«Επείγουσα ανάγκη να αντιμετωπιστεί το φάντασμα του ολοκληρωτισμού»

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΣΤΗ ΔΡΑΜΑ ΜΕ ΘΕΜΑ «Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΕ ΚΡΙΣΗ – Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΚΡΟΔΕΞΙΑΣ» ΚΑΙ ΟΜΙΛΗΤΕΣ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ Ι. ΚΑΜΤΣΙΔΟΥ, Ν. ΜΑΡΑΝΤΖΙΔΗ ΚΑΙ Γ. ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗ

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΙΟΥΤΟΠΟΥΛΟΣ

Εκδήλωση με θέμα «Η Δημοκρατία σε κρίση – η άνοδος της Ακροδεξιάς» πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 9 Δεκεμβρίου 2018, στο Επιμελητήριο Δράμας. Στην εκδήλωση, η οποία διοργανώθηκε από το Δικηγορικό Σύλλογο Δράμας και τον Όμιλο Προβληματισμού Δικηγόρων Δράμας «Ο ΔΙΚΑΙΟΠΟΛΙΣ», ομιλητές ήταν η κ. Ιφιγένεια Καμτσίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και Πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, ο κ. Νίκος Μαραντζίδης, Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονία, και ο κ. Γιώργος Σιακαντάρης, Δρ. Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Σόφιας.

Όπως ανέφερε, σε δηλώσεις του, ο Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Δράμας κ. Αναστάσιος Πούλιος, ο Δικηγορικός Σύλλογος συνδιοργάνωσε την εκδήλωση, διότι «έχει ευθύνη και χρέος απέναντι στην τοπική Δραμινή κοινωνία, αλλά και πανελλαδικά, να επισημαίνει και να αναδεικνύει ζητήματα που απασχολούν όλους τους Έλληνες πολίτες και τους Δραμινούς φυσικά». Ακόμη σημείωσε πως «από τον καταστατικό χάρτη των Δικηγορικών Συλλόγων, δηλαδή τον Κώδικα Δικηγόρων, σκοπός των Δικηγορικών Συλλόγων, άρα και του Δικηγορικού Συλλόγου Δράμας, είναι η υπεράσπιση των Συνταγματικών Δικαιωμάτων και της Δημοκρατίας στη χώρα μας. Συνεπώς, φαινόμενα όπως η θεματική και ραγδαία άνοδος της Ακροδεξιάς τα τελευταία χρόνια σε πανευρωπαϊκό και ίσως παγκόσμιο επίπεδο, θεωρούμε ότι είναι ένα από τα ζητήματα που θα πρέπει να απασχολήσουν τους Έλληνες πολίτες και να τα αναδείξουμε με όποιο τρόπο μπορούμε».

Περιγράφοντας το φαινόμενο, την άνοδο της Ακροδεξιάς, ο κ. Μαραντζίδης, στις δηλώσεις του επεσήμανε: «Ζούμε μια περίοδο, όπου μια μορφή άκρας Δεξιάς με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά έχει ανοδικές τάσεις τα τελευταία χρόνια. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που σχετίζεται σίγουρα με οικονομικές και πολιτικές καταστάσεις, που έχουν συμβεί τα τελευταία 10-15 χρόνια στον ευρωπαϊκό χώρο, αλλά δεν είναι ένα εντελώς νέο φαινόμενο. Είναι ένα φαινόμενο που υπάρχει στην ευρωπαϊκή ήπειρο πολλές δεκαετίες. Παραπέμπει φυσικά στο φασισμό της δεκαετίας του ’20-’30 και μεταλλάσσεται με βάση τη συγκυρία».

