Επίσημα χαρακτηρίστηκε ως νεώτερο μνημείο η κρήνη «Τσομπάνκα», η οποία βρίσκεται στην περιοχή της Νέας Κρώμνης στη Δράμα, μετά από τη δημοσίευση της σχετικής απόφασης σε ΦΕΚ.
Συγκεκριμένα στο ΦΕΚ Δ’, αρ. φύλλου 55, στις 3 Σεπτεμβρίου 2024, δημοσιεύεται απόφαση της Γενικής Διευθύντριας Αναστήλωσης Μουσείων και Τεχνικών Έργων του Υπουργείου Πολιτισμού κ. Αμαλίας Ανδρουλιδάκη με θέμα «Χαρακτηρισμός ως νεώτερου μνημείου, της κρήνης “Τσομπάνκα” στη Νέα Κρώμνη Δράμας, επί της οδού Ευξείνου Πόντου 104, Νομού Δράμας, της Περιφερειακής Ενότητας Δράμας».
Όπως αναφέρεται στην απόφαση, η «Τσομπάνκα» «αποτελεί ένα σημαντικό τοπόσημο της περιοχής της Δράμας, είναι ένα από τα λίγα εναπομείναντα δείγματα κρηνών της οθωμανικής περιόδου στην περιοχή, διατηρεί το μεγαλύτερο μέρος των αρχιτεκτονικών στοιχείων των κρηνών του 19ου αιώνα παρότι έχει δεχθεί επεμβάσεις ως προς τη μορφολογία της απόληξης του κεντρικού μέρους της, φέρει επιγραφή του κτήτορα, σηματοδοτεί τοπόσημο δρόμου επικοινωνίας μεταξύ γειτονικών περιοχών και αποτελεί τεκμήριο της εξέλιξης της ευρύτερης περιοχής της πόλης της Δράμας από αρχιτεκτονική, ιστορική και κοινωνική άποψη. Κατά συνέπεια, πληροί τις προϋποθέσεις του παραπάνω νόμου, για τον χαρακτηρισμό της ως μνημείο από το ΥΠ.ΠΟ.».
Η κρήνη «Τσομπάνκα»
Σε κείμενο του κ. Δημήτρη Λούπη, Ιστορικού και Οθωμανολογου, το οποίο δημοσιεύτηκε στο διαδίκτυο από το σωματείο «Φίλοι Αρχαιολογικού Μουσείου Δράμας, Πολιτιστικών και Φυσικών Μνημείων πόλης και περιοχής Δράμας», σχετικά με τη κρήνη «Τσομπάνκα» αναφέρονται τα εξής:
ΚΡΗΝΗ ΤΣΟΜΠΑΝΚΑ / Κρήνη του Χατζί Μεχμέντ Αγά 1868-1869
Ταυτότητα μνημείου
Είδος: Ελεύθερη κρήνη
Τοποθεσία: 41.154465, 24.113927
Επιγραφή: σε πλάκα μαρμάρου μολυβένιας απόχρωσης, οθωμανική γλώσσα, ποιητικό κείμενο, αναπτύσσεται εντός 10 ορθογώνιων διαχώρων, γραφή απλή σουλούς
Ημερομηνία: Εγίρα 1285 [24 Απριλίου 1868 και 12 Απριλίου 1869]
Δωρητής: Χατζί Μεχμέντ Αγά
Συνθέτης-ποιητής: Χαμντί
Καλλιγράφος: Μεχμέντ
Η Κρήνη Τσομπάνκα, η οποία εντοπίζεται πλησίον της κατοικίας επί της Οδού Ευξείνου Πόντου 104 (συντεταγμένες: 41.154465, 24.113927) στα τουρκικά αναφέρεται ως Τσομπάν Τσεσμεσί, δηλαδή Κρήνη του Βοσκού. Βρίσκεται στον επαρχιακό δρόμο που οδηγεί δυτικά της Δράμας προς την Προσοτσάνη και κατασκευάστηκε παρά τον ρου παρακείμενου ποταμού για να εξυπηρετήσει την ανάγκη πόσιμου νερού των περαστικών. Η κρήνη φέρει εντοιχισμένη επιγραφή σκαλισμένη σε μαρμάρινη πλάκα μολυβένιας απόχρωσης. Το κείμενό της είναι γραμμένο σε οθωμανική τουρκική γλώσσα, είναι ποιητικό, αναπτύσσεται εντός δέκα ορθογώνιων διαχώρων, η γραφή που χρησιμοποιείται είναι η απλή σουλούς, ενώ, από τον τρόπο με τον οποίο βρίσκεται τώρα εντοιχισμένη, γίνεται κατανοητό πως είναι ανάποδα και δύο διάχωρα με κείμενο σε μικρότερους χαρακτήρες από την κυρίως επιγραφή μόλις που διακρίνονται. H φθορά του υλικού της επιγραφής από τις καιρικές συνθήκες και τον χρόνο, δεν επιτρέπουν την πλήρη ανάγνωση του στίχου 5β ως έχει.
