Η συγγραφέας Κανή Καραβά στο νέο της βιβλίο «Το Τέρας Μέσα Τους» μας μεταφέρει στη δύσκολη περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και ξετυλίγει μια μοναδική ιστορία κατασκοπείας που εξελίσσεται μεταξύ Παρισιού, Βερολίνου και Αθήνας. Η συγγραφέας μίλησε στο notesfromlife για το πως επέλεξε το θέμα του καινούργιου της βιβλίου, τι την ώθησε να γράψει ξανά αλλά και που στέκεται λογοτεχνικά στο θέμα του έρωτα.

Επιστρέφετε ξανά στη συγγραφή μετά το τελευταίο σας βιβλίο «Σχήμα Οξύμωρον» που εκδόθηκε το 2013, με ένα νέο βιβλίο «Το Τέρας Μέσα Τους». Τι σας ώθησε να γράψετε ένα νέο μυθιστόρημα; Αυτό το συγκεκριμένο μυθιστόρημα;

Η συγγραφή ενός βιβλίου δεν είναι κάτι που προγραμματίζεται, με την έννοια ότι δεν υπάρχει σημείο εκκίνησης. Για μένα ένα βιβλίο δεν αντιστοιχεί σε μια συγκεκριμένη περίσταση, σε ένα αρχικό σχέδιο. Παίρνει μορφή σταδιακά. Υπάρχουν θέματα που με απασχολούν και στα οποία θέλω να εμβαθύνω όπως το συγκεκριμένο. Είναι ένα είδος χημικής αντίδρασης. Διαβάζεις κάτι και αυτόματα δημιουργούνται εικόνες και λέξεις, ένα είδος ιζήματος και το βιβλίο αρχίζει και παίρνει μορφή. Η πρόθεση έχει ήδη δημιουργηθεί. Γίνεται όμως ξεκάθαρη όσο προχωρά η γραφή. Από τη μελέτη εκείνης της περιόδου προέκυψαν θραύσματα που πρώτα αφομοιώθηκαν πριν καλά καλά γίνουν κατανοητά. Η οργή, ο αποτροπιασμός για τα όσα φρικτά διαδραματίστηκαν εκείνη την περίοδο, μετατράπηκαν σε λέξεις και εκφράστηκαν στο χαρτί.

 Τα βιβλία σας είναι εστιασμένα στο παρελθόν. Σε εποχές που πέρασαν και άφησαν το στίγμα τους στην ιστορία. Κάθε φορά μελετάτε ιδιαίτερα την εποχή με την οποία καταπιάνεστε και αυτό το διαπιστώνει ευχάριστα ο αναγνώστης σε κάθε σας βιβλίο. Το τελευταίο βιβλίο τοποθετείτε στην εποχή του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Γιατί επιλέξατε αυτή την χρονική περίοδο;

Από αρχαιοτάτων χρόνων ο πόλεμος και η λογοτεχνία διατηρούν στενούς δεσμούς. Το ιδρυτικό έργο άλλωστε της ευρωπαϊκής λογοτεχνικής παράδοσης δεν είναι άλλο από την Ιλιάδα και εξακολουθεί να είναι.

Ο πόλεμος είναι αγαπημένο θέμα των συγγραφέων, θα τολμούσα να πω, ζωτικής σημασίας. Η τέχνη, σε όλες της τις εκφάνσεις, μπορεί επομένως να είναι το μέσο για την καταγγελία του πολέμου και της θηριωδίας του. Επιτρέπει να λες το ανείπωτο και να συμμετέχεις στη διατήρηση της συλλογικής μνήμης. Ο καλλιτέχνης, ο συγγραφέας παίζουν το ρόλο του οδηγού και βοηθούν τον θεατή ή τον αναγνώστη να βιώσουν τα συναισθήματα που θα πρέπει να νιώσουν μπροστά στις φρικαλεότητες του πολέμου.