Η κ. Καμτσίδου, μιλώντας στα τοπικά Μ.Μ.Ε., δήλωσε πως «το φάντασμα του ολοκληρωτισμού έχει επιστρέψει στην Ευρώπη. Και υπάρχει επείγουσα ανάγκη όλες οι πολιτικές δυνάμεις, η νομική και πολιτική θεωρία, αλλά και η νομολογία, να αντιμετωπίσουν αυτό το εκρηκτικό κίνημα για τη Δημοκρατία». Παράλληλα, τόνισε ότι «με οποιοδήποτε άλλο τρόπο εμφανιστεί, ο φασισμός εξουθενώνει το άτομο, περιορίζει τα ατομικά θεμελιώδη δικαιώματα και είναι ένας ενεργός εχθρός για τη Δημοκρατία». Σχετικά με τα αίτια που δημιουργούν το φαινόμενο, η κ. Καμτσίδου τόνισε ότι τα «αίτια είναι οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά και θεσμικά» και ανέφερε ως παράδειγμα την «πολιτική του ακραίου κέντρου, που άνθησε στη χώρα μας πριν από λίγα χρόνια και η οποία εξομοιώνει οποιονδήποτε αμφισβητεί το πολιτικό σύστημα και με τον τρόπο αυτό νομιμοποιεί την Ακροδεξιά, είναι μία πολιτική η οποία πρέπει να αποκτήσει έναν πολύ ισχυρό αντίλογο». Ακόμη, η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Συνταγματικού Δικαίου σημείωσε πως «ισχυρή κριτική πρέπει να ασκηθεί στη νομολογία, η οποία αντιμετωπίζει την ιθαγένεια ως ένα δεσμό αίματος, στον οποίο δεν χωρεί ο άλλος. Δεν χωρούν άνθρωποι που ζουν και δουλεύουν και αναπτύσσουν την προσωπικότητα στη χώρα μας, όπως ο διπλανός μας, και με τον τρόπο αυτό δημιουργεί αποκλεισμούς και θεμέλιο για την ανάπτυξη ολοκληρωτικών απόψεων».

Ο κ. Σιακαντάρης, από την πλευρά του, δήλωσε: «Η άνοδος της Ακροδεξιάς είναι συνέπεια της κρίσης των Δημοκρατιών. Και η κρίση των Δημοκρατιών οφείλεται στο ότι, ενώ οι Δημοκρατίες και τα πολιτικά συστήματα μέχρι και το 2000 εγγυόνταν την κοινωνική ανοδική κινητικότητα όλων των κοινωνικών στρωμάτων, από τα κάτω μέχρι τα πάνω, από μια στιγμή κι ύστερα, λόγω της παγκοσμιοποίησης και λόγω του τρόπου με τον οποίο αυτή διαμορφώθηκε, αυτή η κοινωνική κινητικότητα σταμάτησε και έχει αρχίσει να πηγαίνει προς τα κάτω. Οι λαϊκισμοί, οι ακροδεξιοί λαϊκισμοί και οι ακροαριστεροί λαϊκισμοί, υπήρχαν πάντα στην Ευρώπη. Ποτέ όμως δεν είχαν αυτή την απήχηση, γιατί δεν είχαν κοινωνική βάση για να αναπτυχθούν. Σήμερα έχουν κοινωνική βάση. Επομένως, αν δεν δούμε την κοινωνική βάση της κρίσης των Δημοκρατιών, δεν θα μπορέσουμε να ερμηνεύσουμε το φαινόμενο της ανόδου της Ακροδεξιάς. Δεν είναι μόνο ένα πολιτικό φαινόμενο, είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που συνδέεται με τις κοινωνικές διεργασίες. Από εκεί και πέρα, οι συνέπειές του είναι η κρίση εμπιστοσύνης προς τη Δημοκρατία, η έλλειψη λογοδοσίας εκείνων που αποφασίζουν, η απουσία δημοκρατικών διαδικασιών στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης. Εάν δεν απαντήσουν οι φιλελεύθερες δημοκρατικές δυνάμεις στο πώς λαμβάνονται οι αποφάσεις, για ποιον λαμβάνονται οι αποφάσεις και κατά πόσο αυτές οι αποφάσεις λένε κάτι στον μέσο πολίτη και στη ζωή του, τότε νομίζω η άνοδος της Ακροδεξιάς, του λαϊκισμού, της αντιπολιτικής, θα είναι ένα φαινόμενο το οποίο θα μας ταλανίζει για πολλά χρόνια ακόμη».

Τα κυριότερα σημεία των ομιλιών

Στην εκδήλωση παραβρέθηκε ο Βουλευτής ΣΥ.ΡΙΖ.Α. Ν. Δράμας κ. Χρήστος Καραγιαννίδης, ο Αντιδήμαρχος του Δήμου Δράμας κ. Άγγελος Σολάκης, Περιφερειακοί και Δημοτικοί Σύμβουλοι, εκπρόσωποι φορέων, καθώς και πολλοί δικηγόροι.

