Περί εσωκομματικής δημοκρατίας λόγος

ΑΡΘΡΟ

του Παναγιώτη Χατζηγεωργίου

Δικηγόρου Δράμας

(με αφορμή το «σταλινικό σιωπητήριο;;;» του Αλ. Τσίπρα στην Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ)

Πάμπολλα άρθρα στον τύπο. Σχόλια και αναρτήσεις πολλών φίλων στο διαδίκτυο. Προφανώς δεν αναμένει κανείς στη χώρα μας ιδιαίτερες επιδόσεις στο ζήτημα αυτό. Όπως λόγου χάρη στη Μεγάλη Βρετανία. Εκεί άλλωστε τα κόμματα έχουν ιστορία 200 χρόνια. Εδώ ούτε καν 50.

Για το ζήτημα δεν υπάρχει μεγάλη βιβλιογραφία. Το 2008 εκδόθηκε το σύγγραμμα του αείμνηστου Δημητρίου Τσάτσου «ΕΣΩΚΟΜΜΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ».

Τονίζει ο εξαίρετος συνταγματολόγος μεταξύ άλλων: «…η αναβάθμιση των εσωκομματικών διαδικασιών μπορεί να συμβάλει στον εκδημοκρατισμό του πολιτικού συστήματος… δεν αποτελεί μόνο την ελεύθερη έκφραση τάσεων και απόψεων εντός του κόμματος, αλλά και τη συνθήκη για την ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών στην πολιτική…». Διαπιστώσεις του: «…η προσχηματικότητα της εσωκομματικής δημοκρατίας… είναι προφανής ακόμα και με στοιχειώδεις μόνο γνώσεις της πολιτικής ζωής… εξευτελίζεται από τους πρωταγωνιστές της πολιτικής, αλλά και από τους πολίτες – απαθείς θεατές της κωμωδίας…».

Με πρόλογο του κορυφαίου εν ζωή συνταγματολόγου Αντώνη Μανιτάκη είχε κυκλοφορήσει το 1996 η εργασία του Δικηγόρου και διδ. Συνταγματικού Δικαίου Δ. Ζακαλκά το βιβλίο «Το αίτημα για εσωκομματική δημοκρατία». Μεταξύ άλλων πραγματεύεται «…τη δεσμευτικότητα της συνταγματικής ρύθμισης του άρθρου 29 του Συντάγματος για τη δημοκρατική οργάνωση των κομμάτων… την πολιτική πραγματικότητα των σύγχρονων πολυσυλλεκτικών κομμάτων που τείνουν να είναι εκλογικοί μηχανισμοί με έλλειμμα εσωκομματικής δημοκρατίας…».

Το θέμα δυστυχώς δεν αποτέλεσε ποτέ κεντρικό ζήτημα της πολιτικής μας ζωής. Τώρα και με αφορμή τα όσα διαδραματίστηκαν στην Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ μετά τις πρόσφατες εκλογές άνοιξε μια συζήτηση. Κάλλιο αργά παρά ποτέ.

Ο γράφων προφανώς δεν φιλοδοξώ να συμβάλλω σε αυτή τη συζήτηση με ιδιαίτερες νομικές και συνταγματικές γνώσεις. Περισσότερο βιώματα και εμπειρίες θέλω να καταθέσω.

Έχουμε έλλειμμα δημοκρατίας στη χώρα μας; Προφανώς. Έχουμε Πρωθυπουργοκεντρικό σύστημα. Η Βουλή δεν είναι Κυβερνώσα. Η Κυβερνητική μονοκομματική πλειοψηφία ψηφίζει συνήθως μόνη τους νόμους. Η ηγεσία της Δικαιοσύνης διορίζεται. Η διάκριση των εξουσιών πάει περίπατο.

Το πρόβλημα επιτείνεται από την έλλειψη εσωκομματικής δημοκρατίας των πολιτικών δυνάμεων. Μια ματιά στην πρόσφατη ιστορία μας θα μας πείσει.

