντονες πολιτικές προεκτάσεις.

Οι περαστικοί της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας μεταξύ των οδών Σέκερη και Μέρλιν αγνοούν τη βοή των γεγονότων στο παρακείμενο κτίριο με τον φράχτη και τον υπερυψωμένο κήπο με την πράσινη βλάστηση. Στον έκτο όροφο του επενδυμένου με λευκό μάρμαρο Μεγάρου Αρβανίτη βρίσκονται τα νέα γραφεία της ΣΕΚΑΠ, που λειτουργούν και ως αθηναϊκό αρχηγείο του Ιβάν Σαββίδη. Τα γραφεία διαθέτουν ασφαλώς κουζίνα και προ εβδομάδων η οσμή του παστουρμά στον φούρνο πιστοποίησε ότι η ιδιοκτησία παραμένει αφοσιωμένη στις ποντιακές παραδόσεις ακόμα και όταν το αντικείμενο είναι οι γαστριμαργικές συνήθειες. Σύντομα, βέβαια, μπορεί να σημειωθεί στροφή στο σούσι, μετά την είδηση για την αγορά της Donskoy Tabak (DT), η οποία κατέχει τα πλειοψηφικά μερίδια της ΣΕΚΑΠ, από την Japan Tobacco έναντι 1,6 δισ. δολαρίων.

Μέχρι να ολοκληρωθεί η εξαγορά, από το παράθυρο των γραφείων αυτών ο ομογενής επιχειρηματίας –επιστρέφοντας από το Ροστόφ, όπου κατέφυγε προ ημερών μέχρι να κοπάσει ο σάλος από τα γεγονότα της περασμένης Κυριακής– μπορεί να ατενίζει τον Εθνικό Κήπο και να επιτηρεί αφ’ υψηλού το Κοινοβούλιο την ώρα που ψηφίζονται ευεργετικές τροπολογίες.

Την περασμένη Κυριακή, ένας Ιβάν Σαββίδης μαινόμενος επέλεξε συνειδητά να επιδείξει εντός του τερέν στην Τούμπα το περίστροφο που φέρει. Όσο κι αν το περιστατικό αυτό καταδεικνύει ότι μάλλον υπερέβη τα όρια της ύβρεως –και άρα η νέμεσις μπορεί να βρίσκεται εγγύτερα απ’ όσο οι εχθροί του εικάζουν– ο πρόεδρος του ΠΑΟΚ δεν μπορεί να θεωρηθεί ένας από τους πολλούς «πιστολέρο του ποδοσφαίρου». Είναι κάτι διαφορετικό.

Η διαδρομή του

Το ξεκίνημά του ήταν ταπεινό. Γεννήθηκε στις 27 Μαρτίου 1959 σε μια φτωχή ελληνική οικογένεια στο χωριό Σάντα της Γεωργίας. Εργάστηκε από τα παιδικά του χρόνια σε σοβιετικό εργοστάσιο σιγαρέτων προτού σπουδάσει Οικονομικά και Logistics στο Ινστιτούτο Εθνικής Οικονομίας του Ροστόφ, στο βορειοανατολικό άκρο της Μαύρης Θάλασσας, εκεί όπου σχηματίζεται η κλειστή και ρηχή θάλασσα του Αζόφ. Πρόκειται για το ίδιο εργοστάσιο που άρχισε να ελέγχει τη δεκαετία του ’90, μετά τις μεταβολές που επέφερε στη ρωσική οικονομία η παταγώδης κατάρρευση του κομμουνισμού. Προϊστάμενός του και κατά πολλούς μέντοράς του και αργότερα συνεταίρος του ήταν ο Ηλίας Παπαδόπουλος, πατέρας του Βασίλη Παπαδόπουλου, που εμπλέκεται στην υπόθεση πώλησης βλημάτων στη Σαουδική Αραβία.