Χαιρετισμό στην εκδήλωση απεύθυναν ο Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Δράμας κ. Αναστάσιος Πούλιος και ο Συντονιστής του Ομίλου Προβληματισμού Δικηγόρων Δράμας «Ο ΔΙΚΑΙΟΠΟΛΙΣ» κ. Παναγιώτης Χατζηγεωργίου, ενώ το συντονισμό είχε ο πρώην Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου κ. Θεόφιλος Ξανθόπουλος.

Στην ομιλία της, η κ. Καμτσίδου ανέφερε ότι «το φάντασμα του ολοκληρωτισμού έχει επιστρέψει πάνω από τη γηραιά ήπειρο» και οι προσεχείς Ευρωεκλογές, τον Μάιο του 2019, είναι κρίσιμες, για το αν θα συρρικνωθεί η Ε.Ε. ή θα μετεξελιχθεί και αναγεννηθεί η προοπτική για την ενοποίησή της. Ακόμη, επεσήμανε πως οι ο φασισμός, ο οποίος έχει τις ρίζες του στον Μεσοπόλεμο, πηγάζει από κοινωνικοοικονομικές αιτίες, τη στάση των παραδοσιακών κομμάτων, αλλά και από εξελίξεις σε νομικό επίπεδο. Όπως είπε η κ. Καμτσίδου, «η άνοδος στην Ακροδεξιά στην Ελλάδα υπήρχε πριν από την οικονομική κρίση», με την «κυριαρχία της συντηρητικής ατζέντας για το Μεταναστευτικό». Μετά την οικονομική κρίση, συνέχισε, «η Ελλάδα πέρασε στη Μετά-Δημοκρατία», όπου «οι τύποι τηρούνται, η δημοκρατική ουσία όμως συρρικνώνεται με δραματικό τρόπο». Για αυτή τη θέση έθεσε ως παραδείγματα τη δημιουργία της Κυβέρνησης Παπαδήμου, αλλά και τη ψήφιση μνημονιακών νόμων με τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Η κ. Καμτσίδου αναφέρθηκε και στον όρο «ακραίο κέντρο», τονίζοντας ότι σε αυτό «εντάχθηκαν δυνάμεις που είχαν κυβερνήσει τη χώρα», υιοθετώντας την πολιτική των δύο άκρων. Χαρακτηριστικά, επεσήμανε ότι η ταύτιση της Ακροδεξιάς με το ΣΥ.ΡΙΖ.Α. όχι μόνο δεν είχε ιστορική βάση, «αλλά δεν λάμβανε υπόψη τα κριτήρια που το ίδιο το Σύνταγμα θέτει» (τήρηση των διατάξεών του και μη προσφυγή στη βία). Στο δεύτερο μέρος της ομιλίας της, η κ. Καμτσίδου αναφέρθηκε σε ζητήματα νομολογίας, θέτοντας ως παραδείγματα αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας.

Ο κ. Μαραντζίδης, στην ομιλία του αναφέρθηκε αρχικά στα 4 κύματα της άκρας Δεξιάς στην Ευρώπη: Το α’ κύμα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο από νοσταλγούς του φασισμού. Το β’ κύμα τη δεκαετία του ’70 με κόμματα που λειτούργησαν μέσα στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου και με κόμμα – σταθμό αυτή την περίοδο το Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας, το οποίο αποτέλεσε σημείο εκκίνησης και για επόμενα κόμματα. Το γ’ κύμα την μεταψυχροπολεμική περίοδο, όπου επικράτησαν ατζέντες σχετικά με τη μετανάστευση, την εγκληματικότητα και την ανεργία, αλλά και νέες ατζέντες σχετικά με τη διαφθορά και την αντιελίτ ρητορική. Σε αυτή την περίοδο εμφανίστηκαν κόμματα της άκρας Δεξιάς και στην μετακομμουνιστική ανατολική Ευρώπη. Τέλος, το δ’ κύμα τα χρόνια μετά την κρίση, έχοντας στο επίκεντρο εθνοκεντρισμό και ευρωσκεπτικισμό, αλλά και αντιπροσφυγικό και αντί-Ισλάμ χαρακτήρα.

