ΑΡΘΡΟ

Του Γ.Κ. Χατζόπουλου

τ. Λυκειάρχη

ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΜΑΣ

 

«Σώσος και Σωσώ σοι, Σώτερ, τόνδε ανέθηκαν. Σώσος μεν σωθείς, Σωσώ δε ότι Σώσος εσώθη» [= Ο Σώσος και η Σωσώ, Θεέ, αφιέρωσαν αυτό σε σένα. Ο μεν Σώσος, γιατί σώθηκε, ενώ η Σωσώ, γιατί σώθηκε ο Σώσος (αρχαίο Επίγραμμα)]

 

Η λέξη ανάθημα, παράγωγο του ρήματος ανατίθημι, απαντάται στα Ελληνικά Γράμματα από τα ομηρικά χρόνια με τη σημασία προσάρτημα ή παράρτημα.

Στους στίχους των ραψωδιών της Οδυσσείας α 152 και φ 430 απαντάται στον πληθυντικό ως «αναθήματα δαιτός», δηλαδή τα παρεπόμενα του δείπνου, η ωδή και ο χορός.

Στα κλασικά όμως χρόνια απαντάται ως ανάθημα (= αφιέρωμα) και αποκτά τη σημασία κάθε πράγματος, που προσφέρεται ή αφιερώνεται στη θεότητα. Τα πρώτα αναθήματα – αφιερώματα ήταν αγάλματα ξύλινα (=ξόανα) και αργότερα μαρμάρινα ή λίθινα.

Ο τραγικός ποιητής Ευριπίδης, ο αποκαλούμενος σκηνικός φιλόσοφος, κάνει λόγο στην τραγωδία του «Ιφιγένεια η εν Ταύροις» για το ξόανο της θεάς Άρτεμης, που φυλασσόταν στο σηκό του ναού της στη χώρα των Ταύρων (σημερινή Κριμαία), το οποίο, σύμφωνα με χρησμό κλήθηκε να μεταφέρει στην Ελλάδα ο Ορέστης για να απαλλαγεί από την καταδίωξη των Ερινύων ως μητραλοίας (= ο φονιάς της μάνας του Κλυταιμνήστρας), η οποία μαζί με τον εραστή της Αίγισθο σκότωσαν στο λουτρό τον πατέρα του Αγαμέμνονα, όταν επέστρεψε από την Τροία.

Αρχικά τα αγάλματα, κατασκευάζονταν από ξύλο και προσφέρονταν στη θεότητα για να την τιμήσουν, αργότερα όμως τη θέση του ξύλου, λόγω της φθαρτότητάς του, την πήρε το μάρμαρο, το οποίο ως αφιέρωμα στη θεότητα, έλαβε το χαρακτήρα του ιερού, το οποίο προστατευόταν και μέσω αυτού αποδιδόταν η λατρεία στη θεότητα. Η προστασία του αγάλματος ήταν μεγάλη και περιβαλλόταν από αυστηρότατους νόμους. Οι συλλαμβανόμενοι να ασχημονούν στα παριστάνονταν θεούς αγάλματα ή να προβαίνουν στον βανδαλισμό τους επέσυρε στους δράστες την ποινή του θανάτου. Είναι κλασική η περίπτωση της καρατόμησης των Ερμών (= αγάλματα του θεού Ερμή), πράξη ανίερη για την οποία κατηγορήθηκε ο Αλκιβιάδης και για να αποφύγει την καταδίκη σε θάνατο κατέφυγε στη Σπάρτη.

Με το πέρασμα του χρόνου διευρύνθηκε η σημασία του αφιερώματος και χαρακτηρίσθηκε ως τέτοιο κάθε αντικείμενο, το οποίο προσφερόταν στη θεότητα.

(συνεχίζεται…)