Επιδημίες και επανάσταση ανά τον κόσμο, τι κοινά έχουν (Μέρος Β’)

ΑΡΘΡΟ

Του Captain Νικόλαου Κ. Μεταξά

ATPL

AIRLINE PILOT

B737NG AIRBUS 320

(συνέχεια από το προηγούμενο)

Οι αποκλεισμένοι, αυτοί που ξέρουν ότι καμία αρχή δεν θα νοιαστεί ποτέ γι’ αυτούς, προσπαθούν σε πολλές περιπτώσεις να οργανωθούν για να εξασφαλίσουν τα μέσα της επιβίωσής τους. Σε πολλές γειτονιές του κόσμου δίκτυα φροντίδας αναπτύσσονται από τα κάτω: φαγητό ετοιμάζεται και μοιράζεται σε εκείνους που η ανισότητα τούς το στερεί, μέσα υγειονομικής προστασίας παράγονται για όλους, πληροφορίες και γνώσεις συλλέγονται και διαχέονται μέσα από κοινοτικούς ραδιοσταθμούς, κέντρα γειτονιάς, κανάλια κοινωνικής δικτύωσης κ.λπ.. Μόνο για να χαρτογραφήσει κανείς τα δίκτυα τής συλλογικά και από τα κάτω οργανωμένης διανομής τροφίμων σε όλο τον πλανήτη (που περιλαμβάνουν φρούτα και λαχανικά από συνεταιριστικά αγροκτήματα, πρωτοβουλίες για το «δίκαιο καλάθι», παροχή καθαρού νερού σε άτυπες γειτονιές, λαϊκά συσσίτια σε παραγκουπόλεις) θα χρειαζόταν να συλλέξει μια τεράστια, διάσπαρτη, ποσότητα πληροφορίας.

Ο δεύτερος παράγοντας έχει να κάνει με τις από χρόνια κατακτημένες εμπειρίες της συνεργασίας. Διαφορετικές παραδόσεις αλληλοβοήθειας που προέρχονται από την αγροτική ζωή (όπως το mutirao στη Βραζιλία, η ayuda mutua στην Λατινική Αμερική και την Καραϊβική ή το ubuntu στη Νότια Αφρική) ή από τη ζωή και τις κοσμοαντιλήψεις των ιθαγενών λαών (όπως στην περίπτωση της minga της Κολομβίας ή του sumac kawsay στις χώρες των Άνδεων) αποκτούν ανανεωμένη δύναμη μπροστά σε αυτή την κρίση και αποδεικνύονται κρίσιμες για την επιβίωση αστικών ή αγροτικών κοινοτήτων και λαών.

Η συνεργασία σε πολλά μέρη του κόσμου αποτελεί εκδήλωση συλλογικής σοφίας και μορφοποιείται σε κανόνες που αναπτύσσονται μέσα από διαπραγματεύσεις ανάμεσα σε εκείνους που εργάζονται ή ζουν μαζί. Ο νεοφιλελεύθερος ατομικισμός ευθέως στόχευσε εναντίον αυτών των παραδόσεων, όχι μόνο καταστρέφοντάς τες αλλά και εκμεταλλευόμενος τις δημιουργικές δυναμικές τους. Η συνεργασία έχει απογυμνωθεί από τη δύναμη εκείνη που εξασφαλίζει σε όσους συν-εργάζονται την ευκαιρία να διαλέγουν τους σκοπούς, τις προτεραιότητες και τις μορφές της συνεργασίας τους.