Κατόρθωσε να εκλεγεί βουλευτής στην τοπική Δούμα του Ροστόφ το 1998, αλλά και στην ομοσπονδιακή Δούμα από το 2003 ως το 2011 με το κόμμα Ενωμένη Ρωσία του προέδρου Πούτιν. Τότε άρχισαν τα δύσκολα, καθώς η σχέση του με τον στενό πυρήνα εξουσίας στο Κρεμλίνο κλονίσθηκε. Η κατάσταση αλλάζει το δεύτερο εξάμηνο του 2010, λόγω δύο σημαντικών εξελίξεων. Τον Ιούνιο, αναλαμβάνει καθήκοντα κυβερνήτη στην περιοχή του Ροστόφ ο Βασίλι Γκολούμπεφ, ο οποίος επίσης έχει μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα, κυρίως μέσω της συζύγου του. Τον Δεκέμβριο, η Ρωσία αναλαμβάνει να διοργανώσει το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου του 2018. Αυτό, μεταξύ άλλων, σημαίνει ότι το παλιό αεροδρόμιο του Ροστόφ, το οποίο διαχειριζόταν ο Σαββίδης –ως ένας από τους βασικούς μετόχους της παραχωρησιούχου– για να μεταφέρει τα καπνά και άλλα αγροτικά προϊόντα του ομίλου του στο εξωτερικό (αποφεύγοντας, όπως λένε οι κακές γλώσσες, και τους φόρους), έπρεπε να αντικατασταθεί από καινούργιο, πιο σύγχρονο.

Ωστόσο, ο Σαββίδης δεν καταφέρνει να πείσει τον Γκολούμπεφ να του αναθέσει και το καινούργιο αεροδρόμιο (το οποίο θα αρχίσει να λειτουργεί φέτος τον Μάιο). Υπερεκτιμώντας τις δυνατότητές του, επιστρατεύει φίλους του που έχουν επαφές με το Κρεμλίνο. Όμως, χάνει κατά κράτος στη σύγκρουσή του με τον Γκολούμπεφ και τον επιχειρηματία Βίκτορ Βέκσελμπεργκ, που ανέλαβε την κατασκευή του νέου αεροδρομίου. Σύμφωνα με την εκδοχή αυτή, πέφτει σε δυσμένεια και στις εκλογές του 2011, το κόμμα Ενωμένη Ρωσία δεν τον περιλαμβάνει στις λίστες του λόγω των ισορροπιών με τον Γκολούμπεφ, που παραμένει κυβερνήτης του Ροστόφ μέχρι σήμερα.

Κατεβαίνει στις εκλογές ως ανεξάρτητος, αλλά δεν κατορθώνει να εκλεγεί. Δύο εκκρεμείς υποθέσεις του με τη Δικαιοσύνη για φορολογικά θέματα μένουν ανοικτές μέχρι σήμερα. Υπό το βάρος αυτών των εξελίξεων, θα στρέψει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον του στην Ελλάδα. Στις 13 Ιανουαρίου 2013 θα αποκτήσει και πάλι την ελληνική ιθαγένεια (την είχε εγκαταλείψει για να εκλεγεί βουλευτής) βάσει του σχετικού νόμου που επιτρέπει την τιμητική απονομή της υπηκοότητας σε πρόσωπα που ευεργετούν την Ελλάδα. Σύντομα θα προχωρήσει στις γνωστές επενδύσεις του στη χώρα.

Οι σχέσεις με τον Πούτιν

Πόσο κοντά στο Κρεμλίνο βρίσκεται ο Σαββίδης; Ρώσοι διπλωμάτες και αξιωματούχοι κρατούν πάντοτε αποστάσεις και τονίζουν, όταν ερωτώνται, πως «ο Σαββίδης είναι Έλληνας πολίτης και επιχειρηματίας και επομένως δεν μας πέφτει λόγος για τις δραστηριότητές του στη χώρα σας». Ήταν όμως πολλές οι φορές που εμφανιζόταν ως άνθρωπος του Πούτιν προσπαθώντας να αποκτήσει επιρροή στην Αθήνα. Χαρακτηριστικό είναι το επεισόδιο που συνέβη όταν ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου επισκέφθηκε τη Μόσχα δύο μήνες πριν μπει η χώρα στο μνημόνιο.

