ΑΡΘΡΟ

Του Captain Νικόλαου Κ. Μεταξά

ATPL

AIRLINE PILOT

B737NG AIRBUS 320

 

Εικοσιένα χρόνια μετά την εκποίηση της παλιάς Ολυμπιακής Αεροπορίας στον Όμιλο Βγενοπουλου, που όχι μόνο δεν απέφερε οικονομικό όφελος αλλά κόστισε στο κράτος περί τα 2 δισ. σε αποζημιώσεις και ασφαλιστική, εργασιακή κάλυψη προσωπικού, το ελληνικό Δημόσιο μπορεί να βρεθεί πάλι σε ρόλο μεγαλομετόχου ή απλώς «διασώστη» ενός εθνικού (;) ΙΔΙΩΤΗ αερομεταφορέα. Προς μεγάλη… θλίψη των υπέρμαχων του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού και των σαρωτικών ιδιωτικοποιήσεων, που βλέπουν τις εξελίξεις να οδηγούν προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Οι εξελίξεις φαίνεται ότι καθιστούν αναγκαία – ενδεχομένως και αναπόφευκτη – μία κρατική παρέμβαση για τη διάσωση της Aegean Airlines, της εταιρείας του ομίλου Βασιλάκη που έχει υποκαταστήσει την πάλαι ποτέ Ολυμπιακή Αεροπορία στο ρόλο του (ιδιώτη) εθνικού αερομεταφορέα. Οι μεγαλομέτοχοι-ιδιοκτήτες της επιζητούν κρατική στήριξη, η οποία όμως μπορεί να δοθεί έναντι μετοχών ή ως δάνειο μετατρέψιμο σε μετοχές, καθιστώντας το Δημόσιο άμεσα ή μελλοντικά μεγαλομέτοχο της εταιρείας.

Γιατί υπάρχει και ο αντίλογος, που λέει ότι η Aegean είναι μια ιδιωτική επιχείρηση και τα χρήματα του φορολογούμενου πολίτη είναι ιερά και δεν προορίζονται για την άνευ όρων διάσωσή της.

Μιας και ο κ. Βασιλάκης, οι εφοπλιστές Αφοί Λασκαρίδη, η Τράπεζα Πειραιώς, ο Αχιλλέας Β. Κωνσταντακόπουλος και άλλοι μεγαλομέτοχοι της εταιρείας κατά την περίοδο χρήσης μονοπωλίου και ευφορίας κερδών δεν είδαμε να μοιράζουν τα κέρδη τους σε κανένα Ελληνάκο φορολογούμενο, ούτε να βάζουν πλάτη στα δύσκολα χρόνια των μνημονίων. Εν αντιθέσει, με την μονοπωλιακή αγορά που είχαν και έχουν, απεκόμιζαν κέρδη εκατομμυρίων και τώρα monsiuer θέλετε και κρατική βοήθεια δίχως να μπει το κράτος μέτοχος και επιτηρητής των χρημάτων που επενδύει στην εταιρεία. Μάλλον κύριοι της Αιγαίου αυτοκαθαιρείστε.

H Θεωρητική Σοβιετία σε καθεστώς Καπιταλισμού, της Aegean Airlines…

Πονοκέφαλο» σε κυβέρνηση, τράπεζες και επιχειρήσεις έχει προκαλέσει το ενδεχόμενο κρατικής ενίσχυσης της Aegean. Η «βουτιά» της μετοχής στο ταμπλό του χρηματιστηρίου, αλλά και οι πρόσφατες δηλώσεις του κ. Βασιλάκη για το πόσο επηρεάστηκε η εταιρεία έχουν φουντώσει τη συζήτηση.

Την ίδια στιγμή όταν η Lufthansa έχει κάνει ήδη αίτηση για κρατική ενίσχυση, νομοτελειακά πολλοί θεωρούν ότι και η Aegean δεν μπορεί να πάρει άλλο δρόμο.

Μέχρι εδώ όλα καλά και λογικά, μου λένε, όμως κανείς ακόμα δεν μιλάει για την ταμπακιέρα. Η οποία δεν είναι άλλη παρά το πώς θα γίνει η ενίσχυση αυτή και τι δικαιώματα στην εταιρεία θα πάρει το κράτος. Γιατί υπάρχει και ο αντίλογος, που λέει ότι η Aegean είναι μια ιδιωτική επιχείρηση και τα χρήματα του φορολογούμενου πολίτη είναι ιερά και δεν προορίζονται για την άνευ όρων διάσωσή της.