Παρ’ όλα αυτά η συνεργασία αναδύεται ξανά ως παραγωγική δύναμη του κοινού, καθώς επινοητικά χρησιμοποιεί κάθε διαθέσιμο μέσο, όσο πενιχρό κι αν είναι. Στις μεξικάνικες αυτόνομες αστικές κοινότητες, σε πολλές αμερικάνικες κοινότητες εθελοντών, στις villas miserias του Μπουένος Άιρες και στις βραζιλιάνικες φαβέλες, κάποιοι συνεργάζονται για να φτιάξουν μάσκες και αντισηπτικά. Συλλογικές κουζίνες

που μαγειρεύουν γι’ αυτούς που βρίσκονται σε ανάγκη ξεπηδούν σε πολλές πόλεις (στην Αθήνα, στο Μπουένος Άιρες, στη Λίμα κ.λπ.). Στην Σάντα Καταλίνα (και σε άλλες πολιτείες της Βραζιλίας) μέλη του κινήματος των ακτημόνων (MST) τροποποιούν τα αποστακτήρια της κασάσα για να παράγουν οινόπνευμα για τα δημόσια περιφερειακά νοσοκομεία.

Η συνεργασία αποδρά από τον καπιταλιστικό έλεγχο, που την απογυμνώνει από το νόημά της, μέσα από μυριάδες καθημερινές πρακτικές φροντίδας που οργανώνουν οι αστικοί πληθυσμοί. Το δίκτυο CONVID France συνδέει ένα τεράστιο πλήθος από εθελοντές ακτιβιστές στον γαλλόφωνο κόσμο οι οποίοι προσφέρουν τη στήριξή τους σε πληθυσμούς που έχει χτυπήσει η πανδημία, ενώ στην Ελλάδα μια σειρά από δίκτυα και πρωτοβουλίες(το δίκτυο Μένουμε Μαζί, το δίκτυο Μένουμε Ενεργοί, το δίκτυο για την υγεία COVID19-Αλληλεγγύη Θεσσαλονίκης, η καμπάνια Κανένας Μόνος – Καμία Μόνη, καταλήψεις και πληθώρα συλλογικοτήτων γειτονιάς) προσπαθούν να οργανώσουν την αλληλεγγύη και τον αγώνα εναντίον των άδικων πολιτικών κατά τη διάρκεια της κρίσης (περιλαμβανομένων θεμάτων υποστήριξης των προσφύγων, ανάδειξης δικαιωμάτων της εργασίας και υπέρβασης του πληροφοριακού μπλακ άουτ). Ανάλογα δίκτυα αναπτύσσονται στην Ιταλία, την Ισπανία, στο Ηνωμένο Βασίλειο και σε άλλες χώρες.

Ο τρίτος παράγοντας –ήδη παρών και πριν την κρίση–, ο οποίος συνεισφέρει στην ανάδυση του κοινού, είναι η διάδοση συγκεκριμένων πρακτικών και ιδεών για έναν κόσμο ισότητας και αλληλεγγύης πέραν του καπιταλισμού.

Κινήματα αστέγων στην Λατινική Αμερική και την Αφρική, ανακτημένες και κατειλημμένες επιχειρήσεις, οργανώσεις εργαζομένων στο άτυπο εμπόριο, πρωτοβουλίες αλληλέγγυας οικονομίας, εγχειρήματα αυτονομίας ιθαγενών λαών και ριζοσπαστικά συνδικάτα συνεχίζουν να παράγουν θραύσματα αυτού του κόσμου. Το κοινό αναδύεται σε όλες αυτές τις στρατευμένες πρακτικές όχι απλώς ως ένα αντικείμενο διεκδικήσεων αλλά ως ένα σχέδιο οργάνωσης της ζωής από κοινού. Η καθημερινότητα γίνεται ταυτόχρονα ένα κρίσιμο πεδίο αναμετρήσεων όσο και ένα κρίσιμο πεδίο πειραματισμών σε άλλες μορφές κοινωνικής οργάνωσης. Οι όροι που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν αυτά τα ζωντανά εξελισσόμενα παραδείγματα μπορεί να είναι δανεισμένοι από το παρελθόν, όπως «λαϊκή εξουσία» ή «αυτονομία», ή μπορεί να γεννιούνται στο παρόν, όπως το «comunalidad» και το «communization».

