ΑΡΘΡΟ

Της Δήμητρας Ευθυμιάδου

Πτυχιούχου του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Α.Π.Θ.

 

 

Μια εβδομάδα πριν γιορτάσαμε και τιμήσαμε με έναν διαφορετικό τρόπο την επέτειο και τον εορτασμό των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής επανάστασης. Με αφορμή αυτό το γεγονός επιθυμώ να αναδείξω πτυχές του έργου και της ιδιοσυγκρασίας μιας αναμφισβήτητα μεγάλης προσωπικότητας της νεότερης Ελλάδας. Η μεγαλειώδης αυτή προσωπικότητα δεν είναι άλλη από τον πρώτο Κυβερνήτη της χώρας (1827-1831) Ιωάννη Καποδίστρια.

Ως επιβλητική μορφή ο Καποδίστριας, κατά τη διάρκεια της θητείας του στην κεφαλή της Ελλάδας, βίωσε τόσο θαυμασμό και υποστήριξη όσο μίσος και αμφισβήτηση. Δυστυχώς, τα αρνητικά συναισθήματα κατά του πλέον άξιου Κυβερνήτη πήραν σάρκα και οστά μέσα από τα πρόσωπα της οικογένειας Μαυρομιχάλη, καθώς τον δολοφόνησαν έξω από τον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο, το 1831. Με την δολοφονία αυτή έκλεισε άδοξα ένα σημαντικό κεφάλαιο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.

Πριν γίνει αναφορά στην δράση του Καποδίστρια σχετικά με την οργάνωση του ελληνικού κράτους, κρίνεται σκόπιμο να γίνει αναφορά στο θαυμαστό έργο του στην Ελβετία, της οποίας αποτελεί και εθνικό ευεργέτη. Πίσω στο 1798, στο πλαίσιο των Ναπολεόντειων Πολέμων, η Γαλλία εισέβαλε στην Ελβετία ενώ το ίδιο διάστημα ο Καποδίστριας υπηρετούσε στο Υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας. Οι κινήσεις του Ναπολέοντα, που ήθελαν την Ελβετία ως κράτος δορυφόρο, θορύβησαν τη Ρωσία η οποία ήθελε να δει την δράση του Γάλλου στρατηγού και Αυτοκράτορα να περιορίζεται.

Με απόφαση της Ρωσίας, το 1813, ο Ιωάννης Καποδίστριας διορίστηκε ως εκπρόσωπος της Ρωσίας στην Ελβετία. Ουσιαστικά, ο Καποδίστριας ενεπλάκη στο πολιτικό γίγνεσθαι της Ελβετίας ως διεθνής διαμεσολαβητής και εκπρόσωπος του Τσάρου, προτού έρθει στην Ελλάδα. Η εμπιστοσύνη που απολάμβανε ο Καποδίστριας από τον Τσάρο οδήγησε τον τελευταίο να αναθέσει στον μετέπειτα Κυβερνήτη Ελλάδος το δύσκολο έργο της οργάνωσης του κράτους της Ελβετίας.

Ο Τσάρος προέβη στην κίνηση αυτή καθώς επιθυμούσε να αποσπάσει την Ελβετία από τη σφαίρα επιρροής της Γαλλίας. Η Ελβετία είναι ένα κράτος που βρίσκεται στην καρδιά της Ευρώπης και, ιδίως για την περίοδο που γίνεται λόγος, είχε στρατηγική σημασία. Ο Καποδίστριας, λοιπόν, που είχε ως στόχο την αποτίναξη του Γαλλικού «δεσποτισμού», υπήρξε ο εμπνευστής της ελβετικής ουδετερότητας αλλά και ο άνθρωπος που κατάφερε οργανώσει διοικητικά την Ελβετία, δημιουργώντας τα 19 αυτόνομα καντόνια. Με άλλα λόγια, ο Ιωάννης Καποδίστριας συνεισέφερε στην ανοικοδόμηση ενός σημαντικού Ευρωπαϊκού κράτους. Έτσι, θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι η σημερινή Ελβετία του οφείλει τα μέγιστα, καθώς διαμόρφωσε την ιδέα της ουδετερότητας και συνέβαλε στο Σύνταγμά της.