Ο Σαββίδης, ως βουλευτής της Δούμας, επέμενε να συναντήσει τον Παπανδρέου, αλλά είχαν φέρει αντιρρήσεις ο τότε και νυν γ.γ. του υπουργείου Εξωτερικών Δημήτρης Παρασκευόπουλος, που είχε υπηρετήσει στη Μόσχα, και ο τότε πρέσβης Μιχάλης Σπινέλλης. Ο Σαββίδης περίμενε όμως τον Παπανδρέου στη ρεσεψιόν του ξενοδοχείου και του ζήτησε να συζητήσουν για λίγο, πράγμα που έγινε σε ένα μικρό σαλόνι. Εκεί ενημέρωσε τον Έλληνα πρωθυπουργό πως ο Πούτιν ήταν έτοιμος να δανείσει την Ελλάδα προκειμένου να αποφύγει το μνημόνιο και το ΔΝΤ. Ο Παπανδρέου και οι συνεργάτες του συνάντησαν τον Πούτιν και τον πρωθυπουργό Μεντβέντεφ. Όταν έγινε η σχετική σύντομη συζήτηση, έλαβαν την απάντηση ότι η Ρωσία δεν μπορεί να δώσει χρήματα διμερώς και ότι η Ελλάδα έπρεπε να προσφύγει στο ΔΝΤ.

Δήλωση, άλλωστε, με ακριβώς το ίδιο περιεχόμενο έκανε ο κ. Μεντβέντεφ την ίδια ημέρα μετά τη συνάντησή του με τον πρόεδρο της Διεθνούς Τράπεζας Ρόμπερτ Ζέλικ («Συναντήθηκα μόλις με τον Έλληνα πρωθυπουργό και του συνέστησα να απευθυνθεί στο ΔΝΤ και στην Παγκόσμια Τράπεζα για να λύσει τα προβλήματα του ελληνικού κράτους»). Παρ’ όλα αυτά, ο Σαββίδης επέμενε σε συνέντευξή του πριν από τις εκλογές του Μαΐου του 2012 σε κανάλι της Κρήτης πως «ο Παπανδρέου μπορούσε να πάρει δάνειο χωρίς επιτόκιο, 25 δισ. ευρώ, αλλά αυτός έκανε τη δουλειά του και τη δουλειά αυτών που τον έβαλαν».

Αργότερα, ο Ιβάν Σαββίδης απέκτησε σχέσεις με τον Αντώνη Σαμαρά. Και εκείνος διαπίστωσε ότι οι σχέσεις Κρεμλίνου – Σαββίδη δεν ήταν καθόλου θερμές. Ο Σαββίδης ζήτησε από τον Σαμαρά και τον Ευάγγελο Βενιζέλο να του κλείσουν μία συνάντηση με τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών Λαβρόφ όταν επισκέφθηκε την Αθήνα και να του ζητήσουν να διορισθεί επίτιμος πρόξενος στο Ροστόφ. Ο Λαβρόφ απέρριψε τόσο το αίτημα για τη συνάντηση όσο και για τον διορισμό, με κάθετο τρόπο.

Το ρωσικό δάνειο

Άνθρωποι κοντά στον Σαββίδη ισχυρίζονται ότι διαδραμάτισε επίσης μεσολαβητικό ρόλο κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015 για να δοθεί ρωσικό δάνειο στην Ελλάδα. Οι πληροφορίες αυτές διαψεύδονται από Έλληνες πολιτικούς που μπορούν να μιλούν μετά λόγου γνώσεως για τα πραγματικά γεγονότα. Από την πλευρά της Ρωσίας, εξάλλου, τα σενάρια αυτά έχουν διαψευσθεί κατηγορηματικά, με την υπόμνηση ότι, ακόμη κι αν το ήθελε, μια χώρα-μέλος της Ε.Ε. δεν θα μπορούσε να λάβει δανειακή βοήθεια από τρίτους.

Όταν, τέλος, ο πρόεδρος Πούτιν επισκέφθηκε το Άγιον Όρος, τον Μάιο του 2016, ο Ιβάν Σαββίδης κίνησε γη και ουρανό για μια χειραψία και μια φωτογραφία με τον Ρώσο ηγέτη. Ωστόσο, η συνοδεία του προέδρου τον κράτησε επιμελώς μακριά του. Εν συνεχεία, ζήτησε από εκκλησιαστικούς παράγοντες με στενές σχέσεις με τη Μόσχα να μεσολαβήσουν υπέρ του, αλλά δεν μπόρεσε να καταφέρει τίποτα.

