ΑΡΘΡΟ

Του Γ.Κ. Χατζόπουλου

Τ. Λυκειάρχη

 

ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ

 

Οι Ηδωνοί, ύστερα από την πανηγυρική επικράτηση του θεού Διονύσου, επιδόθηκαν στην επίσημη πια λατρεία του, η οποία διαδόθηκε σχεδόν ταχύτατα σ’ όλη τους την επικράτεια, παίρνοντας πανηγυρικό χαρακτήρα. Το αμπέλι, ένα από τα φυτά που πρωτοέθεσε κάτω από την προστασία του ο Διόνυσος, έγινε η κυρίαρχη φροντίδα τους. Το προστάτευσαν με ιερό πάθος και επεκτείνανε την καλλιέργειά του, αφού αυτό τους χάριζε σωρεία ευεργετημάτων, όπως την έντονη διασκέδαση, τη σημαντική διατροφή, την αισιοδοξία και την οικονομική πρόσοδο, αφού αποτελούσε σημαντικό παράγοντα της οικονομίας τους.

Και η ευλάβειά τους αυτή εκφράστηκε έμπρακτα, τόσο με την ίδρυση ιερών, όσο και μαντείων. Έτσι στις χιονόδαρτες και χιονοσκέπαστες κορυφαίες του ιερού όρους Παγγαίο, ένα τμήμα των Ηδωνών, οι αποκαλούμενοι Σάτρες, πολεμιστές σκληροτράχηλοι και ανυπότακτοι, ίδρυσαν μαντείο, που σύντομα απέκτησε τεράστια φήμη, συναγωνιζόμενο και αυτό της πανελλήνιας εμβέλειας μαντείο των Δελφών. Εξερχόμενη η φήμη των ορίων της χώρας τους, οδήγησε τον Βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο τον Β’ να καταφύγει σ’ αυτό, προκειμένου να απαλλαγεί από μια κακή φήμη ότι επίκειται το τέλος του. Πράγματι ο θρησκευτικός ηγέτης του μαντείου, του οποίου το όνομα δεν διέσωσε κανένας από τους αρχαίους συγγραφείς, του έδωσε τον τελείως συμβολικό χρησμό «φυλάττεσθαι δειν το άρμα» (=να προσέχει την ανάβασή του στο άρμα). Δυστυχώς εκείνος ο τόσο ασαφής και συμβολικός χρησμός έμελλε να επαναληφθεί στο ακέραιο. Κατεβαίνοντας ο Φίλιππος με άρμα για να παρακολουθήσει εκδηλώσεις στο θέατρο των Αιγών δολοφονήθηκε από έναν αξιωματικό του, τον Παυσανία, που ανήκε στους βασιλικούς εταίρους. Ως προς τα αίτια της δολοφονίας του Φιλίππου η ιστορική έρευνα δεν καταλήγει σε σαφή άποψη. Άφησε να πλανάται μια σκοτεινή αιτιολογία, χωρίς να δίδει ιδιαίτερη σημασία στους αληθινούς λόγους. Τέτοιου είδους δολοφονίες φιλοξενεί ουκ ολίγους η ιστορική δέλτο, υπακούοντας προφανώς σε λόγους σκοπιμότητας.

Αν και ο Διόνυσος ήταν ο νεότερος θεός του Ολύμπου, όμως άσκησε τεράστια επίδραση στο ελληνικό πνεύμα. Από τον 6ο π.Χ. αιώνα ακόμη και μετά δεν υπάρχει τομέας της κοινωνικής ζωής, που να μην ασκείται η διονυσιακή επίδραση. Η λογοτεχνία (τραγωδία, κωμωδία, ιστορία) κάνουν την τιμή στο Διόνυσο να τον συμπεριλάβουν εγκωμιαστικά, αλλά και ειρωνικά (Αριστοφάνης) στη θεματολογία της.

Είναι αναντίρρητο ότι η λατρεία του, έχοντας ως υπόβαθρο τα αρχέγονα λαϊκά δρώμενα θα θέσει στέρεες τις βάσεις για τη δημιουργία ενός νέου λογοτεχνικού είδους, τον διθύραμβο, καθαρά γέννημα της λατρείας του, ο οποίος με τη σειρά θα συμβάλει στη γένεση του κορυφαίου ελληνικού λόγου, του δράματος, που παρά τη διέλευση αρκετών εκατονταετηρίδων εξακολουθεί να σαγηνεύσει όχι μόνο το ελληνικό κοινό, αλλά και το διεθνές. Είναι γνωστή η αγάπη ξένων χειριστών του λόγου, οι οποίοι διθυραμβικά εξυμνούν και παριστάνουν τον θείο ελληνικό τραγικό λόγο, ενώ ογκώδη συγγράμματα εκπονήθηκαν από κορυφαίες προσωπικότητες του λόγου για τον τεράστιο παιδευτικό λόγο του αρχαίου δράματος. Και όχι μόνον προέβησαν και προβαίνουν στην εξύμνησή του, αλλά και προέβησαν και συνεχίζουν να προβαίνουν στη μίμησή του (Ρωμαίοι) συνθέτοντας τραγικούς λόγους, στους οποίους προσδίδουν ατόφια ονόματα των έργων των Ελλήνων τραγικών. Και προβαίνουν σ’ αυτή τους την ενέργεια όχι βέβαια από ένδεια εξεύρεσης τίτλων, αλλά γιατί θεωρούν αυτή τους την ενέργεια άκρως τιμητική και σεβαστική.

Δεν τελειώσαμε με τον Διόνυσο. Θα συνεχίσουμε.