Οι Ελβετοί τιμούν ως εθνικό τους ήρωα τον Καποδίστρια, καθώς συνέβαλλε καθοριστικά στο να μην καταλήξει η μικρή Ευρωπαϊκή χώρα να είναι ένα ακόμα προτεκτοράτο των Μεγάλων Δυνάμεων. Φυσικά, δεν μπορεί εύκολα κανείς να αμφισβητήσει το γεγονός ότι χάρη στην ουδετερότητα που ο Καποδίστριας εμφύσησε στο Ελβετικό κράτος, αυτό κατάφερε να αποφύγει την άμεση εμπλοκή στους δύο πιο καταστροφικούς πολέμους της ανθρωπότητας, που έλαβαν χώρα τον 20ο αιώνα και σήμερα είναι ένα κράτος πρότυπο με υψηλούς δείκτες ανάπτυξης.

Το παράδοξο εμφανίζεται όταν αντιδιαστέλεται η φήμη του Καποδίστρια στην Ελβετία και γενικότερα στο εξωτερικό με τη θλιβερή πραγματικότητα της Ελλάδας. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω ο Καποδίστριας δολοφονήθηκε στην πατρίδα του, από Έλληνες πολίτες, λόγω προσωπικών συμφερόντων και αντικρουόμενων απόψεων. Τη στιγμή που ο Κυβερνήτης σχεδίαζε να χτίσει από το μηδέν ένα νέο ελεύθερο κράτος, παρόμοιο με το μοντέλο που είχε εφαρμόσει με επιτυχία στην Ελβετία, κάποιοι πίστεψαν πως το να απαλλαγούν από την παρουσία του ήταν η καλύτερη λύση.

Το χειρότερο βέβαια είναι ότι σχεδόν δύο αιώνες αργότερα, στην σημερινή Ελλάδα πολλοί επιμένουν να σπιλώνουν το όνομά του, προσδίδοντάς του τον χαρακτηρισμό του δικτάτορα. Φυσικά, η μονόπλευρη ανάγνωση της ιστορίας δεν συμβάλει στην κατανόησή της, αντίθετα δημιουργεί λαθεμένες απόψεις και στρεβλά νοήματα. Είναι αδιανόητο ότι δεν γίνεται αντιληπτή από πολλούς ακόμα και σήμερα η στρατηγική που προσπάθησε να ακολουθήσει ο τότε Κυβερνήτης. Όπως είναι γνωστό ο Καποδίστριας επέλεξε να συγκεντρώσει στο πρόσωπό του όλες τις εξουσίες, ώστε να μπορέσει να οργανώσει και να δημιουργήσει ένα νέο κράτος εκ θεμελίων.

Ο Καποδίστριας ανέλαβε ένα χάος και με την τακτική που ακολούθησε κατάφερε μέσα σε τριάμισι χρόνια να βάλει τα θεμέλια για τους θεσμούς, την οικονομία και τον στρατό. Κατάφερε να συστήσει ένα κράτος, τα σύνορα του οποίου όταν ανέλαβε να διοικήσει ήταν απροσδιόριστα, καθώς η χώρα βρισκόταν ακόμα σε πόλεμο. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, λοιπόν, ο σημερινός Έλληνας αναζητά το δημοκρατικό πολίτευμα. Ας αναλογιστεί όμως ο καθένας πόσο εύκολο είναι να εφαρμοστεί η Δημοκρατία όταν δεν υπάρχει το κράτος ως βάση. Ο Καποδίστριας αναγκάστηκε να αναστείλει την εφαρμογή του Συντάγματος για ένα διάστημα μέχρι να ορθοποδήσει στοιχειωδώς το νεογέννητο κράτος.

Ωστόσο, οι κριτές των πάντων, που υπάρχουν σε κάθε εποχή, δεν του επέτρεψαν να ολοκληρώσει το έργο του και ως εκ τούτου, δυστυχώς, δεν είμαστε σήμερα σε θέση να γνωρίζουμε το πόσο διαφορετικά μπορεί να είχε διαμορφωθεί το σύγχρονο ελληνικό κράτος.

Συνοψίζοντας, αξίζει να σημειωθεί ότι για τον Χένρυ Κίσσιντζερ ο Καποδίστριας εθεωρείτο πρότυπο πραγματικού φιλελευθέρου και ιδεαλιστή, πόσο μάλλον αν αναλογιστεί κανείς τις συνθήκες που επικρατούσαν στην Ευρώπη κατά την διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων αλλά και κατά την περίοδο της Παλινόρθωσης. Ο ιδεολογικά φιλελεύθερος άνθρωπος αναζητεί λύσεις ειρηνικές και βοηθά να αποφευχθούν οι συγκρούσεις. Ο Καποδίστριας ακριβώς αυτό έκανε στην Ελβετία και αυτό είχε σκοπό να κάνει πράξη και στην Ελλάδα.

 

*Το άρθρο της κ. Ευθυμιάδου δημοσιεύτηκε στο blog PoliticsToday.news.blog