Αν για παράδειγμα το κρατικό χρήμα μπει με τη μορφή αύξησης μετοχικού κεφαλαίου, αυτό σημαίνει ότι οι υπάρχοντες μέτοχοι θα δουν την αξία της επένδυσής τους να εξανεμίζεται. Και βέβαια, το κράτος θα διεκδικήσει θέσεις στο Διοικητικό Συμβούλιο και ενδεχομένως και το management της εταιρείας.

Το δεύτερο σενάριο που βρίσκεται στο τραπέζι είναι αυτό των προνομιούχων μετοχών για τις οποίες η εταιρεία θα πληρώνει ένα υψηλό μέρισμα μέχρι να τις αποπληρώσει. Ένα μοντέλο δηλαδή αντίστοιχο με τα COCO’s_- τουτέστιν χρήματα του Ελληνικού Λάου, όπως και με των τραπεζών.

Σε αυτή την περίπτωση όμως, το διακύβευμα είναι το ύψος του επιτοκίου και επιπλέον αν το κράτος θα έχει θέσεις στο Δ.Σ. και ρόλο στη διοίκηση της εταιρείας.

Και προφανώς, όλα αυτά θα πρέπει να περάσουν από τις Βρυξέλλες, προκειμένου η φόρμουλα που θα βρεθεί να μην θεωρηθεί κρατική ενίσχυση και να μην «κοπεί» από τη DG INVESTIMENT EE.

«Αυτή η πτήση θα έχει πολλές αναταράξεις», μου λένε χαρακτηριστικά άνθρωποι που ξέρουν πρόσωπα και πράγματα.

 

Η φόρμουλα για κρατικό χρήμα χωρίς συμμετοχή

 

Η έμμεση «κρατικοποίηση» και η απόκτηση μεγάλου ποσοστού συμμετοχής από το Δημόσιο είναι αυτό που θέλουν να αποφύγουν παντί τρόπω οι μεγαλομέτοχοι της Aegean και η Κυβέρνηση. Προσπαθούν λοιπόν με τη βοήθεια τραπεζιτών και χρηματοοικονομικών συμβούλων να διαμορφώσουν μια φόρμουλα εισφοράς κρατικού χρήματος, που θα ελαχιστοποιεί την παρουσία του Δημοσίου στην εταιρεία, χωρίς όμως η διάσωση να έχει χαρακτηριστικά οικονομικού-επιχειρηματικού σκανδάλου και να μπορεί να πάρει το αναγκαίο «ok» από τις Βρυξέλλες.

Μια ιστορία όπως και με την διάσωση τρεις φόρες των Τραπεζών με χρήματα από τις δυσβάστακτες οικονομίες του ελληνικού λαού, με απλά λόγια, ακόμη ένα πηδ…α και μάλιστα δίχως σάλιο.

Εδώ ισχύει το εξής όμορφο. Εμ κερατάς, Εμ και μαυρισμένος από το ξύλο.

Επιδιώκεται ουσιαστικά μια λύση λίγο καλύτερη για τους νυν ιδιοκτήτες από αυτή που υιοθετήθηκε για τη στήριξη-διάσωση άλλων μεγάλων αεροπορικών εταιρειών σε χώρες της Ε.Ε..

 

Η γερμανική λύση

 

Οι επιπτώσεις της πανδημίας, με τους περιορισμούς στις μετακινήσεις και τη δραματική συρρίκνωση της τουριστικής και επιβατικής κίνησης, έχουν φέρει στα όρια των αντοχών τους πολλούς διεθνείς αερομεταφορείς, που αναζητούν επειγόντως σανίδα σωτηρίας. Ευρωπαϊκοί «γίγαντες των αιθέρων» όπως η Lufthansa, η Air France/KLM και η Alitalia εξασφαλίζουν κρατική στήριξη πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ με τη συναίνεση της ΕΕ, η οποία αναγκάζεται τώρα να «καταπιεί» τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων και προστασίας του ανταγωνισμού.

Όμως στις περιπτώσεις αυτές το κρατικό χρήμα δεν δίνεται ως «στήριξη» άνευ ανταλλάγματος, αλλά έναντι μετοχών: Το Δημόσιο εισφέρει κεφάλαια σε μεγάλες ΑΜΚ, αποκτώντας μεγάλα πακέτα μετοχών ή αυξάνοντας το ποσοστό συμμετοχής του.