Ο εθνάρχης Κ. Καραμανλής ήταν ο ιδρυτής και ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης της Ν.Δ. Ουδείς τολμούσε να του εναντιωθεί. Η Ν.Δ. άργησε να ιδρύσει τοπικές οργανώσεις. Δεν έκανε τακτικά συνέδρια. Δεν νομίζω πως έχει κάνει σημαντικά βήματα προόδου. Ενδεικτικά να αναφέρω ότι ο τότε Υπουργός Προκόπης Παυλόπουλος (πανεπιστημιακός και συνταγματολόγος) είχε δηλώσει: «ως δημοκρατικό κόμμα εξουσιοδοτήσαμε τον Π/Θ Κώστα Καραμανλή να αποφασίσει ποιον θα προτείνει για ΠτΔ»!!! Δεν γνωρίζω πως λειτουργεί σήμερα η Ν.Δ. Θεωρώ ότι δεν έχει κάνει σημαντικές προόδους. Ότι έχει έλλειμμα εσωκομματικής δημοκρατίας.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν ιδρυτής και απόλυτος άρχων στο ΠΑΣΟΚ. Όπως είχε πει και ο Κατσιφάρας, δίχως τον Ανδρέα δεν θα μας γνώριζε ούτε ο θυρωρός της πολυκατοικίας μας. Στα συνέδρια του ΠΑΣΟΚ συμμετείχαν περί τους 5.000 σύνεδροι. Με δικαίωμα ομιλίας μόλις 1 λεπτό. Ο Ανδρέας εκλέγονταν δια βοής. Επί Σημίτη έγιναν και ουσιαστικά Συνέδρια. Λειτουργούσαν Υπουργικά Συμβούλια.

Συμμετείχα σε συνέδριο του ΚΙΝΑΛ και νομίζω ότι υπάρχει πρόοδος. Έγιναν προσυνεδριακές συζητήσεις. Υπήρχαν στο Συνέδριο θεματικές. Έγιναν ψηφοφορίες. Βέβαια προ ημερών ο Α. Λοβέρδος είχε δηλώσει: «αν μετά τις τυχόν δεύτερες εκλογές δεν υπάρχει αυτοδύναμη Κυβέρνηση, ο Πρόεδρος Ν. Ανδρουλάκης πρέπει να αποφασίσει να συνεργαστεί με το πρώτο κόμμα με τους όρους που ο ίδιος θα αποφασίσει» (σημ. στη Γερμανία το SPD για να αποφασίσει αν θα συνεργαστεί με τη Μέρκελ έστησε κάλπη και ψήφισαν όλα τα μέλη του). Θέλει δρόμο ακόμη για να φθάσει το ΠΑΣΟΚ τα σύγχρονα ευρωπαϊκά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα.

Στο Κ.Κ.Ε., όπου ως φοιτητής συμμετείχα για μικρό χρονικό διάστημα, υπήρχε ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός. Αν η άποψή σου δεν συμβάδιζε με την επίσημη, τότε δεχόσουν λίφτινγκ για να διορθώσεις το λάθος σου. Έτσι προέκυπταν οι συντριπτικές πλειοψηφίες. Θυμάμαι το Γραμματέα της ΚΝΕ Σ. Χαλβατζή να λέει πως οι θέσεις στο Συνέδριο ψηφίστηκαν ομόφωνα!!! Θυμάμαι τον πρώην εκπρόσωπο τύπου του ΚΚΕ Μάκη Κοψίδη να παρακολουθεί Συνέδριο του ΣΥΝ και να λέει στον Γιάννη Δραγασάκη: «τι πλειοψηφία 60%, στο Κ.Κ.Ε. η πρόταση της ηγεσίας θα περνούσε με 90%». Το Κ.Κ.Ε. έχει ομοφωνία και αποτελεσματικότητα. Έχει προφανώς έλλειμμα εσωκομματικής δημοκρατίας. Την αντιλαμβάνεται αλλιώς.

