Η Θάλασσα της Τασμανίας, το μεγάλο υδάτινο σώμα που βρίσκεται ανάμεσα στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, είναι θυελλώδης με κύματα που φτάνουν τα 6 μέτρα ύψος και με ανέμους που κινούνται με ταχύτητα των 48 χλμ./ώρα τις ηλιόλουστες ημέρες.
Στην περιοχή αυτή βρίσκεται και η τάφρος Puisegur, μια από τις νεότερες ζώνες υποαγωγής στον πλανήτη. Οι τεκτονικές πλάκες είναι η αιτία του σχηματισμού των τάφρων του ωκεανού οι οποίες σχηματίζονται κυρίως από την αφαίρεση. Η υποαγωγή είναι μια γεωφυσική διαδικασία στην οποία δύο ή περισσότερες τεκτονικές πλάκες συγκλίνουν μεταξύ τους.
Η Αυστραλιανή πλάκα ωθείται κάτω από την πλάκα του Ειρηνικού, προκαλώντας συχνούς σεισμούς, συμπεριλαμβανομένου εκείνου που σημειώθηκε το 2004, μεγέθους 7,2 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ.
Μία νέα μελέτη η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Tectonics” εστιάζει στο πώς αυτή η ζώνη, μέρος της «κρυφής» ηπείρου της Νέας Ζηλανδίας έχει επεκταθεί και μετακινηθεί. Το εύρημα ότι η στοίχιση διαφορετικών τύπων φλοιού στα υπάρχοντα όρια της τεκτονικής πλάκας οδηγεί σε υποαγωγή, μπορεί να βοηθήσει τους επιστήμονες να εξηγήσουν πώς σχηματίζονται αυτές οι νέες ζώνες σε όλο τον κόσμο.
«Η ζώνη υποβύθισης είναι ένα από τα πιο σημαντικά, αν όχι το πιο σημαντικό, όριο των πλακών», δήλωσε ο Μπράντον Σακ, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο του Τέξας. «Είναι πραγματικά η κινητήρια δύναμη πίσω από την τεκτονική πλάκα. Αυτός είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο οι πλάκες στη Γη κινούνται».
Ο σχηματισμός της ζώνης υποβύθισης είναι μυστηριώδης επειδή είναι καταστροφικής φύσης. Καθώς η ωκεάνια πλάκα φλοιού βυθίζεται κάτω από τον ηπειρωτικό φλοιό, οι βράχοι στην επιφάνεια σπάνε και παραμορφώνονται. Οι θαλάσσιες πλάκες, από την άλλη, λιώνουν και ανακυκλώνονται µέσα στο µανδύα, αφήνοντας πολύ λίγα γεωλογικά στοιχεία για μελέτη. Επειδή όμως η ζώνη του Puysegur είναι αρκετά πρόσφατη, μπορεί να υπάρχουν ακόμη γεωλογικά στοιχεία για μελέτη.
Η μελέτη του Puisegur δεν είναι εύκολη υπόθεση καθώς σε εκείνο το σημείο φυσούν ισχυροί δυτικοί άνεμοι (Roaring Forties). Το 2018, η επιστημονική ομάδα ταξίδεψε στην περιοχή με το ερευνητικό σκάφος Marcus Langses. Εκεί, μπόρεσαν να αναπτύξουν υποβρύχια σεισμόμετρα και να πραγματοποιήσουν υπόγειες σεισμικές έρευνες.
Πώς δημιουργήθηκε η ζώνη υποβύθισης
Όλα ξεκίνησαν πριν από περίπου 45 εκατομμύρια χρόνια, όταν ένα νέο όριο άρχισε να σχηματίζεται μεταξύ των πλακών της Αυστραλίας και του Ειρηνικού, σύμφωνα με τη θεωρία της επέκτασης.
Ο ωκεάνιος φλοιός στο όριο της πλάκας ανταποκρίθηκε σε αυτήν την επέκταση όπως αναμενόταν. Καθώς αραίωνε ο φλοιός, το μάγμα από τον μανδύα διέφυγε μέσα από τις ρωγμές και στερεοποιήθηκε σε νέους βράχους. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται “θεωρία της εξάπλωσης του θαλάσσιου πυθμένα” και ο τρόπος με τον οποίο δημιουργείται ο νέος ωκεάνιος φλοιός. Στην αρχή της δεκαετίας του ’60 ο αμερικανός γεωφυσικός Χάρι Χ. Χες πρότεινε πως δημιουργείται συνεχώς νέος ωκεάνιος φλοιός, εξαιτίας της διαρκούς ηφαιστειακής δραστηριότητας στις μεσωκεάνιες οροσειρές.