Στη Γερμανία, το κράτος δίνει 9 δισ. ευρώ στη Lufthansa, αποκτώντας σημαντικό ποσοστό μετοχών και δύο θέσεις στο Εποπτικό Συμβούλιο της εταιρείας, με δικαίωμα βέτο σε όλες τις σημαντικές αποφάσεις. Στη συμφωνία υπάρχει μάλιστα όρος ότι σ’ αυτές τις δύο θέσεις δεν θα τοποθετηθούν πολιτικοί – πρώην ή υποψήφιοι Βουλευτές κλπ, ούτε δημόσιοι υπάλληλοι, αλλά γνώστες του επιχειρηματικού αντικειμένου.

Είναι μια ιδέα για το τι μπορεί να γίνει στην Aegean, η οποία βρίσκεται στην ίδια ή και σε χειρότερη θέση από τους μεγάλους Ευρωπαίους ανταγωνιστές της. Πάντως οι άμεσα ενδιαφερόμενοι και οι εμπλεκόμενοι στις συζητήσεις προτιμούν μια άλλη λύση, που θα κρατήσει το Δημόσιο εκτός εταιρείας – τουλάχιστον ώσπου να έρθει η ώρα να επιστρέψει την κρατική ενίσχυση: Η κεφαλαιακή στήριξη να δοθεί έναντι μετατρέψιμων ομολογιών τύπου CoCos, σαν αυτές που είχαν εκδώσει οι ελληνικές συστημικές τράπεζες στις ανακεφαλαιοποιήσεις.

 

Ανώμαλη προσγείωση

 

Λόγω της πανδημίας, των περιορισμών στις μετακινήσεις και της μηδενικής τουριστικής κίνησης, τα έσοδα της εταιρείας έχουν σχεδόν μηδενιστεί τον τελευταίο ενάμιση μήνα – η πτώση ήταν 99,5%(!), όπως δήλωσε ο βασικός μέτοχος και επικεφαλής της Ευτύχης Βασιλάκης. Ακόμη κι αν η πανδημία λήξει στις αρχές Ιουνίου και η τουριστική κίνηση αρχίσει να «ζωντανεύει», οι απώλειες είναι αδύνατο να αναπληρωθούν. Αντίθετα, ακόμη και στο καλύτερο σενάριο εξελίξεων, τα έσοδα στο β’ εξάμηνο του έτους θα είναι πολύ χαμηλότερα από τα αντίστοιχα περυσινά, οδηγώντας την Aegean σε μία εξαιρετικά ζημιογόνο χρήση.

Η εταιρεία έχει συνολικές υποχρεώσεις περίπου 1 δισ. ευρώ. Περίπου 200 εκατ. είναι ο τραπεζικός δανεισμός της και 343 εκατ. οι υποχρεώσεις από μισθώσεις αεροσκαφών. Αδιευκρίνιστο παραμένει το ύψος των υποχρεώσεων που έχει αναλάβει στο πλαίσιο της συμφωνίας αγοράς αεροσκαφών Airbus αξίας 5,2 δισ. ευρώ.

 

Με ποιούς όρους;

 

Το μέγεθος της, ο αριθμός των εργαζομένων της (περίπου 700 άτομα), η θέση της ως εθνικός αερομεταφορέας, ο ρόλος της στον ελληνικό τουρισμό και οι υποχρεώσεις της προς τις τράπεζες, καθιστούν «απαγορευτική» την κατάρρευση ή τη συρρίκνωση της.

Η διάσωση της φαίνεται επιβεβλημένη – αν δεν μπορέσει να αποφύγει τον κίνδυνο με μια απλή οικονομική στήριξη, που θα περιλαμβάνει χαμηλότοκα δάνεια, αναδιάρθρωση υποχρεώσεων κλπ.

Το ζήτημα είναι με ποιούς όρους θα γίνει και πόσο ετεροβαρής θα είναι αυτή η συμφωνία – με ζημιωμένο βέβαια το Δημόσιο. ΕΧΕΙ ΠΟΛΛΟΥΣ ΜΑΜΕΛΟΥΚΟΥΣ ΦΟΡΟΛΟΓΟΥΜΕΝΟΥΣ ΓΙΑ ΝΑ ΠΛΗΡΩΣΟΥΝ ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΚΟΜΗ ΦΟΡΑ.

