ΑΡΘΡΟ

Του Γ.Κ. Χατζόπουλου

Τ. Λυκειάρχη

 

 

ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΟΥ ΕΝΤΥΠΟΥ

  • Δημήτρης Α. Πασχαλίδης – Χρίστος Φαράκλας

 

Στο βιβλιοκριτικό πρώτο άρθρο μου υποσχέθηκα να αναφερθώ αναλυτικά στην υπεύθυνη και επιστημονικά άψογη παρουσίαση του κώδικα της Ελληνικής Ορθοδόξου Κοινότητος Τσιατάλτζιας 1842 (έτσι επιγράφεται ο κώδικας από εκείνους που τον καταστρώσανε). Αυτό επιχειρώ να κάνω σήμερα.

Ο Κώδικας ξεκινάει με τη συγκινητική αφιέρωση στα αθώα θύματα της μαρτυρικής Χωριστής και των άλλων μαρτυρικών τόπου του Νομού της Δράμας. Τιμά πραγματικά τους πονήσαντες η αφιέρωση, αφού η όλη προσπάθεια αποτελεί ευλαβικό μνημόσυνο σ’ όλους εκείνους, που έχασαν τη ζωή τους, χωρίς να φταίνε καθόλου, αλλά γιατί ήταν ορθόδοξοι Έλληνες.

Αν και διάβηκαν αιώνες, εκείνα τα ολοκαυτώματα θα συνεχίσουν να παραμένουν μαύρες σελίδες στην ιστορική Δέλτο.

Ακολουθεί ο χαιρετισμός του Δημάρχου Δράμας, που συνήργησε στη χορηγική έκδοση. Τη σκυτάλη της συνέχειας, παίρνουν τα αναλυτικά περιεχόμενα. Δεν ήταν δυνατόν να απουσιάζει ο διατυπωμένος με σεμνότητα πρόλογος, αλλά και η έκφραση ευχαριστιών προς πρόσωπα, τα οποία συνέβαλαν άμεσα ή έμμεσα στην σμίλευση του πονήματος. Σειρά έχουν οι βραχυγραφίες, η αναγκαία παράθεση της εκτενούς βιβλιογραφίας, γνώρισμα σοβαρής επιστημονικής ενασχόλησης, την οποία διαδέχεται ευρετήριο περιεχομένων κατά ενότητες (Χ ΙΙ).

Εντυπωσιακή, επιστημονική και πολύ αναγκαία η εισαγωγή (σσ. 55-152), με παράθεση πληθώρας, προσεγμένων και πολύ χρήσιμων σημειώσεων με σχόλια και βιβλιογραφική παράθεση όχι μόνον για τους μελετητές του κώδικα, αλλά και όλους εκείνους, οι οποίοι θα τον χρησιμοποιήσουν ως εφαλτήριο για τη σύνθεση μελετών -ο κώδικας παρέχει πολλές τέτοιες δυνατότητες– αλλά και ένας άριστος οδηγός για όσους φιλοδοξούν να αναλάβουν ένα τόσο υπεύθυνο, επιστημονικά αυστηρό έργο, στη σύνθεση και πολύ χρήσιμου για τα Ελληνικά Γράμματα έργου.

Κι ακόμη στην εισαγωγή οι πονήσαντες με ταπεινότητα αναφέρονται στο ρόλο της εκκλησίας στην επαρχία (Σαντζάκι της Δράμας) σε δυσχείμερους καιρούς.

Όσο κι αν κάποιοι ανιστόρητοι χύνουν χολή στο ρόλο της Εκκλησίας, στηριζόμενοι σε λίγες παρεκτροπές κληρικών, η Εκκλησία στήριξε το δούλον Γένος των Ελλήνων, αναλαμβάνοντας το ρόλο του εμψυχωτή, αλλά και διεξάγοντας έναν τιτάνιο αγώνα, ώστε τόσο η διοίκηση, όσο και η παιδεία να συνεχίσουν δημιουργικά το έργο τους.

Παράλληλα η εισαγωγή αποτελεί και ένα διαυγές ιστορικό εγχειρίδιο, μακριά από λιβανισμούς και σκοπιμότητες, αλλά με οίακα μόνον την ευσταθή πορεία του Δραμινού λαού. Και αυτό τους τιμά ιδιαίτερα και τους καταξιώνει.

Σάρκα από τη σάρκα των Χωριστιανών οι δημογέροντες, σε αγαστή συνεργασία με τους Σεπτότατους Ιεράρχες και διατρέχοντες έσχατο κίνδυνο της ζωής τους, καλύπτουν το κενό της διοίκησης του δούλου Γένους και βάζουν βαθιά το χέρι στην τσέπη για να κρατήσουν στητή κι ολόρθη την παιδεία. Με τις συνδρομές τους κτίζονται ιερά τεμένη, αλλά και τεμένη ζωογόνου παιδείας (σχολείο – αναγνωστήριο).

Ιδιαίτερα τονίζεται η συμβολή στον ιερό Μακεδονικό Αγώνα, τον άτυπο, όμως τόσο αποτελεσματικό και θεμελιωτή των επικών πολέμων 1912-1913.

Πολύ εύστοχα τονίζεται η συμμετοχή των Χωριστιανών στη θωράκιση του Έθνους με την καταβολή αξιόλογης οικονομικής ενίσχυσης για την αγορά ναυαρχίδας του ελληνικού στόλου.

Πολύ χρήσιμη και η αναφορά στους Ιεράρχες, οι οποίοι παρελαύνουν μέσα από τις σελίδες του Κώδικα (Αθ. Καΐρης, Μελέτιος Γ’, Αγαθάγγελος Α’, Ιωαννίκιος Οικονόμου Γερμανός Γ’, Φιλόθεος, Χρυσόστομος, Νεόφυτος, Γερμανός Πολίτης (αντιπρόσωπος), Αγαθάγγελος και Θεμιστοκλής Χατζησταύρου (πρωτοσύγκελος, φανερός ηγέτης του Μακεδονικού Αγώνα στη Δράμα, το alter ego του Χρυσοστόμου).

Ακολουθεί αναφορά στους χρησιμοποιήσαντες του Κώδικα ως ιστορική πηγή (Φ. Τριάρχης, Γ.Κ. Χατζόπουλος, Κ. Ηλιάδης, Ε. Καρσανίδης, Ν. Ρουδομέτωφ, Δ. Πασχαλίδης, Μ. Μλεκάνης, Β. Πασχαλίδης, Ε. Βασιλείου, Κ. Τρακοσοπούλου, Ν.Γ. Γεωργιάδης, Ν.Θ. Γεωργιάδης και Μ. Παρχαρίδου).

Μετά το πέρας της εισαγωγής ακολουθεί η διπλωματική μεταγραφή του Κώδικα (σσ. 157-380). Τη μεταγραφή διαδέχονται τα παραρτήματα (1-13).

Και το όλο πόνημα κλείνει με ευρετήρια (Ανθρωπονύμια, Τοπωνύμια, Άλλα) αναγκαίο για τον εμπλουτισμό όχι μόνο των σχολικών βιβλιοθηκών της Δράμας, αλλά και όλης της χώρας.

Δεν θα έβλαπτε η αποστολή του και σε βιβλιοθήκες του εξωτερικού.