Ωστόσο, υπήρχε μια παγίδα. Η μυστική ήπειρος της Zealandia η οποία βρισκόταν στο βόρειο άκρο αυτής της ζώνης. Επειδή ο ηπειρωτικός φλοιός είναι παχύτερος και µε µικρότερη πυκνότητα από τον ωκεάνιο, οι δυνάμεις επέκτασης που δρουν στα όρια των πλακών δεν μπόρεσαν να την σπάσουν. Αντίθετα, ο ηπειρωτικός φλοιός τεντώθηκε μόνο καθώς επεκτάθηκε, δημιουργώντας μια αραιωμένη ζώνη που είναι γνωστή ως Λεκάνη Solander.
Τώρα υπάρχουν δύο πλάκες. Η αυστραλιανή στα δυτικά η οποία αποτελούνταν από τον ηπειρωτικό φλοιό της Ζηλανδίας στο βορρά και τον νέο ωκεάνιο φλοιό στο νότο. Η ανατολική πλάκα του Ειρηνικού αποτελούταν επίσης από τον φλοιό του νότιου ωκεανού. Στο βορρά, στην πλάκα του Ειρηνικού βρισκόταν ο αραιωμένος ηπειρωτικός φλοιός της Λεκάνης Solander.
Εάν δεν είχε υπάρξει άλλη κίνηση φλοιού πριν από 25 εκατομμύρια χρόνια, ίσως να μην είχε συμβεί κάτι ενδιαφέρον. Εκείνη την εποχή, το όριο της Αυστραλιανής Πλάκας σταμάτησε να διαχωρίζεται και οι πλάκες άρχισαν να κινούνται η μια δίπλα στην άλλη, δημιουργώντας αυτό που ονομάζεται «ρήγμα κατά την παράταξη» (strike-slip fault). Σήμερα, η πλάκα του Ειρηνικού έχει μετακινηθεί νότια και η Αυστραλιανή, βόρεια. Από αυτή την αντίθετη κίνηση προέκυψε ο ωκεάνιος φλοιός της αυστραλιανής πλάκας, που βρίσκεται ακριβώς δίπλα στον ηπειρωτικό της λεκάνης Solander.
Αυτό ήταν το κλειδί για την έναρξη της υποβύθισης. Ο ηπειρωτικός φλοιός είναι πιο ελαφρύς από τον ωκεάνιο και αυτή η διαφορά επέτρεψε στα πυκνότερα μέρη της αυστραλιανής πλάκας να γλιστρήσουν κάτω από την ελαφρύτερη πλάκα του Ειρηνικού. Η ωκεάνια πλάκα είχε ήδη αποδυναμωθεί από το προηγούμενο ρήγμα. «Τα ευρήματα μας θυμίζουν πόσο σημαντική είναι η πλευρική κίνηση στην τεκτονική», λέει ο Σακ.
Υπάρχουν και άλλες τοποθεσίες σε όλο τον κόσμο όπου συμβαίνουν τέτοια φαινόμενα, ειδικά κατά μήκος του ρήγματος Queen Charlotte βόρεια του Βανκούβερ στον Καναδά και νότια της Αλάσκας. Οι ζώνες υποβύθισης θα μπορούσαν ίσως να σχηματιστούν εκεί που βρίσκεται αυτό το ρήγμα.
Ωστόσο, παραμένουν ακόμη πολλά ερωτήματα σχετικά με τα ρήγματα στη νότια Νέα Ζηλανδία. Σε μια συνάντηση της Αμερικανικής Σεισμολογικής Εταιρείας στις 22 Απριλίου, η γεωφυσικός του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας Κάρολαϊν Ίκιν αναφέρθηκε σε ένα ερευνητικό ταξίδι στο McCawley Ridge, 1.000 χλμ. νότια της Νέας Ζηλανδίας, το οποίο βρίσκεται στο ίδιο ρήγμα με το Puisegur. Τον Οκτώβριο του 2020, οι επιστήμονες ανέπτυξαν υποβρύχια σεισμικά όργανα σε αυτήν την περιοχή η οποία έχει πλάτος 25 χλμ. και ύψος 6 χλμ. Οι ερευνητές θα επιστρέψουν τον Νοέμβριο του 2021 για να συλλέξουν τον εξοπλισμό και τα δεδομένα.
Οι επιστήμονες γνωρίζουν πλέον ότι σημειώνονται σεισμοί μεγάλης κλίμακας στην περιοχή, αλλά δεν είναι σίγουροι για το βάθος του φλοιού ή τον κίνδυνο για τσουνάμι σε παράκτιες περιοχές της Αυστραλίας.
Ένα άλλο ερώτημα που θέλουν να απαντήσουν οι επιστήμονες είναι το εξής: Το ρήγμα Macquarie Ridge θα αρχίσει να μετατρέπεται σε ζώνη υποβύθισης; Το Puysegur και το Macquarie Ridge σχετίζονται, και σύμφωνα με τους επιστήμονες σημειώνονται παρόμοιες αλλαγές στις τεκτονικές πλάκες με την πάροδο του χρόνου.
«Αυτά τα δύο τμήματα μπορεί να συνδεθούν στο μέλλον», λέει ο Σακ.
ΠΗΓΗ: Live Science , ertnews.gr
