ΑΡΘΡΟ

Του Captain Νικόλαου Κ. Μεταξά

ATPL

AIRLINE PILOT

B737NG AIRBUS 320

 

 

  • Η μάστιγα της κατάθλιψης

 

Συνδετικός κρίκος μεταξύ των δυο το κατά τον Καισάριο Δαπόντε απόφθεγμα πριν 200 χρόνια. Πού να ήξερε πόσο επίκαιρος θα ήταν.

Το γαρ πολύ της θλίψεως γεννά… επαναλήψεις…

Υπάρχουν ορισμένες εκφράσεις σταθερής αξίας που λογογράφοι και Γραφεία Τύπου αγαπούν ιδιαίτερα. Μία από αυτές το περίφημο «το γαρ πολύ της θλίψεως γεννά παραφροσύνη». Μήπως όμως το παρακάνουν;

Δύσκολη η δουλειά των λογογράφων και των γραφείων Τύπου. Ειδικά για όσους εργάζονται για λογαριασμό πολιτικών. Ανακοινώσεις καθημερινές, ομιλίες συχνότατες και ανάγκη μεγάλη για εκφράσεις που θα «αρέσουν» και θα είναι «χτυπητές». Σε αγαπημένη ατάκα κυβέρνησης και αντιπολίτευσης έχει εξελιχθεί η ρήση «το γαρ πολύ της θλίψεως γεννά παραφροσύνη», με τις δύο πλευρές να την εκτοξεύουν η μία εναντίον της άλλης με κάθε αφορμή που δίνεται.

Τελευταίο «κρούσμα» όταν ο Δημήτρης Τζανακόπουλος κατηγόρησε τον Κυριάκο Μητσοτάκη για τη στάση της Ν.Δ. απέναντι στον Μοσκοβισί, χρησιμοποιώντας την παροιμιώδη φράση.

Δεν είχαν περάσει βέβαια πολλές ημέρες από την τελευταία φορά (26 Ιουνίου) που η Ν.Δ. είχε απευθύνει την ίδια ακριβώς έκφραση στην κυβέρνηση με αφορμή την αποχώρηση του Βουλευτή Γιώργου Λαζαρίδη από τους ΑΝΕΛ.

Στις 17 Ιουνίου, η… αγαπημένη έκφραση ελαφρώς διαφοροποιημένη είχε εκτοξευτεί από την Κυβέρνηση προς τη Ν.Δ., με την εξτρά «συμβουλή» του Μαξίμου ότι «ίσως λίγο ξύδι να βοηθούσε».

Από πού όμως μας έχει έρθει η επίμαχη έκφραση; Την απάντηση μάς είχε δώσει ο καθ’ ύλην αρμόδιος υπουργός Παιδείας, Κώστας Γαβρόγλου, σε μία ακόμη χρήση της, τον περσινό Αύγουστο, απαντώντας στις κατηγορίες της Ν.Δ. ότι είχε εξαγοράσει τη στρατιωτική του θητεία.

Το γαρ πολύ της θλίψεως γεννά παραφροσύνη, έγραφε ο Καισάριος Δαπόντες πριν 200 χρόνια. Πού να ήξερε πόσο επίκαιρος θα ήταν ακόμη και σήμερα», ξεκινούσε την απάντησή του ο κ. Γαβρόγλου.

Είναι πράγματι δύσκολη η δουλειά των λογογράφων και των Γραφείων Τύπου, ωστόσο η έκφραση είναι φανερό ότι αρέσει πολύ. Πώς αλλιώς μπορεί να εξηγηθεί η τόση επανάληψη;

Την είχε εξάλλου χρησιμοποιήσει παλιότερα και ο Υπουργός Υποδομών Χρήστος Σπίρτζης απαντώντας σε επικρίσεις για την κρατικοποίηση του ΟΑΣΘ.

Η φράση αρέσει φυσικά και στην αντιπολίτευση. Ενδεικτική η αποστροφή συνεργατών της Ντόρας Μπακογιάννη τον Δεκέμβριο του 2017 για τον Πάνο Καμμένο, καθώς σχολιάζοντας εξελίξεις στο Σκοπιανό, τόνιζαν πως «το γαρ πολύ της θλίψεως γεννά παραφροσύνη» προσθέτοντας πως «αν αυτό δεν είναι κατανοητό ο κ. Καμμένος να ανοίξει το λεξικό του Μπαμπινιώτη».