Πολλά από αυτά τα κινήματα αναπτύσσουν δράσεις για να αντιμετωπίσουν την πανδημική κρίση. Η αποκτημένη εμπειρία μαζί με την γείωσή τους σε καθημερινές μορφές συνεργασίας τούς δίνει τη δύναμη να οργανώνουν τους κόσμους τους σε μια συλλογική βάση. Ομάδες Χιλιανών νέων αγωνιστών που πρόσφεραν ιατρική βοήθεια στα θύματα της αστυνομικής βαρβαρότητας στις μεγάλες διαδηλώσεις της πρόσφατης εξέγερσης έχουν δημιουργήσει ένα κίνημα που το ονομάζουν Movimiento Salud en Resistencia (Κίνημα Υγεία σε Αντίσταση): οι προσπάθειές τους έχουν στόχο να αναπτύξουν αυτοοργανωμένες υπηρεσίες υγείας (Καμπάνια ο Λαός Φροντίζει το Λαό). Το κίνημα των κατοίκων των παραγκουπόλεων στη Νότια Αφρική (Abahlali base Mjondolo) παλεύει σκληρά εναντίον των εκτοπισμών που εξελίσσονται ακόμα και στη διάρκεια του lockdown, παρά τις αντίθετες διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης. Οι κοινότητές τους οργανώνονται για να υποστηρίξουν τους φτωχούς αστέγους που υποφέρουν από την έλλειψη καθαρού νερού και φαγητού στους οικισμούς. Το κίνημα επίσης ενεργά εξέφρασε την αλληλεγγύη του στους εργαζόμενους της υγείας στη

χώρα. Ανάλογα κοινωνικά κινήματα αλληλοστήριξης ξεδιπλώνονται στη Σενεγάλη, στη Μπουρκίνα Φασό, στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό, στην Αλγερία, το Μαρόκο και την Τυνησία.

Όταν η στράτευση σε κοινούς σκοπούς συνδέεται με την επιτακτική ανάγκη της επιβίωσης και κινητοποιεί κοινά αποκτημένες δεξιότητες συνεργασίας, η συλλογική ενδυνάμωση αναπτύσσεται ταχύτατα. Εκείνοι που συμμετέχουν στις αντίστοιχες πρωτοβουλίες συνειδητοποιούν ότι η αυτοοργάνωση και η αυτοδιεύθυνση έχει αποτελέσματα. Μπορεί να εξασφαλίσει τροφή, μπορεί να στηρίξει τους αδυνάτους και μπορεί να δώσει σε πολλούς τα μέσα να μάθουν και να διαμορφώσουν απόψεις. Αποδεικνύει ότι μπορούν να πάρουν τη ζωή τους στα χέρια τους.

Είναι στη συγκυρία της πανδημικής κρίσης που οι προσπάθειες συλλογικής επιβίωσης, η δυναμική της συνεργασίας (βαθιά ριζωμένη στην καθημερινότητα των αποκάτω) και οι προσδοκίες για μια δίκαιη κοινωνία συγκλίνουν.

Αλλά ίσως επειδή όλο και πιο πολλοί αντιλαμβάνονται ότι αν δεν πάρουν τη ζωή στα χέρια τους προορίζονται για αναλώσιμοι. Είναι αυτή η γνώση, που προκύπτει από εμπειρίες υπεράσπισης της ίδιας της ζωής, η οποία ανοίγει τα μυαλά και τις καρδιές προς την ελπίδα για ένα διαφορετικό μέλλον.

Ίσως σήμερα ένα σύνθημα, που έμοιαζε σχεδόν ταυτολογικό και απολίτικο, να αποκτά μια επείγουσα σημασία και να εμπνέει όλο και πιο πολλούς, όλο και πιο πολλές από μας. «Viva la Vida, muera la muerte» («Ζήτω η Ζωή, να πεθάνει ο θάνατος») λένε συχνά οι Ζαπατίστας.

