ΑΡΘΡΟ

Της Δήμητρας Ευθυμιάδου

Προπτυχιακής φοιτήτριας του τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Α.Π.Θ.

 

Προ ολίγων ημερών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προέβη στην ανακοίνωση του πακέτου οικονομικής στήριξης των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση που προκάλεσε η πανδημία του Covid-19. H πρόταση της Κομισιόν για το Ταμείο Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής οικονομίας («Next Generation EU») μπορεί να χαρακτηριστεί τόσο ρηξικέλευθη όσο και φιλόδοξη.

Πιο συγκεκριμένα, το ποσό, που θα διατεθεί για την οικονομική ανάκαμψη των χωρών της Ευρώπης, θα αγγίζει τα 750 δισεκατομμύρια ευρώ, με τα 500 δις να αποτελούν επιδοτήσεις και τα υπόλοιπα 250 δις να αποτελούν μορφή δανείου με ευνοϊκούς όρους. Η αναλογία της κατανομής του ποσού ανά κράτος θα γίνει με βάση την ύφεση που θα βιώσουν, το συνολικό ΑΕΠ της χώρας, αλλά και το χρέος της. Για παράδειγμα, σύμφωνα με την παραπάνω θεωρητική διαδικασία διανομής της οικονομικής ενίσχυσης φαίνεται ότι η Ιταλία θα λάβει 81,8 δισ. ευρώ, η Ισπανία 77,3 δισ. ευρώ και η Ελλάδα περίπου 32 δισ. ευρώ.

Όσον αφορά στην πρόταση του συγκεκριμένου πακέτου οικονομικής ανάκαμψης, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με επικεφαλής την Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, έγινε σαφές ότι διέφερε από την πρόταση του Γάλλου Προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν και της Γερμανίδας Καγκελάριου Άνγκελα Μέρκελ, οι οποίοι είχαν κάνει λόγο για ταμείο 500 δισεκατομμυρίων ευρώ, τα οποία θα δοθούν με μορφή επιχορηγήσεων και όχι δανείων. Η πρόταση Γαλλίας-Γερμανίας βρήκε εμπόδιο στην άρνηση τεσσάρων χωρών. Η Αυστρία, η Ολλανδία, η Δανία και η Σουηδία διαφώνησαν έντονα με την παραπάνω πρόταση και έκαναν την δική τους «αντιπρόταση», σύμφωνα με την οποία τα χρήματα, που θα διατεθούν με σκοπό πάντα την αλληλεγγύη και την αλληλοβοήθεια στις πληγείσες χώρες, να έχουν καθαρά και μόνο την μορφή δανείου, χωρίς καμία υπόνοια επιδότησης.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέλοντας να ισορροπήσει ανάμεσα στις δύο προτάσεις, επέλεξε έναν συνδυασμό τους, ο οποίος όμως έχει περισσότερο αλληλέγγυα μορφή, παρά αυστηρά δανειακή. Αξίζει, φυσικά, να σημειωθεί η στάση της Γερμανίας, η οποία προκάλεσε έκπληξη σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς την τελευταία δεκαετία κρατούσε μια άκαμπτη στάση υπέρ των αυστηρών πολιτικών λιτότητας. Φαίνεται λοιπόν, πως ό,τι δεν έκανε στην κρίση χρέους, δέκα χρόνια πριν, είναι έτοιμη να το κάνει τώρα, λειτουργώντας βέβαια υπό τον φόβο διάλυσης της Ε.Ε., σε περίπτωση που οικονομίες των χωρών δεν βοηθηθούν και αφεθούν πάλι προς κατάρρευση.

Το Ταμείο Ανάκαμψης από πολλούς χαρακτηρίζεται ως ένα νέο σχέδιο «Μάρσαλ», με «καταγωγή» την Κομισιόν. Η Γερμανίδα Καγκελάριος θέλοντας να κάμψει την αδιάλλακτη στάση του τόξου των τεσσάρων καχύποπτων χωρών (Δανία, Αυστρία, Ολλανδία, Σουηδία) κατέστησε σαφές ότι οι επιχορηγήσεις αυτές συνιστούν «επένδυση» για το μέλλον και θα διατεθούν για συγκεκριμένους σκοπούς. Ωστόσο, δεν παρέλειψε να αναφέρει την δυσκολία των διαπραγματεύσεων, που θα ακολουθήσουν και να τονίσει την αδυναμία ολοκλήρωσης των σκληρών διαπραγματεύσεων στο προσεχές Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Η Α. Μέρκελ εξέφρασε την επιθυμία της για ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων το προσεχές φθινόπωρο, χρόνος επαρκής προκειμένου να διαβουλευθούν τα θέματα, τα εθνικά κοινοβούλια και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ώστε όλα να μπορούν να τεθούν σε ισχύ την 1.1.2021.

Σύμφωνα λοιπόν με τις εξαγγελίες και τις ανακοινώσεις Ευρωπαίων Αξιωματούχων, το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το πακέτο στήριξης βασίζεται σε τρεις πυλώνες. Ο πρώτος πυλώνας είναι αυτός που θα συγκεντρώνει το 80% των συνολικών κεφαλαίων και θα χρηματοδοτήσει τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης, τα οποία τα κράτη-μέλη θα καταρτίσουν βάσει των επενδυτικών και μεταρρυθμιστικών τους προτεραιοτήτων, με αναφορά στους άξονες της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής Βιώσιμης Ανάπτυξης. Η Πρόεδρος της Κομισιόν τόνισε πως θα υπάρχει έλεγχος στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, για να διασφαλιστεί ότι τα ποσά που θα λάβουν οι χώρες, θα εξυπηρετήσουν αποκλειστικά τον σκοπό για τον οποίο δόθηκαν. Όσον αφορά στον δεύτερο πυλώνα, αυτός θα λάβει περίπου το 15% του ποσού και θα χρησιμοποιηθεί για την επανεκκίνηση της οικονομίας, στηρίζοντας τις υγιείς επιχειρήσεις, μέσα από κεφαλαιακή ενίσχυση και κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων. Ο τρίτος πυλώνας θα εστιάσει στην ενίσχυση των μηχανισμών πολιτικής προστασίας και έκτακτης ανάγκης, απορροφώντας περίπου το 5% του ποσού.

