ΑΡΘΡΟ
Του Γ.Κ. Χατζόπουλου
Τ. Λυκειάρχη
ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Αναμφίλεκτα η ύπαρξη Κανονισμών των Ορθοδόξων Κοινοτήτων, οι οποίοι συντάχθηκαν στο χρονικό διάστημα από το 1858-1860 από τη συνελθούσα στην Κωνσταντινούπολη συνέλευση του Πατριαρχείου και επικυρώθηκαν από την τουρκική κυβέρνηση και στη συνέχεια αποτελέσανε θεμελιώδες νόμο της οθωμανικής αυτοκρατορίας και παράλληλα καταστατικό χάρτη της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αποτελεί μια πολύ χρήσιμη και ουσιαστική πηγή της μελέτης της λειτουργίας της παιδείας στα περιοχές του υπόδουλου Ελληνισμού.
Το δρόμο για τη σύνταξη των Κανονισμών άνοιξε το αυτοκρατορικό διάταγμα Χάτι Χουμαγιούν (Hatti Humajun), το οποίο υποχρεώθηκε να εκδώσει η Τουρκία, μετά τη λήξη του Κριμαϊκού Πολέμου (1854-1856). Με το διάταγμα αυτό αναγνωριζόταν σ’ όλους τους υπόδουλους λαούς της οθωμανικής αυτοκρατορίας η ισότητα, η ισονομία, η ελευθερία της συνείδησης και η ελευθερία άσκησης της λατρείας παράλληλα με την λειτουργία εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.
Το διάταγμα αυτό επικυρώθηκε από διεθνές συμβούλιο, το οποίο συνήλθε στο Παρίσι το 1856 με την ομώνυμη συνθήκη.
Στηριζόμενα λοιπόν στο διάταγμα, μετά την επικύρωσή του, τα ορθόδοξα Πατριαρχεία προέβησαν στην έκδοση γενικών κανονισμών με τους οποίους ρυθμίζονταν εκκλησιαστικά και εθνικά θέματα, τα οποία απασχολούσαν τους ορθόδοξους χριστιανούς, οι οποίοι ανήκαν στον Οικουμενικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης.
Σχέδια κανονισμών, που περιείχαν βασικές διατάξεις, αποστέλλονταν στους ορθοδόξους Μητροπολίτες, οι οποίοι συγκαλούσαν σε Γενική Συνέλευση το Ποίμνιό τους και ύστερα από διαλογική συζήτηση και λαμβάνοντας υπ’ όψη τις ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες, που επικρατούσαν, προβαίνανε στη σύνταξη κανονισμών, με τους οποίους ρυθμίζονταν τα εκκλησιαστικά και εκπαιδευτικά θέματα της θεοσώστου Μητροπόλεώς τους.
Στηριζόμενοι στον Κανονισμό της Ελληνικής Ορθοδόξου Κοινότητος της Δράμας (1902), στον Κώδικα της Ελληνικής Ορθοδόξου Κοινότητος Τσιατάλτζιας (Χωριστής) (1842), στον «Κώδικα της εν Βησσοτσάνη Ιεράς Εκκλησίας Αγίου Γεωργίου» (1906), στον Κώδικα της Προσοτσάνης (ακέφαλος και κολοβός), θα διεξέλθουμε σε αδρές γραμμές, τα θέματα, τα οποία ρυθμίζονταν με τους κανονισμούς.
Ο Κανονισμός της Δράμας απαρτίζονταν από οκτώ Κεφάλαια και 57 άρθρα και είχε επικυρωθεί την 9 Οκτωβρίου 1902 από τον Εθνοϊερομάρτυρα Άγιο Χρυσόστομο.
Οι πληροφορίες, τις οποίες αντλούμε από αυτόν, είναι οι ακόλουθες:
α. Στην Ορθόδοξη Κοινότητα της Δράμας ανήκουν μόνο οι ορθόδοξοι κάτοικοι αυτής, «οι εμμένοντες πιστοί εις τα πάτρια και τη Μ. του Χριστού Εκκλησία».
β. Η Κοινότητα έχει στην ιδιοκτησία της όλα τα ιερά καθιδρύματα, τα οποία είναι διασφαλισμένα με αυτοκρατορικά φιρμάνια.
γ. Τα λειτουργούντα στην Κοινότητα Σωματεία είναι:
- Το Μικτό Εκκλησιαστικό Δικαστήριο
- Η Εφορεία των Σχολών και
- Η Επιτροπή των Εκκλησιών.
Και τα τρία όργανα εκλέγονται από τη νόμιμη Γενική Συνέλευση, η οποία συνέρχεται υπό την Προεδρία του Μητροπολίτη ή του νόμιμου Αρχιερατικού Επιτρόπου, ο οποίος τον εκπροσωπεί στη Γενική Συνέλευση.
δ. Δικαίωμα συμμετοχής στη Γενική Συνέλευση έχουν όσοι πιστοί συμπληρώσανε το 28ο έτος της ηλικίας τους (για την Εφορεία και την Επιτροπή). Και τέλος για την εκλογή στη Δημογεροντία και το Μικτό Εκκλησιαστικό Δικαστήριο αναγκαία ήταν η συμπλήρωση του 30ου έτους της ηλικίας.
Ο χρόνος θητείας του Μικτού Εκκλησιαστικού Δικαστηρίου των άλλων Σωματείων είναι διετής.
Τα διοικητικά όργανα των Σωματείων είναι εξαμελή, ενώ της Δημογεροντίας τα 4 Μέλη προέρχονται από τα Μέλη του Μικτού Εκκλησιαστικού Δικαστηρίου (αριστίνδην) και τα δύο εκλέγονται με μυστική ψηφοφορία των πολιτών. Τα δύο αυτά Μέλη αποτελούν το λεγόμενο Ιχτιάρ μετζλησί της Δράμας.
Την Επιτροπή των Εκκλησιών (4 μέλη) τη διορίζει η Γενική Συνέλευση με θητεία 2 χρόνων, έργο της οποίας είναι η διατήρηση και ορθή λειτουργία των ιερών καθιδρυμάτων διαφυλάσσοντας ως κόρη τα έσοδά τους, προερχόμενα από δωρεές, και διαθέτοντάς τα σύμφωνα με το συμφέρον της Κοινότητας.
Έργο της Επιτροπής είναι, σε συνεννόηση πάντοτε με τον Μητροπολίτη, ο κανονισμός των δικαιωμάτων των ιερέων, η ευκοσμία των ναών και η τήρηση της τάξης και της ησυχίας σ’ αυτούς.
Η Εφορεία των Σχολών (4μελής), προδρεύεται από τον Μητροπολίτη ή τον αντιπρόσωπό του (αρχιερατικό Επίτροπο) και διευθύνει τα εκπαιδευτήρια της πόλης σύμφωνα με τις πατριαρχικές και συνοδικές διατάξεις, καθώς και τον κανονισμό των Εκπαιδυετηρίων.
Η όλη διοίκηση ανήκει στον Μητροπολίτη, ο οποίος προεδρεύει στις Γενικές Συνελεύσεις, ορίζει την ημέρα των συνελεύσεων, υπογράφει τα πρακτικά των συνεδριών και φροντίζει για την ακριβή εφαρμογή όσων αποφασίστηκαν σε κάθε συνεδρίαση.
Αφού εκθέσαμε σε αδρές γραμμές το περιεχόμενο του κανονισμού, θα δούμε στη συνέχεια το πόσο σημαντική υπήρξε η ύπαρξή του για την εύρυθμη λειτουργία της Κοινότητας (εκκλησία, παιδεία κ.α.) στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
(συνεχίζεται…)