Έπειτα, υπήρχαν λεπτομέρειες, άγνωστες πτυχές ιστορικών συμβάντων που δεν τις γνώριζα, τις έμαθα μελετώντας. Παραδείγματος χάριν δεν γνώριζα ότι υπήρχε αντίσταση ακόμη και στις τάξεις της Βέρμαχτ κατά των ναζί, ότι είχαν γίνει δέκα έξι απόπειρες κατά του Χίτλερ μερικές από τις οποίες ακυρώθηκαν την τελευταία στιγμή και άλλες που απέτυχαν. Ότι ο γερμανικός λαός δεν προέβαλε ισχυρή αντίσταση επειδή ήταν εξουθενωμένος από μια μακροχρόνια κρίση, ότι η Δημοκρατία της Βαϊμάρης απέτυχε γιατί οι διάφορες πολιτικές ομάδες δεν κατόρθωσαν να ξεπεράσουν τις διαφορές τους και να κηρύξουν παράνομο το ναζιστικό κόμμα παρότι ήδη διαφαίνονταν οι προθέσεις του. «Το σύνταγμα της Βαϊμάρης απέτυχε γιατί κανένα ρεύμα ιδεών της Γερμανίας δεν ήταν έτοιμο να το υπερασπιστεί» ανοίγοντας το δρόμο στην πιο μελανή σελίδα της παγκόσμιας Ιστορίας.

Ήταν το δράμα των εβραίων, των Ρομά, των ομοφυλόφιλων, η τραγική τους μοίρα, το αδιανόητο που είναι αδύνατο να εξηγηθεί με λόγια. Η βαναυσότητα των πράξεων, οι δολοφονίες και τα βασανιστήρια, η ευγονική, η συγκλονιστική ομιλία του Αμερικανού Δικαστή στη δίκη της Νυρεμβέργης που αρχίζει με τα παρακάτω λόγια : «Το προνόμιο της έναρξης της πρώτης ακρόασης στη δίκη των εγκλημάτων κατά της παγκόσμιας ειρήνης φέρει μαζί του μια βαριά ευθύνη. Οι πράξεις που καλούμαστε να καταδικάσουμε και να τιμωρήσουμε είναι τόσο υπολογισμένες, τόσο ειδεχθείς και τόσο ποταπές που ο πολιτισμός μας δεν έχει την πολυτέλεια να τις αγνοήσει, γιατί δεν θα μπορέσει να επιβιώσει αν επαναληφθούν ποτέ…», είναι μερικοί από τους λόγους που με ώθησαν να επιλέξω τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο.

Οι βασικοί ήρωες του βιβλίου «Το Τέρας Μέσα Τους» παλεύουν με τους δαίμονες τους και προβαίνουν σε ανομολόγητες πράξεις που ίσως ένας νοήμων άνθρωπος να μην έκανε σε καιρό ειρήνης. Τι είναι αυτό που ωθεί τους ανθρώπους σε τέτοιες πράξεις σε περιόδους πολέμου και ποιο το νόημα που θέλατε να περάσετε μέσα από αυτή σας την κίνηση;

Νομίζω σε κάθε περίοδο και ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν, οι αντιδράσεις διαφέρουν, όπως και τα κίνητρα. Για τη συγκεκριμένη περίοδο υπάρχουν πολλές εξηγήσεις. Η πρωτοφανής οικονομική κρίση την οποία η μετριοπαθής κυβέρνηση της Γερμανίας προσπάθησε να διαχειριστεί υπό ασφυκτικό διεθνή έλεγχο, καθώς και η οικονομική κατάρρευση του 1924 οδήγησαν έναν ολόκληρο λαό στην εξαθλίωση τιμωρώντας τον για τις επιλογές των ηγετών του. Αυτά είχαν ως αποτέλεσμα την άνοδο του ναζισμού. Η μακροχρόνια κόπωση, η ταπείνωση από την έξωθεν επιβολή όρων, η ένδεια και η απαξίωση οδήγησαν την γερμανική κοινωνία σε έναν πρωτοφανή ιστορικό μετασχηματισμό της ιδεολογίας της. Ένα κομμάτι της κοινωνίας ταυτίστηκε με τον Χίτλερ κι ένα άλλο έμεινε αμέτοχο. Οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να βλάψουν με μόνο κίνητρο την επαγγελματική τους ανέλιξη και αυτό ήταν το δέλεαρ για πολλούς από τους Γερμανούς αξιωματικούς παρότι οι ίδιοι υποστήριξαν στις απολογίες τους ότι εκτελούσαν απλώς τις διαταγές των ανωτέρων τους.

