CESME: Κυκλική Οικονομία για Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις

· Μπορούν οι τοπικές αρχές να βοηθήσουν τις τοπικές επιχειρήσεις να γίνουν πιο πράσινες;

Του Θοδωρή Καραουλάνη (euractiv.gr)

Το CESME είναι ένα καινοτόμο έργο υποδομής και προετοιμασίας, που χρηματοδοτείται από το Interreg Europe με πόρους της Πολιτικής Συνοχής της Ε.Ε., με στόχο να επιτρέψει σε Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις (ΜμΕ) να μετατρέψουν τις περιβαλλοντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σε ευκαιρίες.

Στο επίκεντρο του έργου βρίσκεται η έννοια της κυκλικής οικονομίας, που αποτελεί βασική παράμετρο της Πράσινης Οικονομίας και της Πράσινης Ανάπτυξης. Στο πλαίσιο αυτό επιχειρείται η μετάβαση από μία γραμμική σε μία κυκλική οικονομία, όπου όλες οι εκροές μιας παραγωγικής διαδικασίας επαναχρησιμοποιούνται αποτελώντας εισροές σε μια άλλη παραγωγική διαδικασία.

Γιατί «τρέχει» το CESME με έμφαση στην κυκλική οικονομία και στόχο τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις;

Η πράσινη ανάπτυξη μπορεί πραγματικά να προσφέρει σημαντικά οφέλη, ωστόσο, οι εξελίξεις πολλές φορές φαίνεται να αφορούν πολλές φορές μόνο τους κυβερνώντες και όσους έχουν επαφή μαζί τους, τις μεγάλες επιχειρήσεις και οργανισμούς. Αλλά λέγεται συχνά, ειδικά, για παράδειγμα για την ανακύκλωση και την ορθολογική χρήση των πόρων, ότι κανένα σύστημα δεν μπορεί να έχει επιτυχία αν δεν το αγκαλιάσουν οι πολίτες. Και στον κόσμο των επιχειρήσεων το αντίστοιχο ισχύει για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, ειδικά στη χώρα μας που βρίσκεται στην περιφέρεια της Ευρώπης, όπου λαμβάνονται οι αποφάσεις και τρέχουν πιο γρήγορα οι εξελίξεις.

Για αυτό και η Πολιτική Συνοχής της Ε.Ε. δίνει έμφαση στην ενίσχυση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, ειδικά στις λιγότερο αναπτυγμένες ή στις πιο μακρινές από το κέντρο περιφέρειες. Και επίσης δίνει έμφαση σε πράσινες δράσεις.

Ειδικά στον τομέα της κυκλικής οικονομίας, όπως άλλωστε όπως αναφέρεται στην κοινοτική νομοθεσία για τις μικρές επιχειρήσεις, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να κατανοήσουν πλήρως τις δυνατότητες της πράσινης οικονομίας, αλλά αυτό δεν αρκεί. Πρέπει οι υπεύθυνοι να γνωρίζουν καλά και να παρακολουθούν τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις όσον αφορά το «πρασίνισμά» τους, δηλαδή την εισαγωγή πιο φιλικών στο περιβάλλων προϊόντων, διαδικασιών παραγωγής, επιχειρηματικών πρακτικών και υπηρεσιών.

Η κυκλική οικονομία είναι μια βασική ιδέα της πράσινης οικονομίας, που βασίζεται περισσότερο στη βελτιστοποίηση ολόκληρων των συστημάτων παρά στα επιμέρους ξεχωριστά μέρη τους. Για αυτό έχουν δημιουργηθεί στρατηγικές συμμαχίες μεταξύ

μεγάλων οργανισμών υποστήριξης (Ίδρυμα Ellen MacArthur, εταιρεία McKinsey κλπ.). Αλλά τις περισσότερες φορές μόνες ευνοημένες ήταν εν τέλει οι πολυεθνικές επιχειρήσεις, οι οποίες βρίσκονταν ήταν στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων και της εφαρμογής της κυκλικής οικονομίας. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις σπάνια έχουν την ίδια πρόσβαση σε δίκτυα γνώσης για να ενημερώνονται για νέες τεχνολογίες ή να επικοινωνούν με πιθανούς πελάτες ή επενδυτές. Είναι επομένως σημαντικό να βοηθηθούν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις ΜΜΕ μπορούν να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες των κυκλικών αλυσίδων αξίας.

Πώς βοηθά στην πράξη το CESME;

Το έργο CESME που χρηματοδοτείται από το Interreg Europe με πόρους της Πολιτικής Συνοχής της Ε.Ε., αντιμετωπίζει την ένταξη των ΜΜΕ στην κυκλική οικονομία, μέσω διαπεριφερειακών συναντήσεων που εντοπίζουν καλές πρακτικές που στοχεύουν στην εξέταση του τρόπου με τον οποίο οι καλύτερες περιφερειακές και τοπικές αρχές και οργανισμοί ανάπτυξης επιχειρήσεων μπορούν να βελτιώσουν τα σχετικά μέσα πολιτικής και να σχεδιάσουν πακέτα υποστήριξης για να βοηθήσουν τις ΜΜΕ να εισέλθουν στην κυκλική οικονομία.