Είχε πει ο Γιώργος Καρατζαφέρης. Στο ΛΑΟΣ έχουμε Αρχηγό. Δεν είμαστε χάβρα των Ιουδαίων, όπως στον ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟ, να λέει ο καθένας τα δικά του. Δεν τον ενδιέφερε καν η εσωκομματική δημοκρατία.

Και στην Ανανεωτική Αριστερά, τον ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟ όπου ήμουν μέλος, Γραμματέας Ν.Ε. και μέλος Κ.Ε. για 20 χρόνια και στη ΔΗΜΑΡ, όπου ήμουν Γραμματέας και μέλος Κ.Ε. επί 10 χρόνια, υπήρχε εσωκομματική δημοκρατία; Σε μεγάλο βαθμό ναι.

Με ανοιχτές και δημοκρατικές διαδικασίες εκλέγονταν τα μέλη των τοπικών Ν.Ε., της Κ.Ε., οι Σύνεδροι. Συνεδρίαζαν συχνά οι Ν.Ε., συγκαλούνταν συχνά Γενικές Συνελεύσεις μελών. Συνεδρίαζαν τακτικά Κ.Ε. Συγκαλούνταν τακτικά Συνέδρια. Προβλέπονταν και έκτακτα. Υπήρχε και Διαρκές Συνέδριο. Έπαιρναν τον λόγο πολλά μέλη – σύνεδροι σε ποσοστό έως και 30%. Χρόνος ομιλίας περί τα 7 λεπτά. Ψηφοφορίες για όλα τα θέματα. Τη λίστα των υποψηφίων για την Ευρωβουλή δεν την κατάρτιζε ο Πρόεδρος. Ψηφίζαμε τα μέλη.

Ήταν θεσμοθετημένες οι τάσεις. Που κατέβαζαν τις δικές τους προτάσεις – πλατφόρμες. Στις τοπικές οργανώσεις εν όψει συνεδρίων ή κρίσιμων αποφάσεων στέλνονταν από την Κ.Ε. όχι ένας εισηγητής, αλλά περισσότεροι. Που εκπροσωπούσαν τις διαφορετικές τάσεις. Οι αποφάσεις λαμβάνονταν με πλειοψηφίες. Καμιά φορά οριακές. Σπανίως άγγιζαν υψηλά ποσοστά. Καθένας είχε τη δυνατότητα να ασκήσει κριτική ή και να εξυβρίσει ακόμη και τον Πρόεδρο. Καθένας είχε το δικαίωμα αν διαφωνούσε με την επίσημη γραμμή, να μη συμμετάσχει στην εκλογική μάχη. Επί Αλαβάνου και του τότε πρώιμου ΣΥΡΙΖΑ, ως Γραμματέας είχα καλέσει στη Δράμα τον ευρωβουλευτή μας Μιχάλη Παπαγιαννάκη. Ο οποίος διαφωνούσε με τον ΣΥΡΙΖΑ. Συμφώνησε να πάμε επίσκεψη στο Καλαμπάκι και να μιλήσουμε μόνο για αγροτικά ζητήματα. Το ίδιο έκανε και στη συνέντευξή του. Δεν μίλησε καθόλου για τις εκλογές που διεξάγονταν τις επόμενες μέρες!!!

Ήταν μια εξιδανικευμένη κατάσταση; Λειτουργούσαν όλα άψογα; Όχι. Ήταν εξαντλητικές οι διαδικασίες, κουραστικές. Οι τάσεις συχνά αντί να λειτουργούν ως ρεύματα ιδεών, λειτουργούσαν ως κόμματα μέσα στο κόμμα. Υπήρχαν και εκεί συντροφικά μαχαιρώματα και ίντριγκες. Υπήρχαν πολλές απόψεις. Που θόλωναν την επίσημη. Που καθιστούσαν το κόμμα μη αποτελεσματικό. Αλλά με όλες τις ατέλειες και τα προβλήματα. Ήταν μια όαση Δημοκρατίας σε σχέση με τα λοιπά κόμματα. ΣΥΝ και ΔΗΜΑΡ είχαν κάνει προόδους στο ζήτημα της εσωκομματικής δημοκρατίας. Απέτυχαν όμως πολιτικά και εκλογικά. Ίσως η χώρα και ο λαός μας δεν αντέχουν πολύ εσωκομματική δημοκρατία, θα ‘λεγε κανείς…