Υπάρχει πάντα ο εφιάλτης μιας ενδεχόμενης αναβίωσης του ναζισμού στην Ευρώπη. Η συλλογική μνήμη ξεθωριάζει σιγά σιγά και αυτός είναι ο μεγαλύτερος φόβος. Οι πολίτες, εμείς, πρέπει να κρατήσουμε τη μνήμη ζωντανή, να προβληματιστούμε, να αναλογιστούμε ότι η έννοια της ελευθερίας δεν είναι πάντα αυτονόητη και να προσπαθήσουμε να τη διαφυλάξουμε.

Το βιβλίο εξελίσσεται στην Αθήνα, στο Παρίσι και στο Βερολίνο. Τα μέρη που αναφέρεστε στις πόλεις αυτές υπήρχαν και υπάρχουν ορισμένα ακόμη και σήμερα. Επισκεφτήκατε τις πόλεις αυτές για να εμπνευστείτε για το βιβλίο; Και ακόμη πιστεύετε πως οι πόλεις είναι και αυτές πρωταγωνίστριες σε ένα μυθιστόρημα; Παίζουν και αυτές ένα σημαντικό ρόλο στην πλοκή ενός βιβλίου;

Γνωρίζω πολύ καλά το Παρίσι και την Αθήνα, αλλά δυστυχώς δεν έχω επισκεφθεί το Βερολίνο. Με βοήθησε πολύ το διαδίκτυο, φωτογραφίες, βίντεο, όπως και τα βοηθήματα μέσα από τα οποία προσπάθησα να αναβιώσω την ατμόσφαιρα του Βερολίνου.

Ο χώρος δεν είναι απλή διακόσμηση, φόντο ή μια απλή σκηνική λειτουργία στην οποία εκτυλίσσεται η μοίρα των ηρώων, αλλά επιβάλλεται ως αφηγηματικό ζήτημα, ως δομικός παράγοντας και ως γενεσιουργός αιτία. Οι χωρικές δομές του φανταστικού κόσμου είναι θεμελιώδεις για την παραγωγή νοήματος. Το Βερολίνο ήταν το λίκνο, η μήτρα του ναζισμού και η επιλογή του ως θέατρο των γεγονότων ήταν συνειδητή όσο και αναπόφευκτη για την εξέλιξη της μυθοπλασίας.

Μπορεί οι πρωταγωνιστές του βιβλίου να είναι φανταστικά πρόσωπα αλλά ορισμένοι από τους ήρωες που τους περιβάλουν είναι αληθινοί. Έζησαν τις τραγικές εκείνες μέρες του πολέμου. Καταφέρατε να δώσετε μια αληθοφανή χροιά στο μυθιστόρημα και αυτή είναι μια μαγική συνταγή. Πως παντρέψατε το φανταστικό με το πραγματικό;

Το μυθιστόρημα είναι ένα σύνολο φανταστικών και πραγματικών στοιχείων και δεν είναι πάντα εύκολο να διακρίνει κανείς το πραγματικό γεγονός από τη φαντασία επειδή ακριβώς τα όρια μεταξύ τους είναι ασαφή. Το μυθιστορηματικό κείμενο είναι αδιαχώριστο από τις συγκεκριμένες συνθήκες στις οποίες εντάσσεται είτε πρόκειται για το πολιτισμικό και ιστορικό του πλαίσιο είτε για τις συνθήκες παραγωγής και πρόσληψής του.

