ΑΡΘΡΟ

Του Γ.Κ. Χατζόπουλου

Τ. Λυκειάρχη

 

ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ

 

Το ιερό του Διονύσου ή όπως αλλιώς το αποκαλούν οι Καληβρυσιώτες Βάκχου το παλάτι, βρίσκεται σε απόσταση 2,5 περίπου χιλιομέτρων από το χωριό Καλή Βρύση, την παλιά Γκόρνιτσας. Θεωρείται το πιο γνωστό ιερό του Διονύσου στην Ηδωνίδα Αία, αφού γύρω στο 1921 πραγματοποιήθηκε από τους L. Renaudin και J. Charbonneaux μικρής έκτασης δοκιμαστική έρευνα.

Συστηματικά όμως με την έρευνα του ιερού ασχολήθηκε μερικές δεκαετίες αργότερα η ΙΗ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων και συγκεκριμένα η αρχαιολόγος Κατερίνα Περιστέρη από το 1991.

Οι ανασκαφικές έρευνες έφεραν στο φως πολύτιμα για την ιστορική έρευνα της εποχής και της περιοχής στοιχεία, όπως οινοχόες, σκύφοι, κάνθαροι, κρατήρες και ειδώλια ανδρικών και γυναικείων μορφών. Ένα από τα αγγεία, που αυτή τη στιγμή εκτίθεται στο αρχαιολογικό μουσείο της Δράμας φέρει στη μια εξωτερική επιφάνειά του φαλλό, στοιχείο πολύ γνωστό της διονυσιακής λατρείας.

Εκείνο που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ένα μασκοφόρο πήλινο ειδώλιο, μικρού σχήματος, πανομοιότυπου με τον μπαμπούγερο της Καλής Βρύσης, με θυσανωτή στολή, που αποτελεί πρόδρομο της σημερινής κεφαλοστολής των Μπαμπούγερων. Είναι όντως πολύ ενδιαφέρον αυτό το ειδώλιο, αφού διαιώνισε μια τρισχιλιόχρονη σχεδόν παράδοση.

Βρέθηκαν ακόμη νομίσματα και απομεινάρια από καμένα ξύλα, γεγονός που οδηγεί στην άποψη ότι η καταστροφή του ιερού προήλθε από καταστροφική πυρκαγιά.

Χρονολογικά το ιερό ανήκει στα τέλη του 4ου αιώνα και στις αρχές του 3ου π.Χ. αιώνα. Η Κατερίνα Περιστέρη υποστήριξε την άποψη ότι ίσως η καταστροφή του ιερού να προήλθε από τους Γαλάτες, οι οποίοι περάσανε από την περιοχή μας μετά τη μάχη της Λυσιμάχειας κατά την οποία νικήθηκαν το 277 π.Χ. από τον Αντίγονο Γονατά.

Η Κατερίνα Περιστέρη σε εισήγησή της σε συνέδριο σημειώνει: «Πολλοί καλοπελεκημένοι δόμοι του ιερού χρησιμοποιήθηκαν στο χτίσιμο των νεωτέρων σπιτιών του χωριού ως οικοδομικό υλικό», χωρίς βέβαια να τίθενται σε αμφιβολία ότι κάποιοι από αυτούς χρησιμοποιήθηκαν και σε ασβεστοκάμινο για την παραγωγή ασβέστου.

Η άποψη της Περιστέρη ότι πρόκειται για ιερό του Διονύσου ενισχύεται από την εύρεση της ακρωτηριασμένης κεφαλής του θεού Διονύσου, που φιλοξενείται αυτή τη στιγμή στο αρχαιολογικό μουσείο της Δράμας, που ανήκει στα ρωμαϊκά χρόνια και παριστάνει το θεό πωγωνοφόρο και βρέθηκε στην περιοχή του χωριού Χαριτωμένη, όπου μέχρι σήμερα δεν αποκαλύφθηκε ιερό του θεού και δεν είναι καθόλου απίθανο η πιο πάνω κεφαλή να προέρχεται από το ιερό της Καλής Βρύσης.

Την άποψη της Περιστέρη ότι το ιερό του Διονύσου υπήρξε θύμα της βανδαλιστικής ενέργειας των Γαλατών, ενισχύει η μαρτυρία του Ruckert, που υποστήριξε ότι οι Γαλάτες διέπραξαν το ιστορικό ανοσιούργημά τους ανάμεσα στο χρονικό διάστημα 279 και 274 π.Χ. και, αφού ηττήθηκαν κατά κράτος, πέρασαν στην Ασία και εγκαταστάθηκαν στη Μ. Ασία, στη Γαλατία. Είναι αυτοί στους οποίους απευθύνει μια από τις επιστολές του ο Απόστολος των Εθνών Άγιος Παύλος, λίγος χρόνο μετά την άφιξή του στην Έφεσο, δηλαδή στο τέλος του έτους 52 μ.Χ. για να τους επαναφέρει από την πλάνη των ψευταδελφών στην πίστη ότι η σωτηρία τους θα προέλθει μόνο «φια της πίστεως εις τον Ιησούν Χριστόν γενόμενοι υιοί του θεού».

Στο σημείο αυτό θα κλείσω την ταπεινή μου αναφορά στα ιερά του Διονύσου στη χώρα των Ηδωνών.

Ας μου επιτραπεί όμως να αναφέρω το ακόλουθο περιστατικό. Μετά τη διενέργεια των ανασκαφικών ερευνών στο ιερό της Καλής Βρύσης, υπήρχε ο κίνδυνος να καταστραφεί το ανασκαφέν ιερό λόγω των καιρικών συνθηκών ή άλλων λόγων.

Σε μια τυχαία συνάντησή μου με τον τότε Πρόεδρο της Καλής Βρύσης Αντώνη Ματζάρη, φίλο εκλεκτό, πληροφορήθηκα ότι το ιερό είχε ανάγκη από στέγαστρο, αλλιώτικα κινδύνευε με καταστροφή! Του υποσχέθηκα ότι θα βρεθεί λύση. Την επομένη επισκέφθηκα τον τότε Νομάρχη Δράμας Θωμ. Μαύρο για να εγκρίνει σχετικό κονδύλιο για την κατασκευή στεγάστρου. Προς στιγμήν είχε αντιρρήσεις. Τον έπεισα ότι επιτελεί ιστορικό χρέος, αν υπογράψει την απόφαση. Πείσθηκε υπογράφοντας κονδύλιο 2 εκατομμυρίων δραχμών για την κατασκευή του στεγάστρου. Προς τιμήν του, γιατί σώθηκε ένα κορυφαίο μνημείο της ιστορίας μας.