Πεμπτουσία του φιλελευθερισμού είναι η «αόρατος χειρ» της αγοράς η οποία ενεργοποιείται αυτομάτως και αυθόρμητα για να δημιουργήσει οικονομικούς θεσμούς που θα ευνοήσουν την ανάπτυξη και θα «καθαρίσουν» το τοπίο από τους δημόσιους παρεμβατισμούς στην οικονομική σφαίρα.

Η «αόρατος χειρ», προώθησε και επέβαλε την θεσμική αφαίρεση της δυνατότητας του δημοσίου να παίζει οποιονδήποτε ρόλο στην οικονομία με την αιτιολογία πως η «ελευθερία» των αγορών επιτρέπει στο σύστημα να αυτορυθμίζεται!

Με δυο λόγια: Οι νεοαυστριακοί (Η νεοαυστριακή οικονομική θεωρία έχει ως κεντρική φιλοσοφική θέση ότι η κοινωνία δεν μπορεί να αξιολογηθεί ορθολογικά ούτε να βελτιωθεί με οποιανδήποτε δημόσια παρέμβαση. Η απόλυτη αξία των νεοαυστριακών είναι η ελεύθερη από τον κρατικό παρεμβατισμό αγορά. Αυτή την «ελευθερία» την βλέπουν ως βασική προϋπόθεση για την ύπαρξη της ανθρώπινης ελευθέριας) θεωρούν εξ ορισμού αρνητικό τον ρόλο του δημοσίου στην οικονομία και πιστεύουν θεολογικά πως η επιδίωξη των ιδιοτελών σκοπών των επενδυτών επιφέρει κοινωνική ευημερία! Άλλωστε, σύμφωνα με τον πεφωτισμένο θεολόγο των νεοφιλελευθέρων Φρίντριχ Χάγιεκ (Επίτιμος Προέδρου του Κέντρου Δημοσίων Σπουδών της Χιλής Centro de Estudios Públicos, τίτλο που του απέμεινε ο φασίστας Πινοσέτ) η ρύθμιση της αγοράς από την κυβέρνηση και η σχεδιαζόμενη οικονομία οδηγεί στον ολοκληρωτισμό.

Έτσι κι αλλιώς στις ελεύθερες αγορές, καθώς λένε, δεν υπάρχει «free lunch»… Μόλις όμως προκύπτουν προβλήματα, επισφάλειες ή κρίση στην αγορά, έρχεται το κράτος με το δημόσιο χρήμα για να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά και η περιβόητη «αόρατος χειρ» των «ελεύθερων» αγορών πάει περίπατο.

Παράδειγμα; Στις ΗΠΑ το 2008 γιγαντιαία δημόσια ποσά δαπανήθηκαν για να σώσουν τον χρηματοπιστωτικό τομέα από την οικονομική κρίση που ο ίδιος προκάλεσε. Σύμφωνα με το Bloomberg Businessweek, σε άρθρο του στις 14 Σεπτεμβρίου 2012 με τίτλο «Tallying the full cost of the financial crisis», οι δημόσιες δαπάνες για να ορθοποδήσουν οι «ελεύθερες» από δημόσιους εποπτικούς θεσμούς, αγορές υπολογίζονταν στα 12,8 τρισεκατομμύρια δολάρια!

Ο τότε Υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Χένρι Πόλσον, πρώην διευθύνων σύμβουλος της Goldman Sachs, ακύρωσε την ελεύθερη αγορά, καθώς προέβη σε μια «σοσιαλιστική» πολιτική και διέσωσε τα ιδιωτικά χρηματοοικονομικά ιδρύματα με χρήματα του δημοσίου. Οι αγορές, δηλαδή οι εταιρείες Lehman Brothers, Fannie Mae, Merill Lynch, Citigroup, Freddie Mac, American International Group (AIG), απόλαυσαν την προστασία του κράτους και την δημόσια χρηματοδότηση.

Το σύστημα ορθοπόδησε, καθώς διασώθηκε με δημόσιο χρήμα και όχι με χρήμα από τις τσέπες των επενδυτών και των μετόχων. Ακριβώς η ίδια τακτική ακολουθήθηκε και στην Ελλάδα… (Περισσότερα διαβάστε στο: To colpo grosso της «ανακεφαλαιοποίησης»).

(συνεχίζεται…)