ΑΡΘΡΟ

Του Χάρη Δαμιανίδη

Απόφοιτου του τμήματος Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης

 

 

Μοιάζει πλέον να βρισκόμαστε ένα βήμα πριν την έναρξη ενός νέου μεγάλου πολέμου με επίκεντρο την παγκόσμια οικονομία. Στις 13 Ιουνίου σημειώθηκαν επιθέσεις σε δεξαμενόπλοια στα Στενά του Ορμούζ. Στον Περσικό Κόλπο, το τελευταίο διάστημα διαδραματίζεται ένας «πόλεμος νεύρων» ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ιράν. Αλλά γιατί είναι τόσο σημαντικά τα στενά του Ορμούζ στην γεωπολιτική σκακιέρα;

Ο θαλάσσιος αυτός δίαυλος χωρίζει το Ιράν και το Ομάν, συνδέοντας τον Κόλπο του Ομάν με την Αραβική Θάλασσα. Οι ποσότητες πετρελαίου που περνούν σε καθημερινή βάση είναι τεράστιες. Περίπου 17,4 εκατ. βαρέλια πέρασαν την ημέρα το πρώτο εξάμηνο του 2018, σύμφωνα με την εταιρία αναλύσεων του πετρελαϊκού κλάδου Vortexa. Από τα στενά του Ορμούζ περνάει περίπου το 30% των πετρελαιοειδών που διακινούνται σε ολόκληρο τον κόσμο. Η παγκόσμια κατανάλωση πετρελαίου κυμαίνεται περίπου στα 100 εκατ. βαρέλια την ημέρα, αυτό σημαίνει ότι περίπου το ένα πέμπτο περνά μέσω των Στενών. Ακόμη, τα στενά αυτά χωρίζουν τις αραβικές χώρες της περιοχής από το Ιράν, αλλά παράλληλα συνδέουν κιόλας χώρες διαφορετικές μεταξύ τους όπως η Σαουδική Αραβία, το Ιράν, τα Εμιράτα, και το Ιράκ. Η μεγαλύτερη ποσότητα αργού που εξάγεται από τη Σαουδική Αραβία, το Ιράν, τα ΗΑΕ, το Κουβέιτ και το Ιράκ μεταφέρεται μέσω αυτών των θαλάσσιων στενών.

Οι σχεδιασμοί των ΗΠΑ στην περιοχή συνδέονται με την προσπάθεια ελέγχου της ενέργειας, τους δρόμους περάσματος των εμπορευμάτων, τα μερίδια των αγορών. Για την αμερικανική κυβέρνηση το Ιράν αποτελεί μια απειλή διότι αποτελεί μια ισχυρή δύναμη και έχει μεγάλη επιρροή στο εσωτερικό του Ιράκ, που ασκεί επιρροή στο εσωτερικό του Λιβάνου μέσω της Χεζμπολάχ διότι στηρίζει τους αντάρτες στην Υεμένη ενώ είχε στηρίξει ανοιχτά την κυβέρνηση Άσαντ στον πόλεμο στη Συρία. Από την άλλη πλευρά του το Ιράν βρίσκεται υπό πολιορκία. Ο οικονομικός αποκλεισμός του από την πλευρά των ΗΠΑ προκαλεί τεράστια προβλήματα στην ιρανική οικονομία, με σοβαρό κίνδυνο για την μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του καθεστώτος. Οι Ιρανοί προσπαθούν να σπάσουν τον οικονομικό αποκλεισμό των Αμερικανών είτε σε διπλωματικό επίπεδο είτε επιδιώκοντας ενεργειακές σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση ή συμμάχους των ΗΠΑ, όπως η Ιαπωνία. Ακόμη, το Ιράν θα μπορούσε να υλοποιήσει την απειλή του με το κλείσιμο των στενών; Οι τιμές θα εκτιναχθούν στα ύψη, το οικονομικό πλήγμα για την Ευρώπη και για μεγάλες ασιατικές οικονομίες θα είναι άμεσο και καίριο. Και οι ΗΠΑ με τη σειρά τους θα δουν τις τιμές της βενζίνης να απογειώνονται, ωστόσο το πλήγμα θα είναι πρωτίστως γεωπολιτικό. Μια τέτοια πρόκληση δεν θα μπορούσε να μείνει αναπάντητη από τις ΗΠΑ και η αντίδραση τους θα άναβε μεγάλες φωτιές συνολικά στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Το Ιράν επανειλημμένα τα τελευταία χρόνια έχει απειλήσει να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ αλλά δεν το έχει κάνει ποτέ. Ανεξαρτήτως του ποιος βρίσκεται πίσω από τις επιθέσεις, το σίγουρο είναι ότι επηρεάζουν την ενεργειακή αγορά σε παγκόσμιο επίπεδο. Η αρχική αντίδραση των αγορών πετρελαίου ήταν μια απότομη αύξηση των τιμών πετρελαίου κατά 4,5%, μια από τις μεγαλύτερης αυξήσεις των τελευταίων μηνών.

Η ένταση γύρω από τον «μαύρο χρυσό» αναμένεται να κλιμακωθεί και άλλο. Τα αντικρουόμενα συμφέροντα δεν μπορούν να οδηγήσουν σε λύση συμβιβασμού ανάμεσα στις δύο χώρες. Η όξυνση της κατάστασης γύρω από το Ιράν δεν προμηνύει τίποτα καλό για τους λαούς της περιοχής. Οι τελευταίες εξελίξεις στον Περσικό Κόλπο είναι ένα κομμάτι της συνολικότερης εικόνας των παγκόσμιων ανταγωνισμών γύρω από το θέμα της ενέργειας. Των περασμάτων και του ελέγχου των πρώτων υλών που θα δώσουν πολύ μεγάλη υπεραξία στην οικονομία των κρατών που τα ελέγχουν. Τη μια είναι η περιοχή της Αρκτικής μετά τις κλιματικές αλλαγές και τις ευκαιρίες που προσφέρει, ακόμη η περιοχή της Μέσης Ανατολής είναι στο επίκεντρο των γεωπολιτικών ανακατατάξεων, ανατολικότερα οι μεγάλοι ανταγωνισμοί στη νότια κινέζικη θάλασσα με τον τεράστιο φυσικό και ενεργειακό πλούτο που διαθέτει και τώρα οι έντονες αψιμαχίες με απρόβλεπτες συνέπειες στον Περσικό Κόλπο. Παρατηρείται δηλαδή μια μετατόπιση των παγκόσμιων οικονομικών εξελίξεων με επίκεντρο την ενέργεια, κυρίως προς την Ανατολή. Οι αφέντες του κόσμου σχεδιάζουν και υλοποιούν αποφάσεις με απόντες τους λαούς και οι οποίοι τελικά θα επωμιστούν το οποιοδήποτε κόστος των εξελίξεων. Οι λαοί των περιοχών αυτών πρέπει να είναι σε επαγρύπνηση και να προσπαθήσουν να αποτρέψουν οποιοδήποτε σχέδιο εξυφαίνεται σε βάρος τους.