Ανατρέχοντας στο ιστορικό των αντεγκλήσεων μεταξύ Ν.Δ. και ΑΝΕΛ, τον καυτό Αύγουστο του 2015, η εκπρόσωπος των ΑΝΕΛ Μαρίνα Χρυσοβελώνη είχε επιτεθεί στον Πρόεδρο της Ν.Δ. Βαγγέλη Μεϊμαράκη, μιλώντας για νέα οδυνηρή ήττα της γαλάζιας παράταξης και επαναλαμβάνοντας το γνωστό ρητό.

Καθώς λοιπόν η επανάληψη κουράζει, οι πολιτικοί έχουν υποχρεωθεί κατά καιρούς σε διάφορες παραφράσεις, λιγότερο ή περισσότερο επιτυχημένες.

«Το γαρ πολύ της θλίψεως γεννά πρωτοσέλιδα απελπισίας», δήλωνε το Γραφείο Τύπου του Πρωθυπουργού τον Απρίλιο με αφορμή την επίσκεψη Γιούνκερ και τις ειδήσεις που μεταδόθηκαν από μερίδα των μέσων.

«Τώρα μάθαμε ότι το γαρ πολύ της θλίψεως γεννά συκοφαντία», τόνιζε από τη μεριά του, τον Φεβρουάριο του 2017, ο Βασίλης Κικίλιας, σχολιάζοντας ομιλία του Τσίπρα στη Βουλή.

Απ’ έξω και ανακατωτά θα πρέπει να έχουν μάθει τα περί θλίψης και οι πρακτικογράφοι της Βουλής.

«Πολιτικά τα έχετε χαμένα, τελείτε σε σύγχυση. Το γαρ πολύ της θλίψεως γεννά παραφροσύνη», είχε πει το 2013 ο τότε Πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς απευθυνόμενος στον Αλέξη Τσίπρα.

Με τα ίδια λόγια είχε απευθυνθεί στον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ και η Φώφη Γεννηματά, τον Μάιο του 2016, κατηγορώντας τον Πρωθυπουργό ότι έχει γίνει «ο πιο πρόθυμος Ευρωπαίος» στις απαιτήσεις του ΔΝΤ.

Πάμε και για την ουσια.

Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ‘70 η κατάθλιψη ήτανε νόσημα σπανιότατο στην πατρίδα μας. Από ‘κει και πέρα, όμως, τα πράγματα άλλαξαν: Η ανασφάλεια, η απογοήτευση, η θλίψη και η απόγνωση άρχισαν να μας επισκέπτονται όλο και πιο συχνά. Οι ψυχίατροι πύκνωσαν και οι συνταγές με αντικαταθλιπτικά πήραν την ανιούσα.

Τι έφταιξε άραγε, που προσβληθήκαμε τόσο άσχημα από αυτήν την καταραμένη αρρώστια;

Ο τραγικός μας ποιητής Ευριπίδης γράφει: «Πάνω στην ελπίδα πρέπει οι σώφρονες να στηρίζουν την ζωή τους». Με άλλα λόγια, όταν χάνεται η αρετή και το μέτρο, θρονιάζεται στις ψυχές μας η θλίψη και η απελπισία.

Το ίδιο λένε και οι Πατέρες της Εκκλησίας μας: «Όποιος νικιέται από τα πάθη, δεν θα αποφύγει τα δεσμά της θλίψης. Όποιος ενίκησε τα πάθη του, αυτός ενίκησε και την θλίψη» (2).

Η σοφία, λοιπόν, των Αρχαίων προγόνων μας και η πνευματική εμπειρία των Αγίων Πατέρων μάς διδάσκουν ότι η πρωταρχική αιτία φωλιάζει μέσα μας και είναι προϊόν αποκλειστικά και μόνον της υβριστικής μας συμπεριφοράς: Της απώλειας της σωφροσύνης και της καλλιέργειας των παθών.

Η μάστιγα της κατάθλιψης δεν είναι, όπως νομίζουνε πολλοί, συνόκαιρη της λεγόμενης κρίσης. Άρχισε να εμφανίζεται πολύ πιο πριν. Απλώς, τώρα στα δύσκολα, η κατάθλιψη κάνει θραύση, διότι οι ψυχές μας βρέθηκαν απροετοίμαστες, αδύναμες και ασθενικές.