Ωστόσο, η καχυποψία παραμένει. Οι διακυμάνσεις στις σχέσεις του με το ρωσικό κατεστημένο δεν σημαίνουν απαραίτητα ότι είναι αποκλεισμένος από αυτό. Ενα κρίσιμο ερώτημα που απασχολεί πολλούς δυτικούς διπλωμάτες στην Αθήνα και στα κέντρα αποφάσεων της Ε.Ε. και των ΗΠΑ είναι αν η επιχειρηματική δράση του Ιβάν Σαββίδη συναρτάται με την ύπαρξη μιας στρατηγικής της Μόσχας για την ενίσχυση της ρωσικής επιρροής. Δυτικοί πολιτικοί επιστήμονες συμφωνούν ότι η Ρωσία εφαρμόζει μια στρατηγική «state capture» («αρπαγή κράτους») σε πολλές χώρες της πρώην Ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων. Πρόκειται για προσπάθειες ελέγχου των νευραλγικών υποδομών και της πολιτικής ζωής. Τα τελευταία χρόνια, οι δράσεις αυτές απλώνονται με προσεκτικά βήματα στη λεγόμενη «δυτική σφαίρα επιρροής». Εντάσσεται ο Σαββίδης σε αυτή τη στρατηγική;

Οι έρευνες των Αμερικανών

Ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα Τζέφρεϊ Πάιατ έχει εκφρασθεί επανειλημμένως εναντίον του Σαββίδη με δημόσιες τοποθετήσεις του. Μέχρι στιγμής πάντως δεν έχει συμπεριληφθεί σε καμία από τις λίστες κυρώσεων της Ε.Ε. ή των ΗΠΑ εναντίον ολιγαρχών που έχουν άμεση σχέση με το Κρεμλίνο – ίσως γιατί είναι Έλληνας πολίτης. Όταν όμως εμφανίσθηκε ως υποψήφιος αγοραστής του ΟΛΘ, υπήρξε αμερικανική έρευνα που ανακάλυψε ότι η γερμανική Deutsche Invest Equity Partners, που συμμετείχε στην προσφορά (με 47%), ήταν εταιρεία-κέλυφος. Τραπεζικές πηγές μεταδίδουν ότι πρόκειται για εταιρεία διαχείρισης κεφαλαίων με καλές σχέσεις με τη ρωσική αγορά. Στελέχη της πρεσβείας είχαν εξάλλου διαμηνύσει σε κορυφαίους επιχειρηματίες και τραπεζίτες πως η συνεργασία με τον Σαββίδη αποτελούσε κόκκινη γραμμή γι’ αυτούς. Το βασικό επιχείρημα ήταν ότι –σύμφωνα με τις έρευνές τους– υπήρχε αδιαφάνεια στα οικονομικά του.

Το εντυπωσιακό ήταν όμως ότι πέρυσι ο Σαββίδης έκανε μια μεγαλοπρεπή εμφάνιση στις ΗΠΑ εκμεταλλευόμενος προνομιακές σχέσεις με επιφανείς ομογενείς. Ήταν το τιμώμενο πρόσωπο στην ετήσια παρέλαση της ομογένειας στην Πέμπτη Λεωφόρο στο Μανχάταν για την εθνική επέτειο. Βρέθηκε επίσης προσκεκλημένος του Λευκού Οίκου στην παραδοσιακή εκδήλωση για την ελληνική ανεξαρτησία. Η εμφάνισή του εκεί προκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση γιατί οι προσκεκλημένοι περνούν συνήθως από ειδικό έλεγχο.

Τέλος, ένα ερώτημα που σπανίως τίθεται ευθέως σχετίζεται με τη διαφάνεια στο εμπόριο τσιγάρων. Τίποτα μεμπτό δεν έχει αποδειχθεί. Τα εργοστάσια του κ. Σαββίδη στο Ροστόφ κατασκευάζουν δισεκατομμύρια τσιγάρα και ο όμιλος των εταιρειών του Agrocom συγκαταλέγεται στους σημαντικούς της Ρωσίας. Προ μηνών ένα αλιευτικό πλοίο που ξεκίνησε από το Μαυροβούνιο φορτωμένο με παράνομα τσιγάρα με την επωνυμία της ΣΕΚΑΠ δεσμεύθηκε στα ανοικτά της Κρήτης. Δεν στοιχειοθετήθηκαν, όμως, αποδείξεις για οποιουδήποτε είδους συσχέτιση με τον επιχειρηματία