Αυτή η επίσημη περιγραφή «κρύβει» στην πραγματικότητα και την ουσία: οι τοπικές αρχές πρέπει να έχουν τη γνώση και τα εργαλεία να βοηθήσουν τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις στον τόπο τους… Η ανταλλαγή εμπειριών και καλών πρακτικών από διάφορες χώρες σε τοπικά στελέχη παίζει κρίσιμο ρόλο για αυτό.

Αλλά παράλληλα το CESME δημιουργεί και εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, πολύ χρήσιμο είναι ένα εργαλείο ανάλυσης της απόδοσης μιας επένδυσης, εξειδικευμένου στον χώρο της Κυκλικής Οικονομίας. Στο CESME το ονόμασαν Circular Economy Toolkit. Με το απλό αυτό εργαλείο μπορεί κανείς να ποσοτικοποιεί τα οικονομικά και κοινωνικά οφέλη των αλυσίδων αξίας της κυκλικής οικονομίας. Ακόμη, η συνεργασία CESME δημιούργησε μια σχετική Λευκή Βίβλο που καθοδηγεί τις ΜΜΕ βήμα προς βήμα στην κυκλική οικονομία, η εταιρική σχέση CESME ελπίζει να εισαγάγει νέες κυκλικές πρωτοβουλίες που στοχεύουν τις ΜΜΕ.

Αυτές οι πρωτοβουλίες δεν ήταν απλώς τα παραδοτέα ενός έργου, μέσω της διασύνδεσης με τις άλλες χώρες που προωθεί το Interreg, θα υλοποιηθούν και θα δοκιμαστούν για ανατροφοδότηση και προσαρμογή, ώστε να είναι αναπαραγώγιμα εργαλεία σε ολόκληρη την ΕΕ, καθώς και να παρακολουθούνται από τον αναμενόμενο αντίκτυπό τους. Τέλος, αυτό θα οδηγήσει στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των μέσων πολιτικής που αντιμετωπίζουν οι εταίροι του έργου. Εν τέλει το έργο CESME θα παρέχει έναν οδικό χάρτη για την επίτευξη των στόχων.

Ο Ιάκωβος Σαρηγιάννης, μέλος της ομάδας έργου και Διευθυντής της ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ Α.Ε. στη Θεσσαλονίκη μιλά για το έργο και τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη δράσεων που αφορούν τη διαχείριση των αποβλήτων: «Η χρηματοδότηση του έργου γίνεται από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Interreg Europe, ασχολείται με το θέμα της κυκλικής οικονομίας. Επικεφαλής εταίρος στο ξεκίνημα του έργου ήταν το κέντρο επιχειρηματικής ανάπτυξης της βόρειας Δανίας, αποχώρησε μετά τα δύο χρόνια υλοποίησης του έργου και μας προτάθηκε

σαν αναπτυξιακή εταιρία της ανατολικής Θεσσαλονίκης να είμαστε επικεφαλής. Στο έργο συμμετέχουν 10 φορείς από 6 ευρωπαϊκές χώρες. Από την περιοχή της Ρέτζια Εμίλα συμμετέχει τοπικός αναπτυξιακός οργανισμός και παράλληλα ο Μητροπολιτικός Δήμος της Μπολόνια, φορείς από την Ουαλία, από την Βουλγαρία, την Φιλανδία καθώς και ένας αυτοδιοικητικός φορέας από την Δανία και από την Ελλάδα εκτός από μας συμμετέχει και η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.

Το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας έρχεται να αντικαταστήσει τον υπάρχοντα τρόπο λειτουργίας της παραγωγικής διαδικασίας που στηρίζεται στην γραμμική οικονομία η οποία δεν είναι τίποτα άλλο από το ότι ψάχνουμε να βρούμε πρώτες ύλες, να τις μεταφέρουμε, να μπούμε στην παραγωγική διαδικασία, να τις προωθήσουμε στην κατανάλωση και στο τέλος να τις απορρίψουμε. Εκεί έρχεται το ευρωπαϊκό πρόγραμμα InterregEurope το οποίο θέλει να επηρεάσει τα χρηματοδοτικά εργαλεία σε περιφερειακό επίπεδο. Στον τομέα της κυκλικής οικονομίας έχουμε δύο κατηγορίες επιχειρήσεων. Μια κατηγορία επιχειρήσεων είναι οι επιχειρήσεις οι οποίες συνδέονται με την διαχείριση των αποβλήτων. Είναι αυτές οι οποίες αναζητούν απόβλητα τα οποία στη συνέχεια προσπαθούν να τα αξιοποιήσουν. Η δεύτερη κατηγορία επιχειρήσεων που αφορά σχεδόν όλες τις επιχειρήσεις σε όλους τους κλάδους είναι η προσπάθεια να εντάξουν την έννοια της κυκλικής οικονομίας μέσα στην παραγωγική τους διαδικασία, από τον σχεδιασμό τους μέχρι και την διαχείριση των αποβλήτων τους. Όταν λέμε παρέμβαση στον σχεδιασμό σχεδιάζουμε ένα προϊόν για να μπορεί να ζήσει παραπάνω από ότι μέχρι σήμερα. Το σχεδιάζουμε έτσι ώστε να μπορεί να συντηρηθεί με απλά λόγια. Στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας μπορούμε να την συναντήσουμε στην παραγωγή δομικών υλικών, είναι η αγροδιατροφική αλυσίδα και ο τουρισμός.»