Το «μικρόβιο» της κατάθλιψης κόλλησε πάνω μας από τότε, που γινήκαμε αυτοείδωλα και προσκυνήσαμε την σκιά μας!

Από τότε, που χορτάσαμε ψωμί και το πετάξαμε στα σκουπίδια, για να τρώμε στη θέση του το «παντεσπάνι» της αποστασίας.

Κόλλησε πάνω μας από τότε, που σφραγίσαμε τις αγκαλιές μας και αναθέσαμε το μεγάλωμα των παιδιών μας στην τηλεόραση και τα ολοήμερα.

Από τότε, που το ένα αυτοκίνητο στην οικογένεια θεωρήθηκε λίγο και φορτωθήκαμε αβάσταχτα χρέη, για να έχει ο καθένας μας το δικό του!

Από τότε, που οι μάνες σταμάτησαν να θηλάζουν τα μωρά τους, γιατί νόμισαν πως έτσι θα χάσουν τις αναλογίες τους.

Από τότε, που η συζυγία έπαψε να λειτουργεί ως θεοσύστατος θεσμός και ξέπεσε σε απλή και στείρα συγκατοίκηση.

Από τότε, που οι γέροι πέρασαν στην μοναξιά και η πολυτεκνία χαρακτηρίστηκε ως τεκμήριο εισοδήματος.

Από τότε, που θεωρήσαμε περιττή την πατροπαράδοτη αποταμίευση και βαλθήκαμε να πάμε μπροστά με τα δάνεια και τις «επιδοτήσεις».

Από τότε, που οι ζεστές γειτονιές έδωσαν την θέση τους στην ψύχρα της απρόσωπης πολυκατοικίας.

Από τότε, που η διαπλοκή και η τάση δουλικής υποταγής φίμωσαν τους άμβωνες και βούλωσαν τα στόματα των ιθυνόντων.

Από τότε, που η θεραπεύουσα Παιδεία μετατράπηκε σε εκπαίδευση εξοντωτική.

Από τότε, που το θάρρος και το φιλότιμο λύγισαν μπροστά στην δειλία και το συμφέρον.

Από τότε, που το κοσμοσωτήριο Εκκλησιαστικό γεγονός το υποβιβάσαμε σε ιδιωτική θρησκευτική παράσταση.

Από τότε, που λοιδορήσαμε τις αρετές και αφήσαμε τον εγωισμό να κάνει κουμάντο στην ζωή μας.

Έτσι, κάθε φορά που δεν τα καταφέρνουμε στο κυνήγι των επιθυμιών και θίγεται ο εγωισμός μας, αμέσως στεναχωριόμαστε, ταραζόμαστε, απογοητευόμαστε και κλεινόμαστε στον εαυτό μας.

Συνεπώς το αντίδοτο στην θλίψη, που γεννάει την απελπισία και οδηγεί στην κατάθλιψη, είναι η καταπολέμηση του εγωισμού. Και κατά το αρχαιοελληνικό γνωμικό, «Το νικάν εαυτόν πασών νικών πρώτη και αρίστη» (3).

Μόνον ο αληθινά ταπεινός είναι ήρεμος, ικανοποιημένος και χαρούμενος. Ενώ, αντίθετα, ο εγωιστής είναι πάντοτε αχόρταγος, ανικανοποίητος, ανασφαλής και αγχώδης.

Μια αποτυχία, μια προσβολή, μια ξαφνική πτώχευση μπορούν να οδηγήσουν τον εγωιστή στην θλίψη, την απόγνωση, την κατάθλιψη ακόμα και στην αυτοχειρία. Ενώ ο αληθινά ταπεινός (όχι ο απλοϊκός ή ο κακομοίρης), όλα αυτά τα πικρά γεγονότα, τα αντιμετωπίζει πιο ψύχραιμα και πιο καρτερικά (4).

Γι’ αυτό και η κατάθλιψη πολύ σπάνια συναντιέται ανάμεσα στους αθλητές του Πνεύματος, που αγωνίζονται με πίστη και φιλότιμο μέσα στο στάδιο των αρετών.

(1) Καισάριος Δαπόντες, 1713-1784, Έλληνας ιερομόναχος & λόγιος

(2) Άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ

(3) Δημόκριτος, 470-370 π.χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

(4) Μοναχός Μωϋσής, Αγιορείτης