Στο πλαίσιο της 15ης Πανελλήνιας Χορευτικής Συνάντησης που έλαβε χώρα στις Σέρρες κατά το χρονικό διάστημα 7-10 Σεπτεμβρίου, ο Δήμος Σερρών και η Κοινωφελής Επιχείρηση Δήμου Σερρών (Κ.Ε.ΔΗ.Σ.), προχώρησαν στη μετά θάνατον βράβευση και αναγνώριση του έργου του Βασιλείου Γ. Τσαούση, ιδρυτή και επί σειρά ετών Προέδρου του Λαογραφικού Μουσείου Σαρακατσάνων (Λ.Μ.Σ.) που βρίσκεται στις Σέρρες.

Πρόθεση του Δήμου Σερρών και της Κ.Ε.ΔΗ.Σ. ήταν με απαρχή την φετινή διοργάνωση η καθιέρωση βράβευσης φυσικών ή νομικών προσώπων για την προσφορά τους στον πολιτισμό, τα γράμματα και τις τέχνες πρωτίστως στην περιοχή αλλά και ευρύτερα. Κατά τη φετινή πρώτη βράβευση, τη προτάσει των Προέδρων των Δ.Σ. των Συλλόγων των Σερρών που συμμετέχουν στη διοργάνωση, αποφασίστηκε η βράβευση του εκλιπόντος πλέον ιδρυτή και επί σειράς ετών Προέδρου του Λαογραφικού Μουσείου των Σαρακατσάνων Βασιλείου Γ. Τσαούση.

Έτσι, την Πέμπτη 7 Σεπτεμβρίου, κατά την τελετή έναρξης της Πανελλήνιας Χορευτικής Συνάντησης, αφού ανεγνώσθη το Ψήφισμα του Δ.Σ. της Κ.Ε.ΔΗ.Σ. από τον Πρόεδρο της κ. Β. Τερζή, ο Δήμαρχος Σερρών κ. Π. Αγγελίδης, προχώρησε στην παράδοση τιμητικής πλακέτας και αναμνηστικού στον νυν Πρόεδρο του Λ.Μ.Σ. κ. Αθ. Λέφα ως αναγνώριση του πολυσήμαντου και πολυσχιδούς έργου του Βασιλείου Γ. Τσαούση.

 

Ο Βασίλειος Τσαούσης και το έργο του

 

Είναι γνωστό, πως η ζωή και η δράση πολλών ανθρώπων χαρακτηρίζεται από το έργο που αφήνουν πίσω τους. Κάπως έτσι θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και η ζωή του Βασιλείου Τσαούση, όσον αφορά τη συμβολή αλλά και τη δράση του σχετικά με τη διάσωση του λαϊκού πολιτισμού των Σαρακατσάνων. Ο ίδιος, ως ιδρυτής και πρόεδρος του Λαογραφικού μουσείου Σαρακατσάνων στις Σέρρες, επί τριάντα και πλέον έτη προσέφερε τα μέγιστα, ώστε «να διασωθούν οι παρακαταθήκες των προγόνων μας», όπως χαρακτηριστικά έλεγε.

Ο Β. Τσαούσης γεννήθηκε το 1930 στην περιοχή του Παρανεστίου Δράμας. Ζώντας μέχρι και το 1946 σε τσελιγκάτα της Δράμας και αποκτώντας τη βασική εκπαίδευσηεκεί, είχε την ευκαιρία να βιώσει προσωπικά έως και τα δεκαέξι του χρόνια τη ζωή του τσελιγκάτου, θεσμού που καθόρισε τη ζωή των Σαρακατσάνων για πολλά χρόνια. Από τα μέσα της δεκαετίας του ‘50, και μέχρι τη συνταξιοδότηση, υπήρξε υπάλληλος και μέτοχος του οργανισμού ΚΤΕΛ. Έφυγε από τη ζωή στις 9 Ιουλίου 2015 σε ηλικία 85 ετών.

Αναμφισβήτητα, το όνομα του Β. Τσαούση για τους Σαρακατσάνους των Σερρών αλλά και όλης της Ελλάδος συνδέεται άρρηκτα με την ίδρυση και λειτουργία του μοναδικού στο είδος του, Λαογραφικού Μουσείου των Σαρακατσάνων (ΛΜΣ), το οποίο εδρεύει στην πόλη των Σερρών. Ο ίδιος ως πρωτεργάτης, με το όραμα και το μεράκι που τον χαρακτήριζε και έχοντας ως φάρο τη διάσωση της λαϊκής παράδοσης των Σαρακατσάνων, και φυσικά με την οικονομική και ψυχολογική υποστήριξη εκατοντάδων οικογενειών Σαρακατσαναίων, ξεκίνησε αυτό το μεγαλόπνοο έργο με πρώτο βήμα την ίδρυση, το 1971, του Εθνικού Συλλόγου Σαρακατσαναίων Σερρών «Ο Κατσαντώνης». Ήταν ο πρώτος σύλλογος Σαρακατσαναίων πανελλαδικώς που οργάνωσε χορευτικό τμήμα με εμφανίσεις στο Ηρώδειο, το θέατρο της Δώρας Στράτου και σε εκπομπές της ΕΡΤ. Επίσης, όριζε ως βασική προτεραιότητα του καταστατικού του την ίδρυση λαογραφικού μουσείου.

