ΑΡΘΡΟ

του Παναγιώτη Χατζηγεωργίου

Δικηγόρου Δράμας

  • Οι τεμπέληδες Γάλλοι – Η απορία της Σώτης – Ο Πικετί και οι άχρηστοι του Χαράρι
  • «Εσείς μιλάτε για κέρδη και ζημιές, εμείς μιλάμε για ανθρώπινες ζωές»

Ο και γαμπρός του Καρλ Μαρξ Πωλ Λαφάργκ δημοσίευσε το 1880 το «ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΤΕΜΠΕΛΙΑ». Δίχασε σοσιαλιστές και κομμουνιστές. Πολλοί το θεώρησαν προβοκατόρικο. Έρχονταν σε αντίθεση με τους εργατικούς αγώνες. Με τα συνθήματα για δουλειά και προκοπή για όλους. Ορισμένοι ενθουσιάστηκαν. Διέβλεψαν ένα ριζοσπαστικό όνειρο για απαλλαγή του ανθρώπου από τη «δουλεία της εργασίας». Ένα όραμα για αξιοβίωτη ζωή.

Ο Λαφάργκ προέτρεπε να εγκαταλείψουν οι άνθρωποι το καπιταλιστικό ιδεώδες για συνεχή δουλειά και υπερκατανάλωση. Να μην εξαντλούν στη δουλειά όλο τους το είναι. Μπορούν, αν αμείβονται σωστά, με τρεις ώρες εργασίας να καλύψουν όλες τις βασικές τους ανάγκες.

Ο ίδιος ο Μαρξ φέρεται να δήλωσε: «αν αυτό είναι μαρξισμός, τότε εγώ δεν είμαι μαρξιστής». Στο διάβα της Ιστορίας όμως διανοούμενοι και κόμματα της Αριστεράς, συνδικαλιστές και πολιτικοί ηγέτες αναγνώρισαν στον Λαφάργκ «αλήθειες». Αγωνίστηκαν και πέτυχαν λιγότερες ώρες και χρόνια δουλειάς για τους εργαζόμενους. Ο άνθρωπος δεν πρέπει να δουλεύει ασταμάτητα μέχρι τα βαθιά γεράματα. Κερδήθηκαν το 8ωρο, το 5νθήμερο, οι άδειες ανάπαυσης, η σύνταξη σε χαμηλότερα όρια ηλικίας. Έτσι αντιμετωπίσθηκε εν μέρει και το πρόβλημα της ανεργίας, που έφεραν η βιομηχανική επανάσταση και οι μηχανές. Λιγότερος εργασιακός βίος, περισσότερες θέσεις εργασίας.

Αναγνωρίστηκε ότι ο άνθρωπος έχει δικαίωμα στην τεμπελιά, στην ανάπαυλα, στη διασκέδαση. Γιατί ο ράθυμος, ο ξεκούραστος μπορεί και να παράγει και να καταναλώσει πολιτισμό. Να ασχοληθεί με τις τέχνες και τα γράμματα. Αυτά κερδήθηκαν με αγώνες, θυσίες και αίματα. Με μπροστάρηδες τα Συνδικάτα και την Αριστερά. Η Ευρώπη μπορεί να μην έγινε σοσιαλιστική. Έγινε όμως πιο Κοινωνική. Πιο Δίκαιη. Πιο Ανθρώπινη.

Με τον Ρήγκαν, τη Θάτσερ, τον νεοφιλελευθερισμό ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση. Ο καπιταλισμός και το κεφάλαιο άρχισαν να παίρνουν πίσω ότι είχαν κερδίσει επί δεκαετίες οι εργαζόμενοι. Η σταθερή θέση εργασίας δεν είναι πλέον κανόνας. Το 8ωρο αμφισβητείται. Αυξήθηκε το προσδόκιμο ζωής, να αυξηθεί λοιπόν και ο εργασιακός βίος. Οι σχέσεις εργασίας πρέπει να γίνουν ελαστικές. Οι εργαζόμενοι να δουλεύουν περισσότερες ώρες, να κάνουν και δεύτερη δουλειά. Να εργάζονται ως τα βαθιά γεράματα.

Η ανθρωπότητα ήδη εισέρχεται στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης. Ρομπότ αντικαθιστούν εργαζόμενους. Σε εργοστάσια και βιοτεχνίες. Σε σπίτια και γραφεία. Στην ιατρική και τη δικηγορία. Ακόμη και σε μέσα μαζικής μεταφοράς. Θα χαθούν εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Ο συγγραφέας των βιβλίων Sapiens (τριλογία με πάνω από 21 εκατομμύρια πωλήσεις σε όλο τον κόσμο) και Πανεπιστημιακός (Ιστορικός σε Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ) Γιουβάλ Νώε Χαράρι κρούει τον κώδωνα της επερχόμενης απαξίωσης και εξαθλίωσης του ανθρώπινου γένους. Προειδοποιεί για «την τάξη των αχρήστων». Εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους που δεν θα έχουν δουλειά. Δεν θα μπορούν να επανεκπαιδευτούν. Να προσαρμοστούν.