Πώς δούλεψε το CESME στην Ελλάδα;

Η Χρυσάνθη Κισκίνη, Εκπρόσωπος του Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης για την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας μιλά για την ανάγκη στήριξης της κυκλικής οικονομίας στις Περιφέρειες μέσω των χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων: «Το έργο CESME “CircularEconomy for SMEs”, όπως αποδεικνύει και ο τίτλος του στοχεύει στην ενίσχυση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε ότι αφορά την υιοθέτηση δράσεων κυκλικής οικονομίας. Η ανάγκη μετάβασης από το γραμμικό μοντέλο ανάπτυξης στο κυκλικό μοντέλο είναι επιτακτική, με δεδομένο ότι η κυκλική οικονομία στοχεύει στη διατήρηση της οικονομικής αξίας των προϊόντων, των υλικών και των πόρων για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και ταυτόχρονα στη μείωση της παραγωγής αποβλήτων. Η Περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας δίνει μεγάλη προτεραιότητα στην βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που αποτελούν και την ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, και ειδικότερα μέσα από το περιφερειακό επιχειρησιακό της πρόγραμμα το γνωστό σε όλους μας ΠΕΠ προσπαθεί να ενισχύσει τις επιχειρήσεις έτσι ώστε να αναγνωρίσουν τις προκλήσεις και τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν και να υιοθετήσουνε προϊόντα, διαδικασίες και πρακτικές φιλικές προς το περιβάλλον. Μία από τις καλές πρακτικές που ξεχώρισε ήταν μία μονάδα που παράγει βιοαέριο και βρίσκεται στον Λαγκαδά.»

Ο Γιώργος Κεφαλάς, κτηνοτρόφος και μέτοχος της «Βιοαέριο Λαγκαδά» μας μιλά για την πρότυπη μονάδα βιοαερίου και τα οφέλη της στην τοπική κοινωνία, μέσα από διαδικασίες και δράσεις κυκλικής οικονομίας: «Η “ΒΙΟΑΕΡΙΟ ΛΑΓΚΑΔΑ Α.Ε.”

είναι μία πολυμετοχική εταιρία η οποία έχει συσταθεί από δεκαέξι κτηνοτρόφους της περιοχής και ένα νομικό πρόσωπο, μια εταιρία συμβούλων. Είναι ένας σταθμός συμπαραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας από αναερόβια χώνεψη κτηνοτροφικών και γεωργικών αποβλήτων. Η Βιοαέριο Λαγκαδά είναι ένα παράδειγμα κυκλικής οικονομίας και βιώσιμης ανάπτυξης στην πράξη. Καλλιεργούμε τη γεωργική γη της περιοχής, από αυτή παράγουμε ζωοτροφές με τις οποίες εκτρέφουμε τα παραγωγικά μας ζώα, παράγουμε γάλα και κρέας, τρόφιμο δηλαδή για ανθρώπινη κατανάλωση. Τα κτηνοτροφικά απόβλητα από αυτή τη διαδικασία, η κοπριά δηλαδή σε υγρή και στερεή μορφή έρχονται εδώ στην μονάδα αναερόβιας χώνευσης. Το κύριο προϊόν είναι η ηλεκτρική ενέργεια η οποία πωλείται στο δίκτυο, και η θερμική ενέργεια και το υποπροϊόν είναι το χωνεμένο οργανικό υπόλειμμα, η χωνεμένη κοπριά σε απλά ελληνικά η οποία επαναχρησιμοποιείται για την οργανική λίπανση των χωραφιών μας υποκαθιστώντας χημικά λιπάσματα και μειώνοντας το ενεργειακό αποτύπωμα αυτής της δραστηριότητας. Μπορούμε να κάνουμε πράγματα με βιώσιμο τρόπο, να πετύχουμε αειφορία στην πράξη και μέσα από αυτό να επωφεληθούμε και οικονομικά αλλά και κυρίως να ωφεληθεί η τοπική κοινωνία».