Τα προβλήματα της εκπόνησης αυτού του έργου ήταν ποικίλα. Αρχικά, έπρεπε να συγκεντρωθεί το κατάλληλο υλικό το οποίο θα κοσμούσε τους χώρους του μουσείου. Χάρη στην προθυμία αλλά και την επιθυμία πολλών σαρακατσάνικων οικογενειών να συνδράμουν στην επίτευξη του εγχειρήματος, μετά από κάποια χρόνια συγκεντρώθηκαν πάνω από 7000 αντικείμενα.

Τα πρώτα εγκαίνια έγιναν το 1979 σε όροφο ενός παλιού αρχοντικού των Σερρών. Έπειτα, το 1984 ακολούθησαν δεύτερα εγκαίνια όπου υπήρξε επέκταση του χώρου και συνδυάστηκαν με την οργάνωση του Α’ επιστημονικού συνεδρίου με θέμα «Σαρακατσάνοι, ένας ελληνικός νομαδικός κτηνοτροφικός πληθυσμός».

Με την πάροδο του χρόνου, καθώς το μουσείο εμπλουτιζόταν από επιπρόσθετο υλικό και αποκτούσε επιστημονικό πλέον κύρος σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο, εμφανίστηκε επιτακτική η ανάγκη μεταστέγασής του σε κατάλληλο χώρο, ώστε να καλύψει τις απαιτούμενες νέες ανάγκες του. Έτσι, το 1997, υπό την εποπτεία του Υπουργείου Πολιτισμού, το οποίο καθόρισε τις κατάλληλες προδιαγραφές, εγκαινιάστηκε το σημερινό κτήριο στο οποίο στεγάζεται, στην οδό Κων/πόλεως 62, στις Σέρρες.

Στους χώρους του κτιρίου κατεβλήθη προσπάθεια να δοθεί στην ολότητά της, η ζωή και η τέχνη των Σαρακατσάνων με έμφαση στα θέματα της λαϊκής τέχνης κατά την τελευταία φάση της νομαδικής ζωής τους, δηλαδή κατά την εποχή του μεσοπολέμου και έως το τέλος της δεκαετίας του ’40, οπότε ο πόλεμος, η κατοχή και ο εμφύλιος σπαραγμός εξαφάνισαν τα τσελιγκάτα.

Το Λαογραφικό Μουσείο Σαρακατσάνων έχει λάβει μέρος σε πολλά επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό όπως: Το Παγκρήτειο Λαογραφικό Συνέδριο (1979), Το Πανευρωπαϊκό συνέδριο Χάλκης (1983), το Πανευρωπαϊκό συνέδριο στο Ντάραμ της Αγγλίας(1987), στο οποίο τιμήθηκε με το Ευρωπαϊκό Βραβείο του Μουσείου της Χρονιάς ως ένα από τα 16 περισσότερο ενδιαφέροντα μουσεία της Ευρώπης, κ.ά.

Στο πλαίσιο της ενασχόλησης του Β. Τσαούση με το λαϊκό πολιτισμό των Σαρακατσάνων και πάντοτε με τη συνέργια εκλεκτών προσωπικοτήτων του ακαδημαϊκού χώρου, συνέγραψε σειρά βιβλίων και άρθρων σχετικά με αυτόν.

Το πολυκύμαντο αυτό έργο, αποτελεί ίσως την σημαντικότερη πνευματική παρακαταθήκη των Σαρακατσάνων καθώς το ΛΜΣ διέσωσε, διεφύλαξε και διέδωσε τα τελευταία σπαράγματα του ποικιλόμορφου λαϊκού πολιτισμού τους. Το πλούσιο σε ποσότητα έργο του Βασιλείου Τσαούση δεν υπολείπεται σε ποιότητα. Αποτελεί πραγματικό παράδειγμα μίμησης για όσους ασχολούνται με το λαϊκό μας πολιτισμό και επιθυμούν να ξεφύγουν από τις απλές αναπαραστάσεις φολκλορικού περιεχομένου. Αυτό το οποίο δημιούργησε ο Βασίλειος Τσαούσης απαιτεί από τούδε και στο εξής μια σοβαρή επιστημονική εργασία από ειδικούς ούτως ώστε να υπάρξει μια συστηματική παραγωγή επιστημονικού έργου σχετικά με τους Σαρακατσάνους με βάση τα όσα προστάζουν οι σύγχρονες ανθρωπιστικές επιστήμες και ειδικότερα αυτή της λαογραφίας.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα του πνεύματος αυτού αποτελεί η σύντομη αλλά περιεκτικότατη δήλωση του Β. Τσαούση στη δεύτερη συνδιάσκεψη σαρακατσάνικης νεολαίας (Θεσσαλονίκη 26/11/11), όπου μεταξύ άλλων ανέφερε:

«Κυρίες και κύριοι,

Εκ μέρους του Δ.Σ. του ΛΜΣ χαιρετίζω με εμπιστοσύνη τη συνδιάσκεψη αυτή των νέων, αρκεί οι ακροαταί και οι νέοι να λάβουν υπόψιν τους πολύ σοβαρά το θέμα των αξιών της παράδοσης. Δεν πρέπει να νομίσουν ότι έρευνα και παράδοση είναι κάτι το επιφανειακό. Χρειάζεται να εγκύψουν σε αυτό, διότι μόνον η σωστή καταγραφή και η συνέχεια των στοιχείων της παράδοσης θα οδηγήσει τη γενιά των Σαρακατσάνων».

 

Χρήστος Δ. Στεργιάκος, Κωνσταντίνος Αρ. Χλιάρας