Δεν μπορούμε βεβαίως να πούμε όχι στα ρομπότ. Η εξέλιξη είναι αναπόφευκτη. Το ερώτημα δεν είναι αν θα αποδεχθούμε τη μεταβιομηχανική εποχή της τεχνητής νοημοσύνης. Που θα παράγει και θα συσσωρεύσει ακόμη περισσότερο πλούτο. Στον ήδη υπάρχοντα σήμερα τεράστιο. Που θα αρκούσε για να διατραφεί όλος ο πληθυσμός της γης. Και να έχει μια αξιοβίωτη ζωή. Αν κατανέμονταν βέβαια δίκαια μεταξύ κρατών και μεταξύ ανθρώπων.

Το ερώτημα είναι πως θα διαχειριστεί η ανθρωπότητα αυτή τη νέα εποχή. Τι απάντηση θα δώσει στα εκατομμύρια χαμένων θέσεων εργασίας. Πως θα διανεμηθεί η νέα τεράστια συσσώρευση πλούτου. Πως θα καταναλωθούν τα πολλαπλάσια παραγόμενα αγαθά. Θα γίνουν ακόμη πιο ελαστικές οι θέσεις εργασίας; Θα αυξηθούν οι ώρες εργασίας; Θα αυξηθούν περαιτέρω τα όρια ηλικίας για συνταξιοδότηση; Αυτές είναι οι λύσεις του φιλελευθερισμού. Μήπως η ανθρωπότητα κινείται προς λάθος κατεύθυνση;

Όπως λέει ο Αντρέ Μπρετόν η σωστή απάντηση σε κάθε ερώτηση είναι ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ!!! Δεν μπορεί να είναι λύση η καπιταλιστική πρόταση που ΠΡΟΤΑΣΣΕΙ ΤΑ ΚΕΡΔΗ και ΠΑΡΑΓΚΩΝΙΖΕΙ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ. Ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι στις αναπτυγμένες κοινωνίες τα εκατομμύρια των ανέργων θα επιβιώνουν με επιδόματα, θα αποτελούν την «τάξη των αχρήστων». Δεν μπορεί αυτό το δυστοπικό μέλλον να είναι το όραμά μας για το αύριο της ανθρωπότητας.

Σε όλες τις χώρες του πλανήτη έχουν κυριαρχήσει οι νεοφιλελεύθερες συνταγές. ΤΑ ΚΕΡΔΗ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ. «Το δικαίωμα στην τεμπελιά» του Λαφάργκ δεν βρίσκεται πλέον ούτε στα φοιτητικά σπίτια. Στην Ευρώπη η μια χώρα μετά την άλλη αυξάνουν τα όρια ηλικίας για συνταξιοδότηση. Δίχως ή με ελάχιστες αντιδράσεις.

Ο Μακρόν δεν θα μπορούσε να διαφοροποιηθεί. Δεν θα άφηνε το ασφαλιστικό σύστημα της Γαλλίας να καταρρεύσει. Λείπουν 20 δις μέχρι το 2030. Ανεβάζει λοιπόν κι αυτός το όριο ηλικίας από 62 στα 64 χρόνια. Ο διάσημος Γάλλος οικονομολόγος Τομά Πικετί του πρότεινε να φορολογήσει με 50% τους 500 πιο πλούσιους Γάλλους. Που μέσα σε 10 χρόνια αύξησαν τις περιουσίες τους από 200 σε 1000 δις. Έτσι θα συγκέντρωνε πάνω από 400 δις. ΟΧΙ λέει ο Καπιταλισμός. Αυτές είναι αναχρονιστικές, αντιπαραγωγικές προτάσεις.

Και αίφνης η Γαλλία φλέγεται. Ξυπνά η Γαλλία της Παρισινής Κομμούνας. Του Μάη του ‘68. Των κίτρινων γιλέκων. Εκατομμύρια εξεγερμένοι Γάλλοι στους δρόμους. Συνταξιούχοι, ηλικιωμένοι στα πρόθυρα της σύνταξης, αλλά και οι νέοι. Οι δήθεν απολίτικοι. Οι Γάλλοι άλλη μια φορά στο προσκήνιο της παγκόσμιας ιστορίας. Η Γαλλία θυμήθηκε τον Πωλ Λαφάργκ και το δικαίωμα στην τεμπελιά. Σε Ευρώπη και Αμερική ξαναδιαβάζουν Μαρξ. Ο επιφανής οικονομολόγος και θιασώτης του φιλελευθερισμού Τζ. Σουμπέτερ παραδέχεται ότι ο καπιταλισμός δεν μπορεί να δώσει βιώσιμες λύσεις.

Και μένει να απορεί η προοδευτική και εξαίρετη δική μας συγγραφέας και ιστορικός Σώτη Τριανταφύλλου, που ζει στο Παρίσι. Μα τι θέλουν επιτέλους οι αχάριστοι seniors; Γιατί διαμαρτύρονται και οι νέοι; Δεν τους αφορά το ζήτημα… (συνέντευξη στο Πρώτο Θέμα).

Υ.Γ. Ο Πωλ Λαφάργκ δεν ήταν τεμπέλης. Δούλευε ως δημοσιογράφος, συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας. Μαζί με τη γυναίκα του και κόρη του Μαρξ Λάουρα για να μη γίνουν στα γεράματά τους βάρος σε κανέναν, όπως και στο ασφαλιστικό σύστημα της Γαλλίας αυτοκτόνησαν…