Ο καθηγητής του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών κ. Πάνος Τσακλόγλου, κάνοντας μια ανάλυση της πρότασης της Κομισιόν, την χαρακτήρισε καινοτόμα και ρηξικέλευθη, καθώς ο προτεινόμενος τρόπος χρηματοδότησης των δράσεων για την καταπολέμηση της κρίσης είναι, ουσιαστικά, ένα ευρωομόλογο εφόσον τα κράτη-μέλη εγγυώνται την αποπληρωμή του, μέσω του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού. Υποστήριξε, επίσης, ότι από μία άποψη είναι πολύ πιο προωθημένο από τα ευρωομόλογα που συζητούντο παλαιότερα, καθόσον η μεν χρήση των πόρων του ομολόγου προβλέπεται να γίνει με βάση τις ανάγκες που δημιούργησε η πανδημία, ενώ η αποπληρωμή του θα γίνει ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες των κρατών-μελών. Τέλος ο κ. Τσακλόγλου τόνισε ότι, παρά τις αντιδράσεις ορισμένων χωρών και τις λεπτομέρειες που θα διευθετηθούν μέσω των επικείμενων διαπραγματεύσεων, το προτεινόμενο Ταμείο ενισχύει την αλληλεγγύη και τη συνοχή στο χώρο της Ε.Ε. και μπορεί να θεωρηθεί ένα ακόμα βήμα προς την εμβάθυνση της οικονομικής και, ενδεχομένως, της πολιτικής ολοκλήρωσής της.

Όσον αφορά στον τρόπο αποπληρωμής ενός μέρους του ποσού υπάρχουν διάφορα σενάρια, τα οποία δεν επιβεβαιώνονται έως ότου να λήξουν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των κρατών-μελών της Ένωσης. Ένα εξ αυτών των σεναρίων είναι η αποπληρωμή με βάση το ΑΕΠ της κάθε χώρας. Εάν ισχύσει αυτό και δεδομένου ότι η Ελλάδα θα λάβει 32 δισεκατομμύρια (22,5 δις ευρώ σε επιχορηγήσεις και 9,5 δις ευρώ σε δάνεια), η συμβολή της με τα τωρινά δεδομένα δεν θα ξεπεράσει τα 10 δις. ευρώ. Επομένως, πιστεύεται ότι το ποσό που θα δοθεί σε δανειακή μορφή θα έχει πράγματι ευνοϊκούς όρους και δεν θα αποτελεί «μνημονιακού» τύπου δάνειο. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που ήδη υπάρχουν η αποπληρωμή του κοινού δανεισμού, εκτείνεται σε σημαντικό βάθος χρόνου, αρχής γενομένης το 2028.

Ακριβείς εκτιμήσεις για το σχέδιο της Κομισιόν θα λάβουν χώρα, όταν ολοκληρωθεί το τελικό κείμενο, το οποίο θα περιγράφει αναλυτικά και με σαφήνεια τις δεσμεύσεις για τα δάνεια, τις εγγυήσεις, τις επιχορηγήσεις αλλά και τις βασικές παραδοχές του επταετούς δημοσιονομικού πλάνου.

Θετικά προσκείμενοι σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, προς την πρωτοβουλία της Ευρώπης για το ενιαίο Ταμείο Ανάκαμψης, δήλωσαν οι πολιτικοί αρχηγοί των κομμάτων της Νέας Δημοκρατίας, του Κινήματος Αλλαγής και του ΣΥΡΙΖΑ. Πιο συγκεκριμένα, ο Πρωθυπουργός χαρακτήρισε την πρωτοβουλία «μεγάλη και εμβληματική», καθώς είναι μια μεγάλη ευκαιρία μετασχηματισμού του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας, για το οποίο έχει δεσμευτεί η κυβέρνηση. Τόνισε, επίσης, την εμπιστοσύνη που δείχνει πια η Ευρώπη προς την Ελλάδα, κάτι που χαρακτήρισε ως «αποτέλεσμα της αθόρυβης αλλά παραγωγικής και συνεπούς δουλειάς που έκανε η κυβέρνηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο». Επιπλέον, ο Κ. Μητσοτάκης δεν παρέλειψε να τονίσει την ευθύνη της κυβέρνησης για το σημαντικό έργο που έχει την ευκαιρία να υλοποιήσει και για την διαχείριση αυτών των μεγάλων ποσών θα πρέπει να γίνει με σχέδιο.

Ίσως λοιπόν, ήρθε η στιγμή που η Ευρώπη θα αποδείξει και ταυτόχρονα θα ενισχύσει την ενότητα της, αφήνοντας πίσω τις περιόδους στασιμότητας και παρακμής, κάνοντας σημαντικά βήματα προς ένα μέλλον ανάπτυξης και ευημερίας για όλους!

 

*Το άρθρο της κ. Ευθυμιάδου δημοσιεύτηκε στο blog PoliticsToday.news.blog