Ο γράφων δεν είμαι εδώ και χρόνια ενεργός κομματικά. Παρακολουθώ όμως τις εξελίξεις και σε αυτό το ζήτημα. Δεν νομίζω ότι τα πολιτικά κόμματα στη χώρα μας έχουν κάνει σημαντικές προόδους. Πέραν της εκλογής του Προέδρου από τη βάση, (σημ. αρχικά είχα κι εγώ τις επιφυλάξεις μου), αλλά νομίζω ότι πλέον αποτελεί δημοκρατική κατάκτηση (σημ. αρκεί να αποφεύγονται τα παρατράγουδα, όπως λόγου χάρη για ανάδειξη Προέδρου στο ΠΑΣΟΚ να ψηφίζει ακόμη και ο Π. Ψωμιάδης!!!).

Έχω την πληροφόρηση ότι και στον ΣΥΡΙΖΑ σήμερα λειτουργούν κατά τον ίδιο περίπου τρόπο. Μπορεί ο Αλέξης Τσίπρας να εκλέγεται από τη βάση πλέον. Έχει συνεπώς πολύ μεγαλύτερη νομιμοποίηση και εξουσία. Λειτουργούν όμως οι τάσεις και τα όργανα. Πάει πολύ τα υπόλοιπα κόμματα να κατηγορούν το ΣΥΡΙΖΑ για έλλειμμα εσωκομματικής δημοκρατίας.

Ο αντίλογος. Μα προχθές ο Τσίπρας δεν επέβαλε «σταλινικό σιωπητήριο»; Δεν απαγόρευσε τη συζήτηση για τα αίτια της συντριβής; Ναι. Με απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής. Που δέχθηκε σχετική του εισήγηση με πλειοψηφία 60%. Για να αποφύγει τώρα και εν όψει της νέας εκλογικής αναμέτρησης το μπάχαλο. Τις ομηρικές αψιμαχίες. Που θα γίνουν μετά τις εκλογές.

Και το Γραφείο Τύπου θα ορίζει ποιοι θα πηγαίνουν σε πάνελ στην τηλεόραση; Ναι αυτή η συζήτηση γίνονταν από παλιά στον ΣΥΝ. Έτσι είχε αποφασιστεί και τότε, αλλά δεν τηρούνταν ποτέ. Είναι δημοκρατική μια τέτοια απόφαση; Όχι. Έχει λογική; Ναι. Για να μη βγαίνει παραμονές εκλογών κάθε Κατρούγκαλος, Φωτίου, Ξυδάκης, Πολάκης και λέει τα δικά του. Γιατί τα κόμματα εκτός από τη δημοκρατική τους λειτουργία πρέπει να μεριμνούν και για την αξιοπιστία τους. Για να μη κερδίζουν σε εσωκομματική δημοκρατία και υφίστανται πολιτική και εκλογική πανωλεθρία.

Προφανώς πολλοί δεν θα συμφωνήσουν με τα γραφόμενά μου. Προσωπικά ευκαιρίας δοθείσης θα μελετήσω το καινούργιο βιβλίο του φίλου Νίκου Μαραντζίδη. Για να μάθω για τον σταλινισμό. Αν στο ΚΚΣΕ τότε υπήρχαν τάσεις και απόψεις, αντίθετες πλατφόρμες. Για να μπορώ κι εγώ να κατηγορώ τον Αλέξη Τσίπρα για σταλινισμό.

Ελπίζω πως όλοι μας μετά από όλα αυτά θα αξιώσουμε από τα κόμματα, όπου είμαστε ενταγμένοι ή στηρίζουμε και ψηφίζουμε να αρχίσουν να λειτουργούν πιο δημοκρατικά.

Αν θέλουμε πραγματικά καλύτερη ποιότητα της δημοκρατίας μας. Αν επιδιώκουμε ειλικρινά το συμφέρον της χώρας.