Για να δημιουργήσω ένα όσο το δυνατόν πιο αληθοφανές σύμπαν, επινόησα μια φανταστική ιστορία όπου ενσωμάτωσα πραγματικούς και φανταστικούς χαρακτήρες και γεγονότα. Δεν είναι πάντα εύκολο, υπάρχει κίνδυνος τα γεγονότα να υποσκελίσουν τη μυθοπλασία, ή ελλείψει φαντασίας το μυθιστόρημα να μετατραπεί σε έκθεση γεγονότων ή ντοκιμαντέρ. Η εποχή που επέλεξα να αναβιώσω ήταν πρόκληση και παγίδα συνάμα. Δημιούργησα το χώρο, τους χαρακτήρες μου και μετά ενσωμάτωσα τα γεγονότα και αυτό ήταν το πιο δύσκολο κομμάτι, η παγίδα που ανέφερα παραπάνω. Με την έννοια ότι είχα μια τάση όλη αυτή την πληροφορία που άντλησα από τα βοηθήματα που χρησιμοποίησα να θέλω να την ενσωματώσω, πράγμα αδύνατο φυσικά. Χρειάστηκε μέτρο, αυτοσυγκράτηση. Επίσης, οι λεπτομέρειες είναι πολύ σημαντικές σε ένα βιβλίο. Η περιγραφή των δρόμων, των κτηρίων ακόμη και οι προσόψεις, η φύση, έχουν σημαντική θέση στην αφήγηση. Προσπάθησα να δώσω στον αναγνώστη ένα βιβλίο που θα μπορούσε να το δει και σαν κινηματογραφική ταινία και σε αυτό βοήθησε ο πραγματικά ιδανικός περιβάλλων χώρος.

Στα βιβλία σας συναντάμε το θέμα του έρωτα. Όπως οι ήρωες στο τελευταίο σας βιβλίο που ερωτεύονται και ζουν καταστάσεις δύσκολες και αγωνιώδεις. Όπως ο κεντρικός ήρωας που δεν μπορεί να ξεπεράσει την εγκατάλειψη. Θεωρείται πως ο έρωτας είναι ένα θέμα που μπορεί ποτέ να εξαντληθεί;

Το θέμα του έρωτα  στη λογοτεχνία, είναι διαχρονικό και είναι το πιο ευγενές από τα αισθήματα, Είναι δομικό στοιχείο της αφήγησης και εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους, ως αγάπη, ως ασίγαστο πάθος, ως σκίρτημα καρδιάς, ως μίσος και εκδίκηση, ως αβέβαια ψυχική κατάσταση. Αυτό το ευρύ φάσμα συναισθημάτων που κυμαίνονται από την παθιασμένη επιθυμία μέχρι τον ρομαντισμό και τον πλατωνικό έρωτα είναι που διανθίζει ένα κείμενο, που του δίνει βάθος και ουσία. Είναι το υφάδι της λογοτεχνικής αφήγησης. Τα ποιήματα της Σαπφούς, οι ερωτικές επιστολές της, δονούνται από σφοδρό πάθος όπως και οι τραγωδίες του Ευριπίδη, το Συμπόσιο του Πλάτωνα, ο Ερωτόκριτος, ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα, η Άννα Καρένινα. Ο ρομαντικός έρωτας, ο εξιδανικευμένος και ανυπόκριτος, καθαγιάζει τους εραστές και δίνει νόημα στην ύπαρξή τους, Η αναζήτηση της αιωνιότητας μέσω του θανάτου απαιτεί τη μέγιστη θυσία που είναι η στέρηση της ζωής και ξεπερνά κατά κάποιον τρόπο τα όρια της πραγματικότητας.

Στη σύγχρονη λογοτεχνία παρόλο που ο έρωτας απομυθοποιείται, εντούτοις καταγράφεται ως έξοδος από τα στενά προσωπικά όρια, λειτουργεί ως ώθηση και κινητήρια δύναμη για να υιοθετήσουμε έναν άλλο κόσμο, που να μας γεμίζει και να μας ολοκληρώνει.

Ο έρωτας στη λογοτεχνία έχει υμνηθεί και έχει αποθεωθεί όσο τίποτε άλλο. Και θα συνεχίσει, έστω με νέες μορφές έκφρασης, έστω με μεγαλύτερη αντικειμενικότητα και αμεροληψία και με λιγότερο ρομαντισμό .

Το βιβλίο της Κανή Καραβά «Το Τέρας Μέσα Τους» κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Κέδρος.

Πηγή: notesfromlife.net /  ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΚΟΝΔΡΑΝΗ