ΑΡΘΡΟ

Του Captain Νικόλαου Κ. Μεταξά

ATPL

AIRLINE PILOT

B737NG AIRBUS 320

 

 

 

 

Να σας πω, δεν με εκπλήττει πλέον τίποτα, περιμένω πολλά παραπάνω. Αυτή είναι η κοινωνία μας. Δυστυχώς ωχαδελφίστικη, κοινότυπη, και αήθης π…στικη.

Πολλοί τα βάζουν με το Facebook. Λάθος, η δυνατότητα επέκτασης της ανθρώπινης επικοινωνίας, η επιστημονικώς καλούμενη κοινωνική δικτύωση, απλά αποδεικνύει περίτρανα αυτό που πριν διαχέονταν ως υποψία, αυτά που νομίζαμε ότι τα έχουμε κρυφά και ο κόσμος τα είχε τύμπανο. Η αύξηση του πλήθος των… κατασκεπασμένων ηλιθίων φταίει και τίποτε περισσότερο… Έτσι απλά και ωμά.

Πρέπει να διαλέγουμε πλευρά. Γιατί η σωστή πλευρά είναι μια. Το δίκιο είναι ένα. Και όχι αγάπη μου, δεν μπορούμε να είμαστε όλοι ίσοι, όμοιοι και αγαπημένοι.

Οι ανθρωπολόγοι διακρίνουν το φαινόμενο της ανθρωποφαγίας σε δύο κατηγορίες: τον κανιβαλισμό με σκοπό την επιβίωση και τον εθιμικό κανιβαλισμό. Ο πρώτος είναι ανεκτός σε τρομακτικά ακραίες καταστάσεις. Ο δεύτερος όμως αποτελεί μία αρχέγονη παράδοση των λαών (συμπεριλαμβανόμενων και των δυτικών) που με τους αιώνες και τον εκπολιτισμό χάθηκε και ορθώς θεωρήθηκε ως κάτι το βάρβαρο και το ειδεχθές.

Αλλά όμως η ανθρωποφαγία κάλυπτε μία ανάγκη, την ανάγκη επικράτησης ενός ανθρώπου ή μιας ομάδας ανθρώπων πάνω σε άλλα άτομα. Με τον εκπολιτισμό η έκφραση της ανθρώπινης ανάγκης για επικράτηση έμεινε ορφανή. Αυτό το κενό καλύφθηκε με την ανάπτυξη του φαινομένου του κοινωνικού κανιβαλισμού.

Ο κοινωνικός κανιβαλισμός είναι ένα σύνθετο και πολύπλοκο φαινόμενο. Οι κύριοι τρόποι εφαρμογής του είναι η χλεύη και η βία. Η χλεύη που στρέφεται ενάντια σε έναν άνθρωπο που είτε είναι διαφορετικός είτε αντιμετωπίζει δυσκολίες που δεν αντιμετωπίζουν οι άλλοι ή απλώς είναι το εύκολο άλλοθι που ψάχνουν πολλοί για να γλυκάνουν την κατάντια τους. Όλοι μα όλοι για κάποια στιγμή στην ζωή μας υπήρξαμε κοινωνικά κανίβαλοι. Η ανθρώπινη φύση μεταβάλλεται από άνθρωπο σε άνθρωπο και από ηλικία σε ηλικία αλλά στα βασικά της σημεία παραμένει η ίδια πάντα στους αιώνες.

Ο κοινωνικός κανιβαλισμός εφάπτεται με τον ρατσισμό αλλά ρατσισμός δεν είναι και αυτό γιατί δεν καλύπτει τον φόβο προς την διαφορετικότητα αλλά την ανάγκη των ανθρώπων να αισθανθούν ανώτεροι και να επιβληθούν στον πιο αδύναμο.

 

Όταν το θύμα γίνεται θύτης

 

Το άτομο που «κανιβαλίζεται» συστηματικά έχει δύο δρόμους να διαλέξει:

Να γίνει και αυτός ανθρωποφάγος και να αρχίσει να «διώκει» συστηματικά τρίτους που θα τους θεωρήσει ότι είναι πιο αδύναμοι από αυτόν. Πάντα ο κανιβαλισμός του θύματος που έγινε θήτης είναι πολύ ισχυρός.

Ένα παράδειγμα από την λογοτεχνία: Στο «Ημερολόγιο μίας Καμαριέρας» του Μιρμπό περιγράφεται ο χαρακτήρας ενός καταπιεσμένου επιστάτη του Ζοζέφ που η κοινωνική του θέση και η καταπίεση τον έχει καταστήσει επικίνδυνο για τον περίγυρό του. Είναι στερημένος από έρωτα, πουριτανός και πνιγμένος στις βίαιες ανεξέλεγκτες παρορμήσεις του. Ξεσπάει σκοτώνοντας αργά και σαδιστικά τις χήνες του κτήματος όπου εργάζεται.

Ο άλλος δρόμος είναι ο δρόμος της υπομονής και της ψυχραιμίας που όμως είναι και ο ποιό σπάνιος σχεδόν ουτοπικός.

 

Το bullying είναι κοινωνικός κανιβαλισμός

 

Το παιδί όταν γεννιέται, συμφώνα με τον Φρόιντ, είναι καθαρό «Εκείνο», μεγαλώνοντας ωριμάζει και αναπτύσσει την συνείδηση του και αποκτά το «Εγώ». Το μικρό παιδί θέλει να καλύψει τις βιολογικές του ανάγκες και ορμές. Μια από αυτές τις ορμές είναι και η τάση επικράτησης απέναντι στους άλλους, στην προκειμένη περίπτωση τους συμμαθητές.

Επειδή έχουμε να κάνουμε με παιδιά οι καταστάσεις που δημιουργούνται είναι συναισθηματικά φορτισμένες και τα ξεσπάσματα βίαια και η πληγές που δημιουργούν μένουν για πάντα εντυπωμένες στον νου του ανθρώπου για αυτόν τον λόγο το bullying ξεχωρίζει ανάμεσα στις διάφορες εκδοχές του κοινωνικού κανιβαλισμού.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι τα αντίστοιχα φαινόμενα στους ενήλικες είναι λιγότερο σημαντικά για την ψυχική υγεία του ατόμου.

 

Ο κανιβαλισμός στα Μ.Μ.Ε.

 

Στη βάση της μεθόδου «άρτος και θεάματα» εντοπίζουμε τον κοινωνικό κανιβαλισμό. Οι αρχαίοι Ρωμαίοι κατά βάθος χαίρονταν που έβλεπαν τους σκλάβους να γίνονται τροφή για τα λιοντάρια, γιατί πρώτον δεν ήταν οι ίδιοι το γεύμα και δεύτερον αισθάνονταν ότι αυτοί ήταν οι ισχυροί που περιβάλλονταν από την ασφάλεια της κερκίδας και μπορούσαν να γελάνε και να χλευάζουν.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει τα τελευταία 50 χρόνια όπου ο τηλεθεατής από την ασφάλεια του καναπέ του κάθεται και παρακολουθεί τον δημόσιο εξευτελισμό αδύναμων ανθρώπων ή απλώς θυμάτων, οι οποίοι χρησιμοποιούνται ακόμη και οι πιο τραγικές στιγμές της ζωής τους για χάρη τηλεθέασης και μόνο. Ή το άλλο, την πλύση εγκεφάλου που ηθελημένα διαπράττουν επιβάλλοντας πρόσωπα και θέματα, που κάνουν τον απλό κόσμο να είναι προς απόγνωση και αυτοκτονία, μιας και νιώθει ένα μηδενικό, ένα τίποτα, μπροστά στα κατασκευασμένα και επιτυχημένα είδωλα με τα πολλά εκατομμύρια και την γκλαμουρέ ζωή. Είναι τόσο μεγάλη η ανάγκη για ανθρωποφαγία από τους τηλεθεατές που πάντα τέτοιες εκπομπές είναι εξαιρετικά κερδοφόρες.

Θα αρκεστώ στο να αναφέρω ένα μόνον παραδείγματα που αναφέρεται στην εκπομπή «Παρατράγουδα» που μεταδιδόταν από τον τηλεοπτικό σταθμό «Άλτερ». Ποιος θυμάται τον δημόσιο εξευτελισμό που είχαν υποστεί διαταραγμένοι άνθρωποι που τους έβαζαν να τραγουδούν και να χορεύουν ως άλλες μαϊμούδες, χάνοντας κάθε είδος αξιοπρέπειας που τους είχε απομείνει. Για ένα διάστημα η Ελλάδα είχε βρεθεί να σχολιάζει και να λικνίζεται στους ρυθμούς ενός κανιβαλικού καρναβαλιού.

 

Η ανθρωποφαγία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

 

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (ΜΚΔ) είναι τα μοναδικά και ταυτόχρονα ελπιδοφόρα μέσα επικοινωνίας της νέας εποχής. Έχουνε δώσει την δυνατότητα σε ανθρώπους που παλαιοτέρα ούτε που θα συναντιόντουσαν μεταξύ τους να ανταλλάξουν ιδέες, απόψεις και γιατί όχι να ερωτευτούν. Παρ’ όλα αυτά το facebook και το twitter δεν είναι ουτοπίες, κάθε άλλο μάλιστα. Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τα ΜΚΔ σαν κουζίνες που όλα και όλοι μπαίνουν στο ίδιο καζάνι και βράζουν μαζί. Θα μπορούσε το παιχνίδι για την επιβολή να λείψει από αυτό το μείγμα; Όχι βέβαια, όπου υπάρχει αυτό το παιχνίδι υπάρχει και ο κανιβαλισμός.

Κακόβουλα σχόλια, χλευαστικές κοινοποιήσεις, κακής ποιότητας χιούμορ. Όλα αυτά είναι τα εργαλεία που διαθέτουν οι κρυμμένοι ανθρωποφάγοι πίσω από τα προφίλ με τις χαρούμενες φωτογραφίες. Ακούγονται λίγα αλλά δεν είναι αν σκεφτεί κανείς την τρομακτική επιρροή που ασκούν τα ΜΚΔ στα εκατομμύρια των ψυχών που διψάνε για ένα «like» και ένα «share», ένα «tweet» ή μία καρδούλα στο «Instagram».

Ανθρωποφάγος δεν είναι ο άλλος, όλοι μας υπήρξαμε έστω για μια φορά στη ζωή μας συνειδητά ή ασυνείδητα κοινωνικά κανίβαλοι. Είπαμε είναι στοιχείο της ανθρώπινης φύσης το να θέλει να κυριαρχήσει κανιβαλίζοντας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να το αφήσουμε ανεξέλεγκτο. Η χαλιναγώγηση αυτής της τάσης είναι ατομική υπόθεση που όμως καθορίζεται από την αγωγή που λαμβάνει το άτομο. Μα τι αγωγή μπορεί να δώσει στις γενιές του αύριο, μια γενιά που μέσα στην κρίση θεοποίησε τον λαϊκισμό, έκανε σημαία της την κοινωνικοπολιτική ασυναρτησία και εθίστηκε σε ένα βλακώδες ταξικό μίσος;

Ξέρετε τι έχουν πάθει όλοι αυτοί, έτσι; Όλοι αυτοί, οι ιερείς και ιέρειες του μηδενός, οι ιέρειες του πουθενά, τα τίποτα, τα τσόκαρα μωρό μου; Αυτοί που στο φαντασιακό τους είναι λευκοί, ξανθοί, αποτριχωμένοι και παίζουν τένις; Αυτοί οι ντεμοντέ, αυτοί που οι καιροί τους προσπερνούν χωρίς ούτε να τους φτύσουν; Αυτοί που οι κοινωνικές αλλαγές τους αφήνουν στα αζήτητα; Αυτοί που μικραίνουν, όσο ο κόσμος μας πλαταίνει; Αυτοί που μούχλιασαν και σάπισαν και πάλιωσαν και χάλασαν; Αυτοί που είναι για πέταμα κι ούτε η ανακύκλωση δεν τους καταδέχεται; Ξέρετε τι έχουν πάθει, έτσι; Συρρικνώνεται το alt-right ακροατήριο τους. Ή κι αν δεν συρρικνώνεται – ακόμα τουλάχιστον- λουφάζει.

Ένα ακροατήριο που φοβάται να βουτήξει τη φιδίσια γλωσσίτσα του στο δηλητήριο μην και το καταπιεί το ίδιο. Ένα ακροατήριο που κουρνιάζει στα παραπεταμένα της ζωής, στους κινούμενους βάλτους όπου φύονται κι ευδοκιμούν οι συγκαμένοι τους εγκέφαλοι.

Είναι οι ίδιοι που καταριούνται την πολιτική ορθότητα γιατί τους έχωσε μια βραστή πατάτα στο στόμα: να το βουλώσουν, μην μιλάνε, τον σκασμούλη, να βγάλουν. Κι αυτοί και οι όμοιοί τους που μάς τσάκισαν τη ζωή μας τσάκισαν. Με τα «πρέπει» τους να μάς πετσοκόβουν, με τους αγκυλωτούς σταυρούς τους να στάζουν αίμα πάνω στα ποτά και τα ξενύχτια μας.

Αυτοί που μάς υποδείκνυαν πώς θα ζήσουμε, πώς θα πεθάνουμε, τι θα φορέσουμε, τι θα πούμε, με ποιον θα σμίξουμε, ποιον θα χωρίσουμε, πού θα δουλέψουμε, πώς θα φερόμαστε. Ποιοι θα είμαστε. Και κυρίως ποιοι δεν θα είμαστε.

Αυτοί οι πουθενάδες, αυτοί και οι τιποτάδες. Οι πυλώνες μιας κοινωνικής σκατίλας που κατέστρεψε ζωές κι έστειλε στο περιθώριο όποιον δεν ήταν σαν τα μούτρα της.

(συνεχίζεται…)