Αντίστοιχα, μονάχα αναγνωρίζοντας τον επιδημιολογικό παράγοντα ως μία αντικειμενική συνθήκη που καθορίζει αμοιβαία τα χαρακτηριστικά και τις δυνατότητες των αγώνων, η κατανόησή μας για το παρόν μπορεί να λάβει υπόψη αυτήν την πραγματικότητα που δεν είναι-ακόμα. Συνεπώς, αν η επιδίωξή μας είναι να συγκροτήσουμε τον ορίζοντα και τα περιεχόμενα που θα ικανοποιήσουν τις ανάγκες ενός ουσιαστικά ευρύτερου διεθνιστικού, αντικρατικού και αντικαπιταλιστικού συνόλου από κοινωνικά κινήματα, τότε οφείλουμε να σκεφτούμε το βιολογικό και το πολιτικό, το μη-ανθρώπινο και το ανθρώπινο ως το πεδίο της πολιτικής που έρχεται. Ωστόσο, σε αντίθεση με μια ανασκόπηση του παρελθόντος, η θεώρηση του πεδίου της πολιτικής που έρχεται απαιτεί να αναγνωρίσουμε ότι αυτό μπορεί να γίνει κατανοητό μόνο ως ένα καθορισμένο σύνολο κοινωνικών σχέσεων (εξίσου βιολογικών, πολιτικών και οικονομικών) που βρίσκεται υπό διαδικασία πραγματοποίησης. Φυσικά, κάθε ανάλυση που ουσιαστικά προλαμβάνει το παρόν, δεν είναι παρά μια ύψιστη θεωρητική ύβρις (αυτήν την περίοδο, η πραγματικότητα διαψεύδει με τον καλύτερο τρόπο εκείνους που ισχυρίζονται ότι είναι σίγουροι για το μέλλον).

Όσον αφορά στους σημερινούς αγώνες αλλά και σε αυτούς που έρχονται, το λιγότερο που μπορούμε να πούμε είναι ότι τα πεδία του ανταγωνισμού θα διαμορφωθούν από ένα σύνολο κοινωνικών σχέσεων, των οποίων η συνάρθρωση και η αμοιβαία εξάρτηση από τον βιολογικό και τον πολιτικό παράγοντα φανερώνουν ότι το κεφάλαιο διεξάγει έναν άλλοτε λανθάνοντα και άλλοτε ανοιχτό εμφύλιο πόλεμο ενάντια σε ό,τι είναι ζωντανό (ανθρώπινη καθώς και μη ανθρώπινη παραγωγική δύναμη). Και κατά συνέπεια καθίσταται αναπόφευκτα λογικό ότι ο τόπος διεξαγωγής των αγώνων είναι πάντοτε, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, εχθρικός, στην πραγματική κίνηση της ανατροπής, ότι το πεδίο της πολιτικής συνεχώς κατασκευάζεται και ανα-

κατασκευάζεται και ως εκ τούτου δύναται να μετατραπεί σε ένα πιο φιλόξενο καθεστώς, το οποίο θα αμβλύνει όλους τους λανθάνοντες κοινωνικούς ανταγωνισμούς που με μεγάλη ταχύτητα αναδύονται.

Κλείνοντας θα ήθελα να επισημάνω το αυτονόητο που δεν είναι άλλο από το ότι:

Μήπως όλοι αυτοί που επίπονα και με αυταρχισμό προσποιούνται το πρόβατο αντί του λύκου προσπαθούν να περάσουν ότι αυτοί και μόνο αυτοί νοιάζονται για το καλό της ανθρωπότητας που πρωτίστως έχουν καταμετρήσει πολλές φορές το πόσα κέρδη μπορούν να αποκομίσουν μέσω μιας κρίσης στην υγεία.

Μάλλον, απλά εννοούν ότι η ζωή είναι ταυτόχρονα η πηγή πλουτισμού μιας και οι υπολογισμοί για κάθε χώρα στον πλανήτη θα επιφέρει κέρδη δισεκατομμυρίων κάθε χρόνο και ο στόχος του κοινού σκοπού στην προοπτική επιβίωσης μιας κοινωνίας θα είναι καθαρά οικονομικός.