Το κείμενο της επιγραφής αναφέρει ως δωρητή τον Χατζί Μεχμέντ Αγά, χωρίς καμμίαν άλλη αναφορά σε τίτλο, προσωνύμιο, επάγγελμα κλπ. Ως ημερομηνία κατασκευής παρατίθεται το έτος Εγίρας 1285, το οποίο αντιστοιχεί στο διάστημα μεταξύ 24 Απριλίου 1868 και 12 Απριλίου 1869. Από την επιγραφή συνάγουμε, επίσης, την πληροφορία πως ο ποιητής, ο οποίος συνέθεσε το κείμενό της ήταν ο Χαμντί και πως ο καλλιγράφος σχεδιαστής της ήταν ο Μεχμέντ. Είναι σπάνιο να αναφέρονται τα ονόματα του καλλιγράφου και του ποιητή των οθωμανικών επιγραφών.
Πρόκειται, ίσως, για την μοναδική ενεπίγραφη κρήνη που διατηρείται σήμερα στην πόλη της Δράμας. Η επιγραφή έχει εντοιχιστεί ανάποδα, ενώ ο τελευταίος στίχος βρίσκεται στο μεγαλύτερο τμήμα του κάτω από το τσιμέντο, γεγονός που καθιστά αδύνατη την ανάγνωσή του.
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι πόλεις της ευρύτερης περιοχής, όπως η Καβάλα, η Ξάνθη, η Κομοτηνή δεν διασώζουν σήμερα στον αστικό ιστό τους ούτε μία από τις ενεπίγραφες κρήνες που είχαν στο παρελθόν. Συνεπώς η προστασία, συντήρηση και ανάδειξη του μνημείου κρίνονται σημαντικές.
Το κείμενο της επιγραφής σε ελληνική μετάφραση έχει ως εξής:
«Ο Χατζή Μεχμέντ Αγάς, ο γαλαντόμος και γενναιόδωρος, δαπάνησε περιουσία με ειλικρινή σκοπό την ικανοποίηση του Ενδόξου. Σε ποιητικό λόγο ο Θεός διέταξε το ευεργέτημα να γίνει και ο Προφήτης, o κάτοχος της τελειότητας, στο δώρο του κτήτορα έδειξε προτίμηση. Όταν επήλθε η μείωση του νερού και έμειναν δίχως αυτό οι ταξιδιώτες, [κατασκευάστηκε] για να πίνουν ο καθένας και όλοι καθαρό νερό που να’ναι φρέσκο. Αυτό το μέρος, όπου πίνουν το αναγκαίο τρεχούμενο νερό, αμέσως να το γράψουν οι καταγραφείς άγγελοι στις αγαθές χορηγίες του δωρητή ως την μέρα της εξαφάνισης. Εγώ ο Χαμντί έκανα δύο προσθήκες και το χρονόγραμμά του είναι: «το όνομα του μεγάλου επιεικούς». Αυτής της κρήνης…