Ο κ. Μαραντζίδης στο δεύτερο μέρος της ομιλίας του μίλησε για τα προβλήματα των κοινωνών που σχετίζονται με την άνοδο της Ακροδεξιάς και τα οποία είναι: 1. Το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, όπου «πίσω από τις πολιτικές και τις ρητορικές για επείγοντα μέτρα για το κλίμα, βλέπουμε ευρύτατες συσπειρώσεις που επηρεάζονται από την ακροδεξιά ατζέντα». 2. Το πρόβλημα της παγκόσμιας ανισότητας, όπου ενώ μειώνονται οι ανισότητες παγκοσμίως, εντός των κρατών η ανισότητα διευρύνεται. Όπως είπε, το 2016 9 άνθρωποι κατείχαν τον ίδιο πλούτο που κατείχαν 3,6 δις άνθρωποι (ο μισός πληθυσμός του πλανήτη). Παράλληλα, οι μηχανισμοί δημιουργίας πλούτου, δηλαδή οι εταιρείες, συνέχισε ο κ. Μαραντζίδης, «αποφεύγουν συστηματικά τα εθνικά φορολογικά συστήματα», χρησιμοποιώντας ακόμη και off-shore παραδείσους. 3. Παρά την κυριαρχία της Δημοκρατίας, «υπάρχει διάχυτο το αίσθημα πως βρισκόμαστε σε τέλμα». Αναλύοντας το συγκεκριμένο πρόβλημα, ο κ. Μαραντζίδης ανέφερε πως υπάρχει «διαρκής υποβιβασμός των Κοινοβουλίων και απόλυτη υποταγή τους στην εκτελεστική εξουσία», «τεχνικοκρατικοποίηση των αποφάσεων» και «διαζύγιο ανάμεσα στη σφαίρα της εκλογικής πολιτικής και στη σφαίρα της χάραξης της δημόσιας πολιτικής».

Ο κ. Σιακαντάρης ανέφερε πως η κατάρρευση των 2 μεγάλων πολιτικών πόλων (Χριστιανοδημοκρατία και Σοσιαλδημοκρατία) στην μεταπολεμική Ευρώπη είχε ως αποτέλεσμα την άνοδο της Ακροδεξιάς. Ενώ είχε επικρατήσει η ατζέντα της διαρκούς κοινωνικότητας προς τα πάνω, όπου «κάθε γενιά ήξερε ότι η επόμενη θα ζήσει καλύτερα», ο κ. Σιακαντάρης σημείωσε πως «η παγκοσμιοποίηση ξετίναξε αυτή την ατζέντα». Κι ακριβώς επειδή στο πλαίσιο του έθνους – κράτους καταγραφόταν πρόοδος, η Ακροδεξιά θέτει το ζήτημα της επαναφοράς στο έθνος – κράτος. Παράλληλα, ο κ. Σιακαντάρης επεσήμανε ότι η κατάρρευση της ατζέντας των Χριστιανοδημοκρατών και των Σοσιαλδημοκρατών οδηγεί στη δική τους κρίση και στην άνοδο της Ακροδεξιάς και του λαϊκισμού.

Όσον αφορά την αντιμετώπιση του φαινομένου της Ακροδεξιάς, ο κ. Σιακαντάρης επεσήμανε ότι «κουνώντας το δάχτυλο δεν μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε», προσθέτοντας ότι «όταν δεν μπορείς να εγγυηθείς στους ανθρώπους καλύτερη ζωή, τουλάχιστον μην τους προσβάλλεις». Ακόμη, τόνισε ότι χρειάζεται να βρεθούν «παγκόσμιοι θεσμοί λογοδοσίας και αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας που θα ελέγχουν και θα εκδημοκρατίσουν την παγκοσμιοποίηση». Αναφερόμενος στο φαινόμενο της «προεδροποίησης», δηλαδή την παρουσία ισχυρών Προέδρων, αφού δεν μπορούν να υπάρξουν ιδέες, ο κ. Σιακαντάρης επεσήμανε ότι τότε υπάρχει απουσία πραγματικών διαφορών, κομματική πόλωση που δεν στηρίζεται σε ιδεολογικές διαφορές, ισχυροποίηση των Μ.Μ.Ε. και απουσία μια σταθερής εκλογικής βάσης για τα κόμματα. Πάντως, επεσήμανε ότι η «προεδροποίηση» έχει λίγο χρόνο ζωής, αναφέροντας το παράδειγμα του Προέδρου της Γαλλίας κ. Μακρόν. Ο κ. Σιακαντάρης ολοκλήρωσε την ομιλία του τονίζοντας πως δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις για την αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς και του λαϊκισμού.

Ακολούθησε διάλογος, με κατάθεση απόψεων και ερωτήσεων από το κοινό και ένας δεύτερος κύκλος τοποθετήσεων από τους τρεις ομιλητές.